Het grote verlangen door Marcel Möring

Externe gegevens In 1990 maakt Möring zijn debuut met Mendels erfenis, waarvoor hij de Geertjan Lubberhuizen-prijs krijgt. Het grote verlangen is zijn tweede roman waar hij in 1993 de AKO-literatuurprijs voor krijgt. “In Babylon” uit 1997 is ook goed ontvangen. Het kreeg twee gouden uilen en werd in meerdere landen vertaald. Over het algemeen worden de boeken van Marcel Moring goed gevonden. Hij heeft meerdere prijzen gekregen en het merendeel van de recensies die ik heb gelezen over zijn werk waren positief. Marcel Moring is geboren in Enschede en stamt uit een redelijk welvarende familie. Hij heeft een joodse moeder, die sommige joods feestdagen in ere houdt, maar niet godsdienstig is. Desalniettemin heeft hij veel belangstelling voor het odue geloof. In 1970 verhuist het gezin naar Assen, waar hij de middelbare school bezoekt. Daarna studeert hij MO-Nederlands, maar maatkt hij de studie niet af. Vervolgens heeft hij allerlei baantjes, onder andere als archivaris bij de Nederlansche Aardolie Maatschappij. Zijn ervaring op het archief verwerkt hij in Het grote verlangen. Assen had voor de Tweede Wereldoorlog een joodse gemeenschap van zo’n zeshonderd mensen., van wie er maar weinig de oorlog hebben overleefd. Begin jaren tachtig schrijft Marcel Moring voor regionale bladen over culturele onderwerpen. Hij interviewt een bestuurslid van de joodse gemeente van Assen, die jaren later een deel van het vernietigd geachte archief van de joodse gemeente van Assen in handen krijgt en Moring suggereert een film te maken over de geschiedenis van de vergeten joden van Assen. De filmdocumentaire komt in 1989 uit onderregie van Frits van Echten en heet Een behoorlijke Kille (“Kille” komt van het Hebreeuwse woord voor een joodse gemeentje). Door de confrontatie met het opgedoken archief wordt de schrijver zich bewust van de onvolledigheid van de geschiedenis van zijn eigen familie, van wie er ook velen in de oorlog zijn omgekomen. In zijn literaire werk is Marcel Moring op zoek naar zijn eigen geschiedenis en die van zijn famileie die hij niet kent en waarschijnlijk nooit zal kennen. Het zoeken naar het niet-gekende veleden is dan ook het belangrijkste thema in “Het grote verlangen”. De schrijver woont sinds 1988 in Rotterdam en schrijft essays,kritieken en verhalen voor onder andere Vrij Nederland Interne gegevens Inhoudsweergave Sam is alles vergeten wat er voor het ongeluk van zijn vader en moeder was gebeurt. Hij en zijn tweelingszuster Lisa waren twaalf jaar oud, hun oudere broer Raph veertien. Na de dood van hun ouders werden de drie kinderen in pleeggezinnen ondergebracht. Ze hadden onderling vrijwel geen contact meer. De zoektocht naar zijn verleden begint als hij zijn oudere broer Raph weer ontmoet nadat hij zijn adres had gekregen van zijn advocaat toen ze de laatste zaken afhandelden. Samen met Raph trekt hij door Nederland en voorziet zich in zijn onderhoud door het verrichten van allerlei werkzaamheden. Na een jaar is het genoeg geweest en gaan ze beiden terug naar Amsterdam. Daar gaan ze op zoek naar hun zuster Lisa, die getrouwd is met Simon. Lisa heeft de kunsacademie gedaan en is schilder. Raph is fotograaf. Sam werkt als archivaris in het archief van een oliemaatschappij. Lisa, Raph en Sam komen regelmatig bij elkaar, meestal bij Sam thuis. Ze praten dan over hun gezamelijke verleden. Waar Sam dus niets van kan herinneren. Alles wat hij weet over zijn verleden is hem verteld door Lisa en Raph. Als Sam zijn baan verliest vanwege faillissement van het bedrijf, krijgt hij van zijn kroegmaat, de Noor Julius Fleming, een baantje aangeboden op boorlokatie kopakker. Hier is een boortoren weggezakt en compleet verdwenen. Hij krijgt onderdak in een caravan aan een meertje en doet observaties. Hier heeft hij veel tijd om goed over de dingen na te denken. Als hij weer thuis is en Raph en Lisa er weer zijn, verteld Lisa het verhaal over “de man die alles vergat”. Het is een mythe over de jonge David, die reist door het land om verhalen te vertellen over zijn overleden meester koning Salomo. David is zijn geheugen kwijt als hij zijn verhaal aan zijn gastheer wil vertellen. Sam betrekt het verhaal op zichzelf en komt to de volgende conclusie: “Iemand zoekt het belangrijkste in zijn leven en vindt het pas als hij het is kwijtgeraakt.” Er ontstaat na het verhaal een discussie over de oorzaak van het auto-ongeluk van hun ouders. Waren ze niet gelukkig en hadden ze ruzie op de avond dat ze wegreden? Reed hun vader als een gek? Dan onthult Raph de waarheid: “De waarheid is niet dat ze ruzie hadden. Jij zat in de auto”.
Thematiek Het grote verlangen is een zoektocht naar het verleden. Wat is de oorzaak van het auto-ongeluk waarbij de ouders om het leven zijn gekomen en Sam een deel van zijn geheugen is kwijtgeraakt? Voor Lisa en Raph is de herinnering wel gebleven, maar voor heb is hieraan “een groot verlangen” verbonden. Moring geeft het thema ook een wijsgerige achtergrod door te verwijzen naar een uitspraak van de filosoof Ludwig Wittgenstein: “Het begrip verleden leert iemand door zicht iets te herinneren. Een belangrijk motief in het boek is de liefde. Sam gelooft niet in de liefde, hij ziet haar als een wilsdaad. Tegenover deze cynische opvatting staat de idealistische visie van Lisa. Zij vindt dat de liefde een mysterie is waardoor je wordt gegrepen. Titelverklaring Het boek heet “Het grote verlangen” omdat Sam een groot verlangen heeft om gat in zijn verleden op te vullen. Zoals Lisa ook zegt in een van haar monologen: “Alleen de herinnering is gebleven en de herinnering is niet genoeg, de herinnering is een groot verlangen.” Maar hoe kan iemand zonder geheugen , zoals Sam, toekomen aan het invullen van dat verlangen als hij geen herinneringsbeelden heeft om het mee op te vullen? Dat is het probleem waarmee de Sam van Dijk worstelt. Betekenis motto Herbsttag
Herr: es ist Zeit. Der Sommer war sehr gross. Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren, und auf den Fluren lass die Winde los. Befiehl den letzten Früchten voll zu sein: gieb ihnen noch zwie südlichere Tage, dränge sie zur Vollendung hin und jage
die letzte Süsse in den schweren Wein. Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr. Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben, wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird ini den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben
Rainer Maria Rilke (uit: Das Buch der Bilder) In dit motto is de sfeer uit het boek goed weergegeven. De onrust weergegeven in de laatste zinnen wijst voor mij op de onrust van Sam op zoek naar zijn verleden. De herinnering aan de zomer die ten einde is gekomen past ook goed bij het boek. Ook past de herfstdepressie goed bij hoe Sam zich voelt. Motieven Een belangrijk motief is astrologie. Zo kijkt Sam elke keer als hij ’s avonds buiten is wel naar de sterren en de maan. Wat een voorbeeld van een belangrijke sterrenbeeld is, is de gemini, dit waarschijnlijk omdat hij en Lisa een tweeling zijn. Ook speelt het heelal op zich een rol. Neem bijvoorbeeld het gegeven dat Lisa en Sam in het jaar zijn geboren dat de Spoetnik op de maan landde. Wat ook een belangrijk motief is, is de weg die Lisa beschrijft aan het begin van het boek beschrijft, de weg die naar brandend gras rook en waar de bomen schaduwvlekjes op hun kleren wierpen. Deze weg komt ook weer terug aan het einde van het boek. Ook wordt er in het boek vaak over de liefde gesproken en gediscusierd. Wat ook een motief is, is “het meisje met de polkadots”, Sam ziet haar soms door zijn raam en een keer in een nachtclub maar weet niet zoveel over haar.
Karakterbeschrijvingen Sam van Dijk: De belangrijkste hoofdpersoon is tevens de ik-persoon, Sam van Dijk. Hij heeft nooit een echte opleiding gevolgt en werkt als archivaris bij een oliemaatschappij. Naar eigen zeggen is het enige wat hij kan orde aan brengen in dossiers. In zijn eigen leven is hij echter niet in staat orde aan te brengen. In liefde geloofde hij niet, hij geloofd slechts in geilheid. Hij vindt dat je beslist van iemand te houden, net zoals hij dat ook deed toen hij zijn broeder en zuster weer terug zag. Hij wordt door Lisa er van beschuldigt emotieloos te zijn. Hij is niet zo zeer emotieloos, maar weet niet goed wat hij met bepaalde gevoelens aanmoet. Hij kent zichzelf niet goed, ik denk doordat hij zijn verleden niet kan herinneren. Lisa van Dijk: Lisa is de tweelingszus van Sam en tevens zijn geheugen. Ze heeft alles uit hun kindertijd onthouden. Lisa heeft de gewoonte om bij Sam monologen te houden over hun verleden en de liefde. Ze is Schilderes en getrouwd met Simon. Haar huwelijk met Simon is niet zo goed en Lisa verliest haar verliefdheid. Ze vindt dat liefde een mysterie is waar je door word gegrepen.Ze is wild en spontaan. Ze komt om de haverklap zomaar langs bij Sam, en hij vindt haar dan nog wel eens in zijn huis. Ik vind haar een typisch voorbeeld van wat ik me bij een kunsternares voorstel. Een beetje een vreemd type die overal een filosofische kijk op heeft. Raph van Dijk: Raph is de twee jaar oudere broer van Sam en Lisa. Hij wil graag vrijheid in zijn leven. Je leert hem in het boek wat minder goed kennen al Lisa en Sam omdat hij minder aan het woord is. Ik kreeg het gevoel dat Raph goed weet wat hij wil en dat ook laat merken. Dit onder andere door het gedeelte van het verhaal waar Sam bij de advocaat is en deze hem verteld dat Raph boos was geworden toen aan hem werd verteld dat al het geld van de erfenis op was gegaan aan de opvoeding van hem en Lisa en Sam. Raph is minder met het verleden bezig dan zijn broertje en zusje. Opbouw Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-sperspectief, vanuit Sam van Dijk. Doordat
Sam de ik-persoon is ontstaat er een spanning. Sam weet niks over zijn verleden en omdat je slechts zijn gedachten ziet wil je weten wat er nou precies is gebeurt en waarom Sam niks meer weet. Dit kom je dus te weten door de verhalen van Lisa. Het verhaal werkt dus de hele tijd toe naar de climax, de ontknoping. Het tijdsverloop van het verhaal is niet chronologisch. Er zijn flashbacks, en grote tijdsprongen. Wel kan je uit het verhaal een chronologische lijn halen. soort Einde Het verhaal heeft een gesloten einde. Sam weet dat hij bij zijn ouders in de auto zat en dat ze ruzie hadden gehad. Of hij zelf dingen uit zijn verleden zal gaan herinneren is dan nog wel de vraag. Stijl De schrijfstijl van Moring is zakelijk, helder en duidelijk. Onder andere door het gebruik van van teksten van andere schrijvers en filosofen, zoals een tekst van een vijftiende-eeuwse Italiaanse monnik, ideeen van de filosoof Wittgenstein, het verhaal van “De man die alles vergat” en de filosofische dialogen en monologen creert Moring een filosofische stijl. Hier is een citaat waar je de zakelijkheid, helderheid en duidelijkheid van Moring goed kunt zien: We gingen langs gerestaureerde herenhuizen met souterrains en op de trap van een van die souterrains lag een jongen boven op een vrouw. Zij had haar rokken opgeschort, de witte benen om zijn rug geslagen. Hij steunde met zijn knieën terwijl zijn onderlichaam op en neer ging. Onder aan de trap, tussen wat oude kranten en verschoten plastic, zat een meisje in minirok dat een injectiespuit in haar met nylon bedekte been duwde. Hier is een citaat waar je de filosofische stijl goed kunt zien (er wordt een idee van Plato aangehaald): Ik stond voor het raam en keek naar de schuifpuzzel van auto’s. Het leven is niet begonnen, dacht ik, het wordt nooit rustig en helder. Dit is Plato’s grot. Ik kijk naar de schaduwen die over de rotswand trekken. Kritiek In de bijlage zitten drie recensies over het boek. Per recensie zal ik de hoofdgedachte en mijn oordeel formuleren. I. Recensent: Robert Anker

Recensietitel: Het verlangen dat het leven eindelijk weer begint
Bron: Het Parool
Hoofdgedachte: De roman brengt weinig tot leven. De onderdelen van het verhaal zijn niet goed op elkaar betrokken. De kracht van het boek komt meer vanuit de schrijver dan vanuit het materiaal. Wel goed geschreven (stijl, ritme, compositie). Er is teveel “telling” weinig “showing”. Het verlangen naar het verleden is niet duidelijk. Mijn oordeel: Niet mee eens. “Het grote verlangen” naar het verleden is heel duidelijk. Alleen al door de motieven. Kracht van het boek komt zeker ook vanuit het materiaal. De onderdelen zijn juist goed op elkaar betrokken. II. Recensent: Michael Zeeman
Recensietitel: In de bodemloze put van de tijd
Bron: De Volkskrant
Hoofdgedachte:Moring is er goed in geslaagd de niet zo modieuze thema’s op een mooie manier uit te werken
Mijn oordeel: Mee eens. III. Recensent: Doeschka Meijsing
Recensietitel: Tot liefde besloten
Bron: Elsevier
Hoofdgedachte: Niet alles goed uitgewerkt. Er is te diep op het ene in gegaan, het andere komt te weinig aan bod. Wel is er een overtuigende ontknoping. Mijn oordeel: Niet helemaal mee eens. Er is diep ingegaan op de dingen die echt belangrijk waren, dat was helemaal niet storend. Het einde is inderdaad goed. Bronnen -Het verlangen dat het lever eindelijk begint, Robert Anker, Het Parool -In de bodemloze put van de tijd, Michael Zeeman, De Volkskrant -Tot liefde besloten, Doeschka Meijsing, Elsevier -Het duistere verleden, Gerrit Jan Zwier, Leeuwarden courant -Grote gevoelens, grote risico’s, Jaap Goedegebuure, De Tijd -Auteursinformatie, Literama,18e druk 1994 -Auteursinformatie, Eeuwboek,1998