Zakelijke gegevens. Auteur: Renate Dorrestein. Titel: Het duister dat ons scheidt. Motto: ' Per Luigi Brioscho con affetto en voor Kika. Jaar eerste druk: 2003. Jaar van gelezen druk: 2003
Uitgever: Uitgeverij Contact. Beschrijvingsopdracht. A. Geef een korte motivatie van je keuze. Bij het uitkiezen van een boek let ik altijd op de omslag. Staat de omslag mij wel aan dan lees ik de achterkant. In dit geval beviel me beide wel. Op de omslag zijn aardbeien en spelende kinderen op het strand afgebeeld. B. Beschrijf je eerste persoonlijke reactie na het lezen van het boek. Het boek maakt veel indruk. De informatie, die de lezer wordt gegeven word keurig verdeeld over alle bladzijden. Je weet dan ook pas aan het eind hoe het verhaal in zijn geheel op elkaar aansluit. Vooral het begin van het verhaal maakt veel emoties bij mij los. Het is vreselijk om te lezen dat een klein meisje, Loes, zo erg gepest wordt. Ze kan haar verhaal ook bij niemand kwijt en moet alles zelf verwerken. Ik denk dat het doel van het boek wel in mij is doorgedrongen. Dorrestein wilde, denk ik, duidelijk maken dat het leven niet altijd een pretje is, maar altijd weer goed komt. Je moet kunnen vergeven, ook al blijft een bepaalde persoon iets voor je verbergen.
C. Titelverklaring. “Het duister dat ons scheidt.” Deze titel heeft er mee te maken dat er een groot geheim tussen mensen in ligt. Het geheim van de moord op de vader van Thomas. Dit duister staat hun onderlinge relatie in de weg. Deze duisternis hangt tussen Loes en haar moeder. Hun relatie is, na de terugkomst van de moeder van Loes uit de gevangenis anders geworden. Ze hebben vier jaar lang gescheiden van elkaar geleefd. Loes en haar moeder zijn ook op een andere manier van elkaar gescheiden. Toen de moeder van Loes veroordeeld werd tot zes jaar gevangenisstraf, is ze tevens ontzegd uit de ouderlijke macht. Ze heeft Loes, zonder dat Loes er iets van wist, officieel afgestaan en de Luco’s tot haar ouders gemaakt. De gescheiden relatie, het duistere, tussen moeder en dochter komt dus in meerdere manieren in het boek terug. Het duister tussen hen is waarschijnlijk ook de waarheid. Loes en haar moeder houden beide de waarheid voor elkaar achter. Loes heeft nooit aan haar moeder verteld hoe ze op de avond van de moord gehandeld heeft en wat ze toen dacht. De moeder van Loes heeft op haar beurt nooit eerlijk aan Loes verteld wie haar vader was. Deze geheimen zorgen ervoor dat Loes en haar moeder elkaar eigenlijk niet vertrouwen en op afstand met elkaar leven. De titel geeft het leven van Loes weer. Van veel dingen die in haar, relatief korte leven, zijn gebeurd weet Loes het fijne niet. Haar leven bevat een aantal duistere puzzelstukjes, waardoor Loes het gevoel dat ze zichzelf niet kan zijn. Ze moet leven in en met de leugen, zodat andere mensen nooit te weten komen wie Loes werkelijk is en wat ze heeft meegemaakt. Haar ware leven blijft ook van Loes gescheiden doordat de Luco’s en haar moeder verschillende geheimen voor Loes hebben, ze weet eigenlijk niet wie ze zelf is. D. Samenvatting. Deel één, ‘Zes’. De zesjarige Loes groeit op in een vredige nieuwbouwwijk, waar zij samen met haar moeder in een oeroude, krakende pastorie woont. Ook de Luco’s wonen daar, twee vriendelijke mannen waarvan iedereen aanneemt dat zij kamerhuurders zijn. Voor het huis spelen alle kinderen van het dorp in het gemeenteplantsoen, onder aanvoering van hun jonge energieke, heldin Loes. Voor hen schijnt altijd de zon, zelfs waarneer het regent. Dan komt Thomas in de nieuwbouwwijk wonen. Alle kinderen vinden hem raar, vooral door zijn waterhoofd. De leider van de groep denkt daar anders over. Loes raakt bevriend met Thomas. Nog voordat Loes en Thomas zes jaar zijn verloven ze zich en houden een verlovingsfeestje bij Loes thuis. Aan het feest komt een abrupt einde wanneer Loes moeder erachter komt dat Thomas zijn ouders niet heeft verteld over de verloving. Loes moeder schrikt echter ook wanner Thomas’ zijn achternaam, Iedema, noemt. De moeder en de Luco’s blijken de ouders te kennen van voor de geboorte van de kinderen. Loes moeder wil hier alleen nooit meer aan herinnerd worden en verbiedt Thomas om nog bij hun binnen te komen. De situatie die heeft afgespeeld: Loes moeder was verliefd op de vader van Thomas, ondanks dat hij getrouwd was, had ze een relatie met hem. Toen Loes moeder zwanger van hem raakte, wilde hij echter niets meer met haar te maken hebben. De moeder van Loes bleef hem lastig vallen om duidelijk te maken dat ze bij elkaar hoorden. Maar toen dat op den duur niets uithaalde, besloot ze te verhuizen. Als de kinderen van het dorp zes worden, mogen ze naar school. Ze leren lezen en leren woorden uit de methode Veilig Leren Lezen. Loes blijkt dyslectisch te zijn en dat heeft veel invloed op de klas. De klas slaakt altijd een zucht als Loes moet voorlezen. Op de eerste schooldag gaat de vader van Thomas naar de juf en vraagt of Thomas dyslectisch is, omdat hij zelf dyslectisch is. De vader vraagt het niet letterlijk, maar je kunt het er uit opmaken. Later ga je vermoeden dat Thomas' vader, ook wel de vader van Loes kan zijn. Op een stormachtige nacht wordt de vader van Thomas vermoord. Iedereen denkt dat het een ongeluk is, maar dan staat de politie bij de pastorie op de stoep. De vader is vermoord met een rood potlood en de moeder van Loes wordt daarvan beschuldigd. Ze wordt veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf. Alle moeders steunen eerst de moeder, omdat ze denken dat ze het deed om Loes te beschermen. De moeder van Loes verklaarde dat de vader Loes had misbruikt. Maar toen uit kwam dat Thomas vader, Loes niets heeft aangedaan laten de moeders haar vallen. Vanaf die dag is de vriendschap over tussen Loes en Thomas, ze zijn ook niet meer verloofd. Door de gebeurtenis verandert Loes. Loes wordt een heel gesloten en stil meisje en ze wil niet meer populair zijn. De kinderen uit het dorp willen de oude Loes terug. Ze doen er alles aan, maar niets helpt. De kinderen dagen Loes uit tot ze kwaad wordt, het uitdagen gaat over in pesterijen. In het tweede deel van het boek, ‘twaalf’, is Loes twaalf jaar. Loes heeft contact gehouden met haar moeder door elkaar tekeningen te sturen. Nu haar moeder vrij is, verloopt de relatie tussen hen niet zo goed. Haar moeder is veranderd, maar zij zelf is ouder geworden en ook veranderd. Als haar moeder op een keer bij school verschijnt en het voor haar dochter opneemt, worden ze bekogeld. Het wordt zo erg, dat ze besluiten naar een ander land te vluchten om een nieuw begin te maken. Ze besluiten naar het eiland Lewis, een Schots eiland, te gaan. Loes leert de taal snel en maakt vrienden. Ze krijgt zelfs een vriendje, Gavin, die vier jaar ouder is. Door de relatie krijgt ze wel ruzie met Verity, maar dat hinderde niet. Met Gavin’s vriendenclub beleeft ze veel avonturen. Zo heeft Loes in de eerste zomervakantie dat zij daar woont Thomas met zijn nieuwe verloofde Vanessa gered van een vreselijke verdrinkingsdood op het strand. Het derde deel van het boek heet ‘achttien’. Loes moeder is vertrokken van Lewis. Ze is op een nacht vertrokken, omdat ze vond dat ze werd buitengesloten door Loes. Voor Loes achttiende verjaardag krijgt Loes van Luco’s een aardbeienakker in het Westland. Loes hield altijd veel van aardbeien. In dit deel gaat ze ook terug naar Nederland om te kunnen studeren. Als ze vertrekt naar Nederland staan op de kade alle vrienden van het eiland op haar te wachten om haar uit te zwaaien. Als ze in haar huisje aankomt, ligt er al een pakje voor haar klaar met een champagneglas en champagne. Ook wordt ze gebeld door de Luco’s. Als ze boodschappen wil doen merkt ze dat alles heel anders is dan in Lewis. Als ze bij de aardbeien staat denkt ze aan haar moeder. Ze had een paar dagen voor ze vertrokken was, ineens gezegd dat ze helemaal geen ouderlijk gezag meer over haar had. De Luco’s waren nu de voogd van Loes, al heel lang. Een paar dagen nadat ze dat gezegd had, lag er een afscheidsbrief en was haar moeder verdwenen. In de rij aan de kassa staat Thomas ineens voor haar. Ze rent de winkel uit. Thuis besluit ze dat ze niet meer naar buiten gaat. Niet naar school wil. Als ze tv kijkt ziet ze ineens haar moede op de tv. Ze besluit haar op te zoeken en voor het eerst praten ze echt goed. Dan komt ze er ook achter dat ze de moord op Thomas zijn vader helemaal niet heeft gepleegd, het is die nacht heel anders gegaan dan dat ze al die jaren dacht. Analyse van de tekst. A personages. Loes. De hoofdpersoon is Loes en in het boek wordt ze beschreven als een zes-, twaalf- en achttienjarig meisje. Op zesjarige leeftijd is Loes erg populair en heeft daardoor veel vrienden. Loes heeft een indrukwekkende verbeeldingskracht. Ze weet haar leeftijdsgenoten aan haar te binden door de verhalen, die ze opdist. Op zesjarige leeftijd heeft ze ook een heel goede band met haar moeder en doen velen dingen samen. Als haar vader beschouwt Loes de Luco's, aan de Luco's is verteld dat een van hen de mogelijke vader is. Zij voeden Loes op en beschouwen haar als dochter. Tot het moment dat de vader van Loes haar vriendje, Thomas, wordt vermoord leidde Loes een normaal leven. Van het populaire meisje blijft niets over, Loes wordt heel stil en een bangerik. Al helemaal wanneer Loes moeder de schuld van de moord op zich neemt. Loes moeder gaat naar de gevangenis en moet zes jaar zitten. Tijdens haar gevangenschap communiceren Loes en haar moeder met elkaar door het sturen van tekeningen. Heel lang heeft Loes gedacht dat het haar schuld was dat de vader van Thomas is vermoord. Loes was van plan de vader te vermoorden. Loes dacht dat de Luco’s de vader hadden vermoord, omdat hij haar anders ging aangeven. Maar eigenlijk deden de Luco’s dit, omdat ze boos waren dat Thomas vader de vader was. Nu het ervoor Loes niet zo rooskleurig eruitziet wordt ze op school ook nog gepest. Zodra in de klas gelezen wordt slaakt de klas al vaak een zucht als het de buurt is van Loes. Ze kan niet goed lezen door een ernstige woordblindheid. Via bijlessen probeert ze haar leesvaardigheid te vergroten. Met het pesten van Loes hebben de kinderen van het dorp ook een andere bedoeling. De kinderen hopen dat de oude Loes weer terug komt, maar dat werkt averechts. De moeder van Loes komt vrij wanneer Loes twaalf jaar is. Loes merkt al snel dat haar moeder niet meer de oude is. Loes had zich aangepast aan de nieuwe thuis situatie van zes jaar lang en kan er niet tegen dat haar moeder zich bijvoorbeeld weer met het huishouden gaat bemoeien. Ze vermijdt haar moeder zoveel mogelijk en durft haar ook niet meer aan te kijken. Een goed gesprek zit er voor hen ook niet meer in. Ze besluiten toch om met zijn vieren het dorp te verlaten en vertrekken naar Lewis. In Lewis blijft Loes eerst wat afstand houden van de kinderen daar, maar maakt echte vrienden. Ze wilde nu eens niet haar karakter aanpassen, maar zichzelf blijven en dat lukte in Lewis. Uiteindelijk verlaat de moeder, Loes en de Luco's. De moeder van Loes. De moeder van Loes maakt prentenboeken en legt voor vele mensen tarotkaarten, waaruit de toekomst te lezen valt, tenminste als je erin gelooft. Loes moeder is populair bij de moeders uit het dorp, dit komt doordat zij altijd anders was dan andere moeders. Ze droeg andere kleren, altijd zwart en zelfgemaakt, en maakte zich niet druk om het huishouden van de pastorie. De moeder droeg een ander geurtje bij zich en legde tarotkaarten. Ze was dus niet te vergelijken met een doorsnee moeder. Dit sloeg erg aan bij de andere moeders en de kinderen van het dorp. Vroeger heeft ze in Opzand gewoond en daar had ze een verhouding met de brandnetelman, de vader van Thomas. Loes moeder liep hem achterna en toen er een kind opkomst was, Loes, liet hij haar barsten. Toevallig kwam het gezin van deze man in hetzelfde dorp wonen waar ook zij woonde. Vanaf die dag ging het goed mis. De moeder neemt de schuld van de moord op Thomas vader op zich, ook al heeft ze dat niet op haar geweten. Zij doet dit uit schuld gevoel om wat ze haar dochter en de Luco’s heeft aangedaan: opgescheept met een verleden waar zij niet om gevraagd hebben en dat een gevolg is van zogenaamd volwassen gedrag. Op het eiland Lewis verdwijnt de moeder van Loes aanvankelijk spoorloos, maar ze blijkt in Nederland in een gevangenis te werken. Na de gebeurtenissen in haar leven verandert Loes moeder in een rustige en stille moeder. De Luco's. De Luco's zijn Duco en Ludo, twee mannen die samen met Loes en haar moeder in een pastorie wonen. Het zijn hele trouwe liefdevolle mannen, die hun leven in dienst hebben gesteld van Loes, want zij verkeren in een veronderstelling, dat zij een kind van een van hen was. Als op een partijtje bij Loes thuis Thomas ineens opduikt, de zoon van de ex-minnaar van de moeder van Loes, komen de beide heren te weten wie de biologische vader is. Loes vlucht het huis uit. Duco en Ludo vluchten ook en vermoorden de brandnetelman met een rood potlood. Hij wordt de brandnetelman genoemd, omdat hij met blote handen brandnetels kan verwijderen. “Als het gelazer opnieuw begint, hoor je me, dan zijn de gevolgen voor haar rekening, want dan stap ik regelrecht naar Ludo en Duco. Onthoud je dat?’ ‘Ja,’ zei ik zo overtuigend als ik kon. Ging hij mama verraden? Maar wat dan nog, eigenlijk? Het was iets van vroeger. Vroeger was sowieso vroeger, en dit was wel heel erg vroeger, zelfs nog van voordat ik was geboren. Alleen – waarom had mama het altijd geheim gehouden? Blijkbaar wist zij iets wat alleen grote mensen snapten. Zij wist dat het wel erg was als het zou uitkomen, al was het over honderd jaar. Zo erg dat de Luco’s misschien wel zouden weggaan als zij erachter kwamen.” (p. 326) De Luco’s beschrijven zichzelf als bescheiden handelaars, die overal kunnen werken zolang er een telefoon aanwezig is. Wat Loes over ze verteld is dat ze stinkende schoenen hebben en hoe ze behandeld wordt, bijvoorbeeld als ze wordt voorgelezen. Meest sympathiek. De moeder van Loes vind ik erg sympathiek. Ten eerste is zij een opvallende verschijning; hartelijk, vrolijk, artistiek en altijd gekleed in zelfgemaakte, zwarte kleding
Door de komst van Thomas (de zoon van haar vroegere minnaar) in het dorp komt er een kentering in haar leven: ze wordt weer herinnerd aan een pijnlijke liefdesgeschiedenis. Dat ze zich opoffert door jarenlang in de gevangenis te zitten, bewijst wel hoeveel ze van haar dochter houdt. B. Tijd. Uit het boek is niet op te maken in welke tijd het zich afspeelt. Het boek kan zich afspelen aan het eind van de twintigste eeuw. Dit is op te maken uit da elektrische apparaten die in het verhaal voorkomen, zoals een televisie, een videocamera. Ook uit de volgende zin: “In een van de bakken lag een pak Fristi dat nog bijna vol was, en veel mensen hadden hun tompoes maar half opgegeten.”(blz. 155). Het verhaal wordt verteld van de zesjarige Loes tot de achttienjarige Loes. Dus in een tijdsbestek van twaalf jaar en het is niet chronologisch verteld. In deel een begint de wij-verteller met het pesten van de zesjarige Loes, waarna hij terugblikt en weer bij het pestgedrag aansluit. Deel twee begint met een tijdverdichting, waarin in enkele pagina's de jaren worden samengevat dat Loes' moeder in de Bijlmerbajes zit. De vlucht van Loes, waarmee deel twee eindigt, wordt pas in het tweede hoofdstuk van deel drie, in de vorm van een flashback, vervolgd. Ook zijn in het boek veel kleine flashbacks verwerkt. Het boek eindigt met een flashback en dat is het belangrijkste gedeelte van het boek. Als Loes en Thomas het potlood van de moeder van Loes pikken. “Mijn moeder was die middag weg voor een boodschap. Thomas en ik trokken onze schoenen uit en… Éen enkel potlood zou ze nooit missen, zei hij. We moeten het dikste nemen, want alleen het dikste was goed genoeg voor mij. Die daar, die rode,’ fluisterde hij.” Thomas sleep de punt en inspecteerde de punt in het zonlicht. Door het onderwerp van het boek komen er veel open plekken in het boek voor. De belangrijkste open plekken: Wie heeft de vader van Thomas vermoord? (wat is er die nacht precies gebeurd) Hoe komt het dat de moeder van Loes en de vader van Thomas elkaar kennen? Wie is de vader van Loes? C. ruimte. In het eerste gedeelte van het boek speelt zich af in een ingeslapen dorpsgemeenschap. De dorpsgemeenschap is een nieuwbouwwijk, die ver verwijderd ligt van de rest van de bewoonde wereld, waardoor het echt een soort van besloten gemeenschap is. Het andere gedeelte van het boek speelt zich af op een afgelegen eiland in Schotland, genaamd Lewis. Het laatste stukje van het boek speelt zich af in hartje Amsterdam, waar Loes op zichzelf woont. . Een belangrijke ruimte in het boek is de oude pastorie, het huis waarin Loes opgroeit. Hier woont ze samen met haar moeder en de Luco’s. In deze pastorie kan en mag alles. Het ziet er heel anders uit dan de nieuwbouwhuizen waar de andere kinderen in wonen. Alles in de pastorie is namelijk oud en alles in de nieuwbouwhuizen is modern en nieuw. De pastorie is een groot, ietwat tochtig huis, met een trekbel, een gelambriseerd trappenhuis en krakende houten vloeren. Op de eerste verdieping heeft Loes moeder haar werkkamer. Stapels boeken en papieren liggen daar zomaar op de grond. In de vensterbank staan jampotten met opgedroogde verfresten, en aan de muur hangen houtskoolschetsen, die zij had gemaakt terwijl zij een prentenboekje aan het bedenken was. Klaartje 13 was haar beroemdste boek, over een koe die altijd pech had. In de donkerste hoek stond de tarottafel met een kleed van groen vilt erop. Op de tweede verdieping woonde de Luco's en in de gang stonden hun schoenen in het gelid. Loes haar kamer is op de zolder. Aan de hanenbalken hangt een schommel. In de vensterbank staat altijd een tuiltje verse violen. De vloer was bezaaid met kussens en kleedjes en aan de muur hangt kerstverlichting, die met kunstige lussen aan de muur bevestigd was. Op de muur ertegenover had haar moeder een regenboog geschilderd, met daaronder op een blauwe zee een boot waaruit giraffes, zebra's en leeuwen hun nieuwsgierig koppen staken. Aan deze ruimte heeft Loes nog vele goede herinneringen, die typeren dat het gezin en Loes anders was dan anderen. Maar door de pesterijen, Loes woordblindheid en de moord op Thomas zijn vader hebben Loes, haar moeder en de Luco's het pand verlaten.
D. Perspectief. Deel één wordt verteld vanuit Vanessa, Saar en Safranja. Het is geschreven in de wij- vorm. Doordat ‘wij’overal hetzelfde denkt en precies hetzelfde meemaken, wordt er een front gevormd tegen Loes. Loes komt al gauw meer apart te staan, waardoor eenzaamheid sterk naar voren komt. ‘Wij’ is te beschouwen als een persoon en is heel onbetrouwbaar. “Onder haar jurkjes van Indiaas katoen waren Loes’ knieën altijd geschramd, haar voeten staken groezelig uit plastic sandaaltjes en onder haar nagels zat de halve slootkant. Ze was precies even oud als wij, maar ze had al veel meer meegemaakt. In een kasteelruïne had ze dukaten in een verroeste kist gevonden, ze had met sabeltandtijgers gevochten, met een houten been en met een grasgroene papegaai op haar schouder op een piratenschip gevaren, en talloze glazen limonade om vergestoten zonder dat er een ramp op volgde. Dat moesten wij thuis eens proberen. Thuis gaf limonade vlekken in het tafelkleed.” (p. 22, 23) In deel twee en drie wordt er geschreven vanuit Loes in de ik-vorm. Ook dit perspectief is subjectief, omdat de gebeurtenissen niet achteraf worden verteld, zij jong is én een rijke verbeelding heeft, is het perspectief in die delen onbetrouwbaar. 'En toen zei ik het. Ik zei dat ze er maar beter rekening mee kon houden dat ik een keer een gozer koud had gemaakt en dat ik daar niet eens een mes bij nodig had, alleen een rood potlood.'(p. 257) Door de twee verschillende perspectieven is het onduidelijk wie de moord heeft gepleegd. Het eerste perspectief gaat ervan uit dat de moeder van Loes de moord heeft gepleegd. Bij het perspectief van Loes kom je ook niet te weten door wie de vader is vermoord. Bij Loes kom je erachter dat ze veel schuldgevoelens heeft. Hierdoor wordt je in verwarring gebracht. De ene keer wordt de schijn gewekt dat de moeder van Loes de moord heeft gepleegd, dan door Loes zelf en zelfs Thomas wordt verdacht. E. structuur. De roman, Het duister dat ons scheidt, bestaat uit drie Romeins genummerde delen met titels die verwijzen naar de leeftijd van Loes, de hoofdpersoon; Zes, Twaalf, Achttien . Deel een is onderverdeeld in negen hoofdstukken, die afspeelt in een sfeerloze nieuwbouwwijk van een 'ingedut' dorp nabij Amsterdam. Deel twee telt tien hoofdstukken en deel drie zeven. De zesentwintig hoofdstukken zijn opgezet volgens de structuur van het abecedarium, met titels van 'A is een aardbei' tot 'Z is een zwaard'. De titels verwijzen naar de worsteling, die de dyslectische hoofdpersoon vanaf de eerste klas heeft met het alfabet. Als ze na een jarenlang verblijf in Schotland op Schiphol landt, heeft ze de grootste moeite om te ontcijferen wat er op de borden staat. De hoofdstuktitels verwijzen naar details. Bijvoorbeeld: een lastig proefwerk over quantummechanica (Q), het prachtige strand Uig op Lewis (U). Binnen de hoofdstukken markeren regels wit overgangen in plaats en/of tijd. Abecedarium, waarbij de beginletters van de hoofdstukken het alfabet vormen. De enige verhaallijn in het boek speelt zich op meerdere plaatsen af. In het slot is Loes achttien jaar en woont op zichzelf in Nederland. Dan ziet ze op een dag haar moeder op tv en gaat ze naar haar opzoek. Dan komt ze er eindelijk achter wat er die nacht echt was gebeurd. Eigenlijk het belangrijkste moment van het verhaal. Het boek heeft een gesloten einde, Loes weet nu wat haar leven precies inhoudt en kan weer verdergaan met leven, niet altijd even gelukkig, maar het gaat haar lukken. F. Thematiek. De roman Het duister dat ons scheidt, had, vindt Renate Dorrestein zelf, net zo goed Schuld en boete kunnen heten. In deze roman gaat het om een familiedrama, waarin het kind slachtoffer is en volwassenen schuldigen zijn. In de weinige tijd die Loes' moeder heeft vóór haar arrestatie, hamert ze er bij haar dochter de versie van de moord in, die zij voortaan moet geloven: dat Thomas' vader haar, Loes, seksueel wilde misbruiken. Niet alleen de moeder is schuldig. De Luco's, ogenschijnlijk lieve sukkels, blijken wolven in schaapskleren, die vol wraakzucht het huis verlaten als ze horen dat er nóg een minnaar is, en dat niet een van hen, maar de vader van Thomas de verwekker is van Loes. Ze blijken tot het plegen van een moord in staat en tot het jarenlang vrij moeiteloos bewaren van hun geheim. Maar ook de kinderen voelen zich schuldig. Loes, om haar aandeel in de gebeurtenissen van die avond, de 'wij' die in het eerste deel terugkijken vanwege de gruwelijke pesterijen van Loes. De schuldgevoelens gaan vrijwel steeds gepaard met leugens. Loes vindt het 'puur crimineel' dat ze wordt opgezadeld met de geheimen van volwassenen. 'Zonder erom te vragen werd je medeplichtig. ' Ik kon al liegen voordat ik kon praten, echt waar' (p. 227). Ze verzwijgt de pesterijen op school en de perverse spelletjes met leeftijdsgenoten op het Schotse eiland. Loes' moeder zadelt Loes op met haar leugen over de gebeurtenissen rond de moord. De Luco's verzwijgen voor Loes de waarheid over het vaderschap en hun aandeel in de moord. Alle volwassenen doen dat overigens met de beste bedoelingen: ze willen Loes sparen, liefde tonen. Dus besluiten ze het verleden dood te zwijgen 'Vergeten was het beste’, (p. 248), halen ze haar weg van die gehate school, nemen ze haar mee naar een Schots eiland, schenken haar een aardbeienakker. 'Het leven kan door een gebeurtenis aangrijpend veranderen.' Schuld gaat vaak gepaard met schaamte. De 'wij' uit deel I schamen zich achteraf over wat ze 'destijds hebben aangericht' en 'krimpen ineen' van schaamte (p. 30). Schuld gaat, zoals gezegd, ook vaak gepaard met boete. Loes voelt zich schuldig en vindt daarom dat ze alle vernederingen van klasgenoten lijdzaam moet ondergaan. 'Maar ik had volgehouden en ik was best trots op wat ik had bereikt'.( p. 168). Haar moeder offert zich op en ondergaat vrijwillig een jarenlange gevangenisstraf. De Luco's cijferen zich na hun gruweldaad vrijwel geheel weg en hebben alleen nog oog voor het opvoeden en welzijn van Loes. Motieven: Pesten. Op de meest gruwelijke wijze wordt Loes door haar klasgenoten vernederd en gepest. Zo wordt ze doodgezwegen, verbaal bedreigd, in elkaar geslagen, uitgekleed en met een bezemsteel verkracht, ze moet wurmen eten en haar vlechten worden afgeknipt. 'Het werd moeilijker en moeilijker om nog iets te verzinnen dat het voorafgaande zou overtreffen' (p. 120). Onschuld. Loes is dol op Iola, de baby van de buren op het Schotse eiland. Alles aan Lola was nog gaaf. Ze had nog nooit iemand kwaad gedaan en niemand had haar nog ooit een haar gekrenkt. Verbeelding. Loes is een meisje met een grenzeloze fantasie, die vol overtuiging vertelt over draken, monsters en reuzen (p. 186), over wat haar moeder haar vertelde over haar vader (Duco of Ludo), toen ze nog in de wieg lag (p.182). Omdat zij de vertelster is in deel twee en drie, kan daarom getwijfeld worden aan haar interpretatie van de moord. Seksualiteit. Omdat Loes al op zesjarige leeftijd door haar moeder allerlei details van (zogenaamd!) seksueel misbruik door Thomas' vader krijgt ingeprent, is ze bang voor seksualiteit. Vol walging pijpt ze Gavin en slikt zijn zaad door. Ze vond het nog viezer dan haar moeder haar had verteld. Potloden. Ze worden gebruikt voor het maken kunstwerken door de moeder van Loes, voor het symboliseren van liefde, maar ook voor het plegen van een moord. Aardbeien. Voor de 'wij' in deel een zijn aardbeien een heerlijke zomerse traktatie Ook Loes is er gek op. De Luco's geven aan Loes een aardbeienakker en haar moeder trakteert op aardbeien tijdens de onthulling van de waarheid rond de moord. 4. Leeservaring. ‘Soms gaat het leven de ene kant op, en wij de andere. Iets zinnigs valt er uiteindelijk niet over te zeggen.’ De laatste twee zinnen uit het boek Het duister dat ons scheidt. Dit vind ik een mooie afsluitende zin, die het verhaal sluit. De gebeurtenissen in het boek hebben tot gevolg dat Loes een buitenstaander is geworden. Loes gaat een kant op en de anderen de andere kant. De gebeurtenissen wekken veel medelijden met Loes. Het is vreselijk om te lezen dat Loes erg veranderd na de moord. Ze dacht dat zij de vader van Thomas had vermoord. De kinderen uit het dorp merken dat Loes veranderd is en willen de oude Loes weer terug, dit proberen ze door vele pesterijen, die van kwaad tot erger gaan. De emoties die hiermee gepaard gaan worden uit verschillende perspectieven belicht, zodat er extra spanning wordt gecreëerd. In de laatste paar bladzijden wordt de spanning groter; het geheim van Loes, de moeder van Loes en de Luco’s wordt op het laatste moment nog onthuld. Renate Dorrestein heeft het waarschijnlijk tot het einde mee gewacht, omdat ze zo de aandacht van haar lezers vast blijft houden en dat is heel goed gelukt. Belangrijke gebeurtenissen worden terloops beschreven. Dit terloopse dient een doel: uiteindelijk gaat het in de roman niet om de moord en om gruwelijke vormen van pesterijen, maar om de motieven, de nawerking en de problematiek om die te verwerken. Ik denk dat Dorrestein duidelijk wilde maken dat je mens blijft onder menselijke omstandigheden. De schrijfster laat je beseffen dat iedereen een eigen geheim bij zich draagt. Iets wat niemand anders kan begrijpen of doorgronden en wat iemand een individu maakt. Heel uniek. Opvallende verbanden. Achter sommige genoemde zaken blijken achteraf diepere betekenissen en boodschappen schuil te gaan. Voorbeelden: Het lelijke krassen met een stukje houtskool door Loes' moeder en het abrupt in tweeën breken ervan; voorboden voor de moord(p. 44). De vele regenbogen op Lewis, wel een keer of zestig per dag (p. 210). Het gevecht dat Loes levert met de vlieger, die ze van haar moeder krijgt; Loes voelt zich 'gevangen aan het uiteinde van mijn moeders lijn(p. 211). Het blinde oog van Gavin, waar soms slijm uitkomt; spiegeling met het doorboorde oog van Thomas' vader. Het afknippen van Loes' vlechten door haar moeder dat voelt alsof ze het verleden heeft afgelegd (p. 253).
Verwerkingsopdracht. Titel: Het duister dat ons scheidt. Auteur: Renate Dorrestein. 1. Op deze pagina zitten Loes (de hoofdpersoon) en de kinderen uit het dorp in de klas. Dit was al de tweede les. De kinderen leerden van juf Joyce het woord mmmmmmaan en aan. De woorden leerden ze uit de methode Veilig Leren Lezen. Aangezien Loes dyslectisch is heeft dat invloed op de klas. De klas slaakt altijd een zucht of schreeuwt het uit als Loes moet voorlezen. Dit is zo'n situatie waarbij Loes gepest wordt door de kinderen uit het dorp. Op de eerste dag gaat de vader van Thomas naar de juf en vraagt of Thomas dyslectisch is, omdat hij zelf dyslectisch is. De vader vraagt het niet letterlijk, maar je kunt het er uit opmaken. En later ga je vermoeden dat Thomas' vader, ook wel de vader van Loes kan zijn. De betekenis van bladzijde vijftig over Veilig Leren Lezen zorgt dus voor veel problemen. 2. Hip
Loes is de hoofdpersoon. Het kleine meisje groeit op in een dorp, waar zij samen met haar moeder en de Luco's, twee vriendelijke mannen, in de pastorie wonen. Loes was het hipste kind en iedereen keek tegen haar op. Samen met de kinderen van het dorp speelden ze in het gemeente plantsoen. Loes kwam altijd met ideeën om iets te gaan doen en de kinderen waren het er altijd mee-eens. Ook waarneer ze een spelletje gingen doen, veranderde Loes altijd de spelregels om het spel leuker te maken. Zodra Loes er niet was en de kinderen van het dorp wel, dan wisten ze niet wat ze moesten spelen. Ze konden geen leuke spelletjes verzinnen of waren begonnen en hadden gelijk al geen zin meer. Oplettend. Er ontgaat Loes niets, en al helemaal niet met haar haviksogen. Ondanks ze niet meer wordt geaccepteerd, weet ze precies wat er met zichzelf gaat gebeuren, als het gaat om pesterijen. Stil. Nadat Thomas vader vermoord is en Loes moeder in de gevangenis zit, wordt Loes heel stil, zij trekt zich met niemand meer op. Door de kinderen uit het dorp wordt ze flink gepest, maar daar zegt ze niks over tegen niemand. Niet tegen haar leraren of de Luco's, helemaal niemand. Loes krijgt bij sommige gevallen van pesterijen zelf de schuld en dan houdt ze stijf haar mond dicht als haar vragen worden gesteld over bijvoorbeeld waarom ze geen onderbroek aan had, terwijl de kinderen uit het dorp haar onderbroek afpakten en haar jurk omhoog deden. Leeft zich uit. Loes leeft zich uit waarneer haar moeder, de Luco's en zij verhuizen naar Lewis. Ze verhuizen waarneer Loes moeder uit de gevangenis komt. Op het eiland start Loes eerst zonder vrienden, maar later gaat ze de buurt verkennen en maakt vrienden. Ze start op Lewis met een schone lei en probeert zich zelf te zijn, door niet te veranderen. Anders dan anders. Loes probeert ook altijd anders te zijn dan anderen, dat lukt ook. Maar het proberen aardig zijn werkt averechts.