Het geheim door Anna Enquist

Anna Enquist – Het geheim Ik heb voor dit eerste leesverslag het boek 'Het geheim' van Anna Enquist gelezen. Het boek is uitgegeven door de uitgeverij 'De Arbeiderpers' in 1997 (eerste druk). Het boek is een psychologische thriller van 229 bladzijden, opgedeeld in drie delen. Elk deel telt ongeveer 10 hoofdstukken (in totaal zijn het er 30). Samenvatting Het verhaal wordt niet-chronologisch vertelt, maar voor het gemak heb ik het verhaal chronologisch samengevat. Wanda is de dochter van Emma en Egbert Wiericke. Ze blijkt erg muzikaal te zijn en vooral op de piano. Eerst krijgt ze les van haar moeder maar al snel heeft ze een echte leraar nodig. Dat wordt meneer De Leon, de pianobegeleider van haar moeder (die is zangeres). Maar als de oorlog uitbreekt wordt meneer De Leon opgepakt en gedeporteerd, omdat hij Joods is. In de tussentijd is ook haar broertje Frank geboren, maar deze is een mongool en moet geheim gehouden worden voor de Duitsers. In het laatste jaar van haar gymnasium besluit Wanda naar het conservatorium te gaan, zonder toestemming van haar ouders. In die tijd sterft haar vader, ontmoet ze haar man en wordt ze beroepspianiste. Haar man is het hier niet helemaal mee eens en na een miskraam besluit Wanda dan ook bij hem weg te gaan. Als Wanda's moeder overlijdt vertelt ze haar diepste geheim: Wanda blijkt de dochter te zijn van Max de Leon. Hierna gaat het met Wanda geestelijk en lichamelijk steeds slechter. Al snel moet ze stoppen met piano spelen omdat ze reuma heeft. Het verhaal eindigt als Wanda een nieuw leven probeert op te bouwen in de Franse Pyreneeën en haar ex-man naar haar op zoek is. Verdiepingsopdrachten Er zijn drie belangrijke passages die cruciaal zijn voor het verhaal: De eerste gaat over het feit dat de familie het broertje van Wanda geheim moet houden. De vader van Wanda vertelt haar dat ze nooit aan iemand mag vertellen dat haar broertje een mongool is en ze mag geen vriendinnen mee naar huis nemen. Zelfs haar moeder mag niet buiten gaan wandelen met hem. Deze passage maakte indruk op mij, omdat Wanda al op zo'n jonge leeftijd geconfronteerd wordt met de oorlog en een groot geheim met zich mee moet dragen. Voor een klein meisje is dat heel zwaar. Wanda kan daarom ook bij niemand met haar eigen problemen terecht. De muziek is haar enige toevlucht. "Je mag nooit aan iemand vertellen hoe het met je broertje is. En ik wil niet dat je kinderen van school mee naar huis neemt, begrepen?" Egbert staat in zijn volle lengte bij de eettafel en kijkt op Wanda neer. "Maar Eg," zegt Emma, "Frank is drie jaar! Een kind van drie mag toch gewoon thuis zijn, of hij nu ziek is of niet, daar heeft toch niemand iets mee te maken?" "Juist! Niemand heeft ermee te maken en dat moet zo blijven. Iedereen kan een verrader zijn. Ik wil niet hebben dat je met hem naar buiten gaat en ik wil niet hebben dat er vreemde mensen hier binnenkomen en hem zien. Hij blijft hier, en hier moet hij volstrekt veilig zijn. Ik reken erop dat jullie daaraan meewerken. Nu is het laatste woord hierover gesproken." Egbert (de vader van Wanda) heeft een zeer vreemde houding ten opzichte van meneer De Leon. Zo wil hij hem geen hulp bieden om te vluchten. Dit is één van de aanwijzingen dat Egbert niet de vader is van Wanda. Er zijn er nog meer zoals het feit dat Egbert meer aandacht schenkt aan zijn zoon, dan aan zijn dochter. Deze passage maakte indruk op mij, omdat ik het oneerlijk vind dat Egbert geen hulp wil bieden aan meneer de Leon. Aan de ene kant begrijp ik hem wel, want het is toch de vader van Wanda, maar aan de andere kant is het oneerlijk, want is dat een goede reden om hem niet te helpen? Hem maar aan zijn lot overlaten en de Duitsers hun gang laten gaan? Dat vind ik niet. Ik vind dat je mensen die je kúnt helpen, ook móet helpen. "Levensgevaar!" zegt Emma. "Je weet toch wat er met jouw collega's gebeurd is? Razzia's. Ze stormen de huizen binnen en zoeken overal. Je weet het toch?" "Hij heeft een adres. Daar was hij vanmiddag. Er is niets gebeurd. Je weet niet eens of die soldaten binnen zijn geweest." "Onzin. Dat vind ik nou laf, zoals jij de dingen op z'n beloop laat. We hebben een groot huis, Stina's kamer staat leeg. Een piano. Een persoon meer aan tafel maakt toch niet uit." "Frank. We lopen in de gaten omdat we Frank hebben. Om hem wil ik niets riskeren." "Je liegt, Egbert, je liegt! Er is gevaar en we moeten helpen, zo eenvoudig is het!" Stilte. Geschraap van stoelpoten over de vloer. "Emma. Je kan me alles vragen, ik wil alles doen. Maar dit niet. Ik smeek het je: vraag me dit niet." De buitendeur slaat dicht en Emma's hakken roffelen over de straatstenen. Als laatste is er de passage over de ontknoping. Deze is misschien wel het allerbelangrijkst. De moeder van Wanda ligt in het ziekenhuis en wil haar iets vertellen, maar voordat ze daaraan toekomt overlijdt ze. Wanda komt daarna zelf tot de ontdekking dat meneer de Leon haar vader is. Ook dit stuk maakte indruk op mij, want hier kom je erachter wat nou werkelijk 'Het geheim' is van het boek. Dit is hét grote geheim. Ik wist wel dat Wanda en meneer de Leon wel iets meer met elkaar verbonden waren dan gewoon vriendschap, maar tot deze passage kon ik niet goed begrijpen wat dan precies. Dat was wel raar, maar het verklaarde wel een hoop (zie ook tweede passage hierboven); Wanda pakt het gezicht van haar moeder tussen beide handen en dwingt haar te luisteren. "Wat wil je me zeggen? Zeg het. Nu!" Emma's ogen draaien weg. Er is alleen nog geel te zien. Haar hoofd wordt zwaar in Wanda's greep. Het lichaam glijd onderuit. Hierbinnen beweegt niets. Als ze stil blijft zitten krijgt ze beelden van vroeger te zien: Egbert naast Frankie op de grond, geduldig de bal heen en weer rollend, hem steeds zorgzaam afremmend voor hij het bange kind raakt. Zijzelf aan Emma's hand, opgewonden huppelend over straat, op weg naar de eerste echte pianoles. De kamer van meneer De Leon met de twee vleugels. De binnenplaats met de houten deur waarachter marcherende voetstappen klinken. Deze nacht slaapt Wanda helemaal niet. Zij zit rechtop op de bank of ijsbeert in de klamme regenjas door de kamer. Haar lippen bewegen. Ze prevelt woorden. Vader, vader, probeert ze, ik heb een vader. Het blije gevoel verbleekt en raakt zoek onder tal van vragen. Waarom heeft Emma nooit iets verteld, niet toen Egbert stierf, niet toen het oorlog werd, niet toen Frank werd geboren? Waarom is ze niet bij Egbert weggegaan, als je van een ander gaat houden kan je toch scheiden? Of hield ze al van Max voor ze trouwde? Hebben opa en oma gezegd: die pianoartiest, die jodenjongen, daar moet je niet mee omgaan? Heeft Emma zich laten dwingen tot een huwelijk met een nette jurist? Wist Egbert ervan? Ze hebben met elkaar gevreeën tijdens de repetities, Emma werd zwanger, naast de vleugel is ze verwekt. Of niet? Had ze dan een mooier leven gehad? Anders? Stampvoetend loopt ze door de kamer. Ze wil het allemaal weten, ze zal niet weggaan voor ze alles weet. Een koffer met muziek heeft ze gekregen, vingerzettingen heeft hij haar nagelaten. Jarenlang elke week bij hem geweest! Hij legde zijn hand op haar hoofd en sprak over Bach. Of bedroog ze nu zichzelf?
Verwachtingen Zoals gezegd, werd het boek niet-chronologisch vertelt. Het zijn drie verhaallijnen door elkaar; Wanda nu, Wanda toen en de reis die Bouw aan het maken is op weg naar zijn ex-vrouw. Dat laatste wordt uitgebreid beschreven. Ze vertellen hoe Bouw op weg gaat om zich met het verleden te verzoenen. Bouw heeft Wanda namelijk nooit goed kunnen begrijpen. Nu is hij inmiddels hertrouwd en heeft hij zelf kinderen (Wanda had ooit een miskraam gehad). Maar omdat de reis die Bouw gaat maken zo nauwkeurig wordt beschreven verwachtte ik dat aan het einde van het verhaal Bouw en Wanda elkaar weer zouden ontmoeten, maar dit gebeurde niet. Het verhaal eindigt open en dus moet je zelf invullen of ze elkaar nog gaan ontmoeten of niet. Dat vond ik niet leuk. Ik haat open eindes. Dan lijkt het net alsof de schrijver(-ster) geen tijd meer had om een einde te verzinnen en dat de lezer dat dan maar zelf moet doen. Dat vind ik niet leuk. Identificatie Het beste kon ik me met Wanda identificeren. Voor haar had ik ook de meeste sympathie. Er zijn wel wat eigenschappen van haar die ik ook bezit. Zij is bijvoorbeeld heel stil, dat ben ik ook. Allebei hebben we niet zo'n behoefte aan praten. Daarom kan zij – en ik ook –haar gevoelens niet goed uiten. Ook houden we beiden van muziek, alleen speelt zij een instrument en ik luister er alleen naar. Doordat we dus overeenkomsten hebben, kon ik me dus goed in haar plaatsen en in haar situatie. Ik had voor haar dus ook de meeste sympathie, omdat ik me zo goed kon identificeren met haar. De meeste antipathie had ik voor Egbert, omdat hij Frank voortrok en meneer de Leon niet wilde helpen vluchten. Zoals ik al eerder zei vind ik dat je mensen moet helpen. Ook deed hij heel onvriendelijk tegen meneer de Leon, hij had een hele rare houding t.o.v. hem. Al in het begin van het verhaal stond Egbert afstandelijk van Wanda. Zo valt het in het begin op dat Emma bij Wanda's geboorte: "Mijn kind, "zegt (niet ons kind) en ze zonder Egbert de naam lijkt gekozen te hebben. Tevens wordt er opvallend vermelding gemaakt van het geboorteformulier waar Egbert als wettelijke vader opgeschreven staat; Heel zachtjes hoort het kind een vertrouwd geluid: te-doenk, te-doenk. Het gezichtje ontspant en de ogen gaan open, diepe grijsblauwe poel en, denkt Emma. Dit is mijn kind, mijn dochter, mijn dochter. Egbert keek naar de formulieren op het bureau. Hij las ondersteboven: Vader: Egbert Wiericke, raadsheer te Leiden. Moeder: Emma Wiericke, geboren Orlebeke, zonder beroep. Tijdstip van geboorte: 18 april 1933, 9.15 uur. "U kunt nu naar uw vrouw gaan hoor, ze is gewassen," zei de verpleegster. Hij draaide zich om, verward, verblind door het felle licht. In het hoge bed zat Emma met een zwarte vlek tegen haar linkerborst. De personages Het belangrijkste personage is natuurlijk Wanda. Het hele verhaal draait om haar leven, haar passie voor muziek en het geheim wat ze met zich meedraagt. Wanda is een zwijgzame vrouw, die nogal op zichzelf gekeerd is. Ze is niet alleen soliste in de muziekwereld, maar ook in haar eigen leven. Dit kan je ook uit het verhaal opmaken. Een passage uit het boek gaat zo; De solist, denkt Wanda, dat ben ik. Ze zegt nooit iets, op school noemen ze haar de stille. Ze zit wel in de klas, maar ze hoort er niet bij. Ze woont wel bij mama en papa, maar ze is anders. Ze heeft wel een broer maar ze wou dat hij er niet was. Ze is een solist. Wanda heeft ook moeite om haar gevoelens te verwoorden. Alleen door de muziek kan ze haar gevoelens uiten. Wanda is ook een vrouw met behoefte aan vrijheid, maar die een te groot verantwoordelijkheidsgevoel heeft. Zo ziet ze bijvoorbeeld het einde van haar relatie met Bouw als een opluchting, want ze moest altijd met hem rekening houden als het om piano spelen ging. Nu heeft ze haar vrijheid terug en kan weer zoveel piano spelen als ze wil. Bouw Kraggenburg is een belangrijk persoon in Wanda's leven. Ze ontmoeten elkaar in "Reehof", de instelling waar Wanda's broer Frank zat. Ze krijgen een relatie en trouwen, maar dit kan niet lang duren. Muziek maken telt voor Wanda zwaarder dan haar relatie met Bouw. De miskraam geeft uiteindelijk de doorslag; ze scheiden. Ik weet niet heel veel over Bouw, alleen dat hij een bezorgd persoon is en veel liefde koestert voor Wanda. De tweede belangrijke persoon in Wanda's leven is Max de Leon. Wanda heeft een speciale vriendschap met hem. Dat komt dus omdat hij de vader is van Wanda, maar in het begin van het verhaal weet je dat niet. Echt veel weet ik niet van hem. Hij is een beetje mysterieus en een oppervlakkig karakter. De verteller laat niet veel over hem los. Emma en Egbert zijn ook redelijk belangrijke personages. Emma, is een verbitterde vrouw. Ze heeft veel geleden in haar leven. Ze moest haar grote liefde Max De Leon opgeven omdat dat die relatie indertijd verboden was en trouwde dan met Egbert, een moeilijk man. Ook de oorlog en de zorg voor haar mongoolse zoontje Frank, hebben haar diep geraakt. Na Egberts dood pakt ze haar grote passie voor het zingen weer op, waarmee ze gestopt was na de geboorte van Frank. Ze krijgt een nieuwe vriend, Guido, een lieve, zorgzame man. Ze is weer gelukkig. Egbert was een zeer moeilijk man en Wanda had geen goede relatie met hem. Egbert had altijd meer aandacht voor Frank. Daar had ze in het in het begin geen last van, maar later begon het haar te irriteren. Visie Dit boek sluit redelijk goed aan bij mijn visie, omdat er eigenschappen overeenkomen tussen mij en de hoofdpersoon. Hierdoor kan ik het verhaal misschien iets beter begrijpen. De schrijfster van het boek heeft zelf een (ongeboren) kind verloren. Dat zie je ook in haar boeken terug. Ook in ‘Het geheim’; namelijk de miskraam van Wanda. Ik vind dat heel erg, maar snap daardoor wel het verhaal beter. Gelukkig heb ik nog nooit een miskraam meegemaakt (kan eigenlijk ook nog niet) en ik hoop dat ik die ook nooit een zal krijgen. De gebeurtenissen in Wanda’s leven staan wel best ver van de mijne af. Zij heeft een oorlog meegemaakt, ik niet. Zij heeft een hele grote passie voor piano spelen en geeft daarvoor alles op, ik heb niet zo’n passie. Verder paste het verhaal niet zo goed in mijn visie, maar dat maakte niets uit bij het lezen van het boek.