Boekbespreking: Het Dwaallicht van Willem Elsschot

Samenvatting
Laarmans, het hoofdpersonage, leidt een doodgewoon, bijna saai en vervelend leven. Hij heeft een vrouw en maar liefst 6 kinderen. Elke avond gaat hij naar het stamcafé. Maar op een bepaalde avond besluit hij, nadat hij zijn krant heeft gekocht, om zijn leven te beteren. Hij beslist dan ook om onmiddellijk naar huis te gaan. Maar als hij de krantenwinkel uitkomt spreekt een trio vreemdelingen hem aan. Ze laten hem een kartonnetje zien waarop een adres staat,. Nadat Laarmans het onduidelijke handschrift ontcijferd heeft, probeert hij met handen en voeten in het Engels de weg naar Kloosterstraat 15 aan de 3 Afghaanse matrozen uit te leggen. Als hij zijn tram naar huis opspringt, verandert hij van gedachte en hij beslist hij om de verdwaalde Afghanen de weg te gidsen door het Antwerpse havenkwartier.

Het blijkt dat de Afghanen het meisje zoeken die het adres opgeschreven heeft. De vrouw lijkt een onuitwisbare indruk op de mannen gemaakt te hebben en heet Maria van Dam. Gewapend met een bos bloemen trekken ze naar het neergeschreven adres. Maar eens aangekomen, blijkt dat Maria niet op het opgegeven adres woont. Laarmans beslist om de zoektocht voort te zetten. Hij wil voor een keer in zijn leven iets goed doen voor andere mensen en besluit om naar Maria van Dam te gaan vragen in het politiebureau. Als een volslanke agent hem het adres geeft van een hotel/bordeel, leidt hij de Afghanen weer eens er naartoe. Maar ook daar blijkt het meisje niet te zijn.

Het groepje besluit de zoektocht dan maar te staken en ze beginnen een gesprek over hun thuisland en hun problemen. Ze discussiëren over communisme, liefde en religie, over Jezus en de islam.

Als Laarmans terug naar huis stapt, komt hij langs het tweede adres dat de politieman opgegeven heeft. Hij twijfelt, maar belt uiteindelijk niet aan.



Laarmans
Frans Laarmans is het alter-ego van auteur Elsschot zelf. De roman is dan ook in de ik-vorm geschreven. Laarmans is een personage dat ook in andere verhalen van Elsschot opduikt, zoals in Kaas en Lijmen en het Been. Laarmans woont in Antwerpen en heeft een gezin: een vrouw en 6 kinderen. Maar hij praat niet met zijn gezin. Thuis zit hij er maar wat bij, hij is erg ongelukkig met zijn huidige situatie. Als het meisje Maria zijn nieuwsgierigheid weet te wekken, tracht hij de Afghanen te helpen om haar te vinden. Maria doet hem denken aan een meisje dat hij in Indië(?) gekend heeft, Fathma. Laarmans toont twee gezichten. Langs de ene kant leidt hij een eentonig en vervelend leven, maar langs de andere kant is hij erg impulsief en heeft hij geen schrik voor het onbekende. Laarmans heeft een katholieke opvoeding gekregen, maar doet cynisch over zijn religie en lijkt sterk te twijfelen aan het geloof.



Beoordeling
De schrijfstijl van Willem Elsschot is zeer vlot en efficiënt. Hij weet op een zakelijke manier, waarvoor hij overigens bekend staat, de situatie zeer goed te omschrijven. Het is aan de ene kant heel zakelijk geschreven, maar toch zorgt de schrijver ervoor dat je begrip voor Laarmans opbrengt. De auteur zorgt er voor dat je geen oordeel over de personages velt, hij laat zich niet verleiden tot een oordeel over goed en kwaad in het verhaal.

Het Dwaallicht vertelt een verhaal waarin we ons makkelijk terug kunnen vinden: het nachtelijk dolen door de straten van een stad, op zoek naar amusement. Doordat Elsschot geen nood heeft aan overbodig poëtische omschrijvingen en mijmeringen, wint het verhaal aan kracht en geloofwaardigheid. Door de valse belofte van een happy-end, blijf je als lezer aan het boek gekluisterd. Het is prettig een boek te lezen dat geschreven is in een begrijpbare taal, maar dat je toch aan het nadenken zet over de zoektocht naar een onbereikbaar ideaal. Je kan eindeloos mijmeren over de betekenis van symboliek die Elsschot gebruikt. Waarom heet het meisje Maria? Welk is Laarmans' kijk op de godsdienst? Waarom gaat hij nu echt mee met de Afghanen, uit goedheid, uit nieuwsgierigheid of uit verveling?

Ik geef het boek een 9/10. Ik heb altijd een boontje gehad voor auteurs die in een eenvoudige schrijfstijl je toch aan het denken kunnen zetten, zoals Camus dat in het Frans kan doen.