Bibliografische gegevens: Titel: Het duister dat ons scheidt
Auteur: Renate Dorrestein
Uitgever: Uitgeverij Contact
Jaar van uitgave: 2003
Gelezen druk: 1e druk
Plaats van uitgave: Amsterdam
Aantal bladzijden: Blz. 351 Samenvatting (scholieren.com + ikzelf) Loes groeit op in een vredige nieuwbouwwijk, waar zij samen met haar moeder en de Luco’s in een oude pastorie woont. Toen de kinderen uit de nieuwbouwwijk nog klein waren, was de moeder van Loes altijd anders dan de andere moeders. Dit maakte haar populair. Ook Loes is anders dan alle andere kinderen in de nieuwbouwwijk. Ze wordt, naarmate ze ouder worden, het populairste kind en het kind met de meeste fantasie. Dan komt Thomas in de nieuwbouwwijk wonen. Alle kinderen vinden hem raar en lachen hem stiekem uit, behalve Loes. Loes raakt bevriend met Thomas. Ze gaan zich, wanneer ze nog geen zes jaar zijn, verloven en geven een verlovingsfeestje bij Loes thuis. Er komt een abrupt einde aan het verlovingsfeestje wanneer de Moeder van Loes erachter komt dat Thomas zijn ouder niet verteld heeft over de verloving. Ook schrikt ze heel erg wanneer ze hoort dat Thomas’ zijn achternaam Iedema is. Loes’ moeder blijkt de ouders van Thomas van voor de geboorte van de kinderen te kennen. Ook de Luco’s blijken Thomas’ ouders te kennen. Loes’ moeder wilt hier alleen nooit meer aan herinnerd worden. Als de kinderen uit de nieuwbouwwijk zes jaar zijn gaan ze voor het eerst naar school. Ze gaan leren lezen en schrijven bij juf Joyce. Loes en Thomas zijn bij de kinderen in de klas, ondanks het feit dat Loes niet kan lezen, een populair stel. Dit verandert echter wanneer snel wanneer de vader van Thomas, tijdens een stromachtige nacht, door middel van een potlood, wordt vermoord. De moeder van Loes wordt voor moord gearresteerd en tot zes jaar gevangenisstraf veroordeeld. In de nieuwbouwwijk denkt iedereen er het zijne van. De moeders van de kinderen geloven dat de moeder van Loes onschuldig is en dat ze Loes wilde beschermen. Dit verandert echter wanneer de moeders het verhaal, van voor de geboorte van de kinderen, van de moeder van Thomas horen. De kinderen op school keren zich ook tegen Loes. Door de pesterijen van haar klasgenootjes verandert Loes in een stil, verlegen en teruggetrokken meisje. De hele basisschool periode lang wordt Loes steeds meer gepest. Vanwege het feit dat ze niet kan lezen en vanwege het feit dat ze in huis woont met twee mannen. Loes voelt zich schuldig. Loes houdt vier jaar lang door middel van tekeningen contact met haar moeder. Wanneer Loes twaalf jaar oud is wordt haar moeder vrijgelaten uit de gevangenis. Loes weet niet of ze blij moet zijn of niet. Ze had het namelijk heel erg naar haar zin met de Luco’s. Als haar moeder thuiskomt blijkt dat zij en Loes heel erg veranderd zijn. Ze ontwijken elkaar zo veel mogelijk en hebben helemaal geen moeder en dochter relatie meer. Loes schaamt zichzelf wanneer haar moeder te weten komt wat voor gruwelijkheden er zich op de school van Loes afspelen. Wanneer de moeders in de nieuwbouwwijk te weten komen dat de moeder van Loes weer thuis is beginnen ook zij met pesterijen. Naar aanleiding van de bedreigingen door de buurtbewoners besluit de moeder van Loes om te verhuizen. Loes, haar moeder en de Luco’s sluiten zichzelf een paar dagen op in de pastorie om een verhuisplan te maken. Ze vertrekken naar Lewis, een eilandje in de buurt van Groot-Brittannië Hier kunnen Loes, haar moeder en de Luco’s een heel nieuw bestaan opbouwen. Op Lewis is alles anders: de omgeving, de mensen en de taal. In het begin voelt Loes zich op het eiland niet op haar gemak maar, uiteindelijk maakt ze toch vrienden, leert ze Engels en gaat ze naar de middelbare school. Loes heeft het naar haar zin en is voor het eerst, sinds lange tijd, weer blij met zichzelf en de kinderen om haar heen. Met de moeder van Loes gaat het niet zo best. Op Lewis kan ze haar draai niet vinden. Ze heeft gewoon contact met de bewoners maar ze verlangt heel erg naar Nederland. Op een gegeven moment besluit ze te verhuizen. Loes en de Luco’s weten niet waarheen en blijven met z’n drieën gelukkig achter op Lewis. Op haar achttiende verjaardag gaat Loes met de Luco’s voor het laatst uit eten. Loes gaat naar Nederland verhuizen om daar te studeren. Ze krijgt een verjaardagscadeau en beseft dat er maar twee mensen op de wereld zijn waar ze van houd. De volgende dag vertrekt ze naar Amsterdam. Vlak voordat ze vertrekt, gaat ze nog even lang de plekken op Lewis waar ze dierbare herinneringen aan heeft. Daar ziet ze onverwacht Thomas weer terug. De Luco’s hebben gezorgd dat Loes haar eigen kamer krijgt die ook volgens hun stijl was ingericht. Ze hebben daar zelfs voor haar eerste avond een fles champagne met een glas laten bezorgen. Aan Nederland kan ze de eerste dagen maar niet wennen. Als ze eindelijk besluit om boodschappen te gaan doen komt ze Thomas weer tegen. Loes vlucht, zonder boodschappen, terug naar haar kamer en komt hier de eerste dagen niet meer uit. Ze kijkt veel televisie en probeert de honger te vergeten. Loes kijkt en programma over de Bijlmerbajes. Loes schrikt als ze haar moeder, terwijl ze werk in de gevangenis, op de televisie ziet. Als ze een keer midden in de nacht wakker wordt besluit ze om de waarheid onder ogen te zien. De waarheid die ze al die jaren verdringen heeft. Met een fles champagne op tafel denkt ze terug aan die gruwelijke nacht, aan hoe ze uit het raam ontsnapte en hoe ze de vader van Thomas tegenkwam. Ze beleeft die nacht zo intensief dat ze de volgende ochtend uitgeput wakker wordt. Om de volledige waarheid te weten te komen besluit Loes haar moeder op te zoeken. Voor de Bijlmerbajes ziet Loes haar moeder. Loes ziet haar moeder en als ze dichterbij komt herkend haar moeder haar ook. Samen gaan ze wat drinken. Hun gesprek verloopt niet vlekkeloos. Tijdens het gesprek beleven haar moeder en zij die verschrikkelijke nacht opnieuw. Op die bewuste avond was Loes haar slaapkamerraam uitgeklommen, ze was van plan weg te lopen. Vlak bij hun huis komt ze Thomas’ vader tegen. Ze hebben een gesprek dat uitloopt op een ruzie over de moeder van Loes. Loes begrijpt dat er een kans is dat Thomas’ vader ook haar vader is. Ze wordt boos en pakt het potlood dat ze van Thomas heeft gekregen en wil hiermee dreigen, maar ze struikelt. Op dat moment komen de Luco’s, na een ruzie met Loes’ moeder, aanlopen. Ze sturen Loes naar binnen en maken het voor haar af. Uiteindelijk blijkt dat Loes, haar moeder en de Luco’s zich hun hele leven schuldig hebben gevoeld over wat er die nacht gebeurd was. Ook heeft Loes het gevoel haar hele leven in een leugen geleefd te hebben. Thema Als je leven door een ingrijpende gebeurtenis plotseling verandert dan, kan dit blijvende gevolgen hebben voor je verdere leven.
Motieven bij het thema - Doordat haar moeder voor de moord van de vader van Thomas naar de gevangenis moet voelt Loes zich schuldig. Van deze schuldgevoelens blijft Loes haar hele leven last houden. Ze voelt zich eigenlijk verantwoordelijk voor die avond. Als zij niet van huis was weggelopen en zij zich vriendelijker had gedragen naar haar moeder en de Luco’s was dit niet gebeurd. Loes geeft zichzelf van alles de schuld. Zelf wanneer ze wat ouder is blijft ze van deze gevoelens last houden. - De moord verandert het leven van Loes van de ene op de andere dag. Als zes jarig meisje verandert ze van populair naar stil en verlegen meisje. Ze probeert hierna verder te leven alsof er nooit iets gebeurd is. Ze verdringt haar verleden en durft zichzelf niet meer te zijn. Ze is haar hele leven op de vlucht voor de waarheid en is zelfs bang voor mensen uit het verleden. Bij de nieuwe mensen die ze leert kennen doet ze zich anders voor dan ze in werkelijkheid is. Loes schaamt zich voor zichzelf en haar verleden. - Het leven van de moeder van Loes verandert van de ene op de andere dag. Ze is haar vrijheid kwijt en moet zes jaar naar de gevangenis. Hierdoor kan ze die jaren, en ook de jaren die volgen, niet meer genieten van het leven. Ze raakt zichzelf kwijt. Ook doordat ze uit de ouderlijke macht ontzegd wordt. De moeder van Loes heeft het gevoel dat ze zich voor iedereen heeft opgeofferd. Voor Loes en de Luco’s heeft ze haar hele leven altijd klaar gestaan en nu is zij de persoon die voor hun fouten moet boeten. - Het leven van de Luco’s valt in duigen als ze van de moeder van Loes te horen krijgen dat ze niet de vader van Loes zijn. Omdat ze zoveel van Loes houden hadden ze gehoopt dat ze misschien hun echte dochter was moesten zij hun woede afreageren. Omdat ze waarschijnlijk vonden dat Loes hun dochter was en omdat ze dachten dat ze Loes zouden gaan missen hebben ze misschien de vader van Thomas vermoord. Het kan ook zijn dat ze zichzelf en Loes wilden beschermen tegen de waarheid. - Het gaat bij de moeder van Loes ook om gebrek aan liefde. De moeder van Loes heeft in haar verleden geleden onder het gebrek aan liefde. Ze was verliefd op een man die haar liefde niet kon beantwoorden. Ze had toen het gevoel alsof haar leven mislukt was. Toen ze moeder werd is het moederschap haar misschien wel tegengevallen. Haar dromen zijn nooit uitgekomen en ze heeft de hoop maar opgegeven. - De Luco’s hebben ook geleden onder het gebrek aan liefde. Ze hebben zich altijd de vader van Loes gevoeld. Wanneer blijkt dat ze dit niet zijn voelen ze zich bedrogen. Ze hebben het gevoel dat ze nooit iets betekend hebben. Dit komt mede doordat Loes nooit heeft durven uitspreken dat de personen waarvan zij het meest hield de Luco’s waren. Commentaar op het thema Het thema van het boek Het duister dat ons scheidt is: als je leven door een ingrijpende gebeurtenis plotseling verandert dan, kan dit blijvende gevolgen hebben voor je verdere leven. Ik kan me hier moeilijk iets bij voorstellen. Ik heb wel eens een dierbare verloren maar dit was iets anders dan een moord. Ik zou van wanhoop dan niet weten wat ik zou moeten doen. Net zoals Loes, die op een jonge leeftijd een ingrijpende gebeurtenis meemaakt, zou ik toch proberen om mijn leven weer op te pakken. Ik kan me voorstellen dat je de gebeurtenis zo snel mogelijk wilt vergeten. Aan de andere kant is dit ook heel moeilijk. Zeker als je jong bent trek je je dingen heel erg aan. Je kan hierdoor bijvoorbeeld psychisch in de war raken of je hele leven in angst leven. Hierdoor wordt het verder leven bijna onmogelijk. Als ik bij mensen in mijn omgeving zou zien dat ze lijden onder de gebeurtenis en zichzelf niet meer durven zijn, dan zou ik proberen om zoveel mogelijk te helpen met het oplossen van hun probleem. Dit kan door er met die persoon over te praten of door op een andere manier aandacht aan die persoon te besteden. Ik denk dat het gevaarlijk is om die persoon in zijn eentje te laten leven. Die persoon kan dan als het ware verdrinken in zijn gedachten. Terwijl je je altijd je hart moet luchten anders wordt je gek. Ook kan die persoon zich, door gebrek aan aandacht en liefde, ongeliefd gaan voelen. Zo zorg je helemaal dat iemand niet meer verder wilt gaan met leven. Titelverklaring De titel van het boek van Renate Dorrestein is; Het duister dat ons scheidt. Deze titel past redelijk bij de inhoud van het boek. Allereerst heeft de titel te maken met de relatie tussen Loes en haar moeder. Hun relatie is, na de terugkomst van de moeder van Loes uit de gevangenis anders geworden. Ze hebben vier jaar lang gescheiden van elkaar geleefd. Loes en haar moeder zijn ook op een andere manier van elkaar gescheiden. Toen de moeder van Loes veroordeeld werd tot zes jaar gevangenisstraf, is ze tevens ontzegd uit de ouderlijke macht. Ze heeft Loes, zonder dat Loes er iets van wist, officieel afgestaan en de Luco’s tot haar ouders gemaakt. De gescheiden relatie tussen moeder en dochter komt dus in meerdere manieren in het boek terug. Ook het duister speelt een belangrijke rol bij de relatie tussen Loes en haar moeder. Het duister is waarschijnlijk de waarheid. Loes en haar moeder houden beide de waarheid voor elkaar achter. Loes heeft nooit aan haar moeder verteld hoe ze op de avond van de moord gehandeld heeft en wat ze toen dacht. De moeder van Loes heeft op haar beurt nooit eerlijk aan Loes verteld wie haar vader was. Deze geheimen zorgen ervoor dat Loes en haar moeder elkaar eigenlijk niet vertrouwen en op afstand met elkaar leven. Ten tweede staat de titel voor de relatie tussen Loes en de Luco’s. Loes houdt van kinds af aan van de Luco’s als van een vader. Omdat de Luco’s haar vader niet zijn, zijn ze eigenlijk niet met elkaar verbonden. Toch zijn de Luco’s de personen om wie Loes het meest geeft en van wie ze het meest geleerd heeft. Dit komt doordat haar moeder een aantal jaar niet voor haar gezorgd heeft. Ondanks de liefde voor de Luco’s heeft Loes nooit gezegd dat ze van hen houdt. Ondanks dat ze weet dat zij ook van haar houden lijkt Loes bang om de waarheid, het duister, onder ogen te zien en toe te geven. Wanneer Loes als een volwassen vrouw de wereld zelf gaat verkennen laat ze blijken dat ze van hen houdt door “dag papa” te zeggen. Als laats geeft de titel het leven van Loes weer. Van veel dingen die in haar, relatief korte leven, zijn gebeurd weet Loes het fijne niet. Haar leven bevat een aantal duistere puzzelstukjes. Door het ontbreken van ‘licht’ op deze puzzelstukjes heeft Loes het gevoel dat ze zichzelf niet kan zijn. Ze moet leven in en met de leugen zodat andere mensen nooit te weten komen wie Loes werkelijk is en wat ze heeft meegemaakt. Haar ware leven blijft ook van Loes gescheiden doordat de Luco’s en haar moeder verschillende geheimen voor Loes hebben, ze weet eigenlijk niet wie ze zelf is. Ook is Loes altijd op de vlucht voor het verleden. Ze is bijvoorbeeld bang om mensen uit de nieuwbouwwijk, vooral Thomas, tegen te komen. Haar angst voor het verleden is ook een probleem. Het verleden is namelijk ook onderdeel van je leven en je verleden maakt je tot wie je in het heden bent. Het verdringen of ontkennen van je verleden zorgen ervoor dat ze zichzelf nooit kan zijn. Je kan ons in de titel opvatten als twee mensen maar dus ook als één persoon. Niet alleen Loes heeft last van het feit dat ze zichzelf niet kan zijn maar har moeder en de Luco’s waarschijnlijk ook. Als lezer kom je dit helaas niet te weten. Ik kan me wel voorstellen dat wanneer je een moord gepleegd hebt of in de gevangenis hebt gezeten je graag je verleden verdringt en je als het ware los wilt maken van je leven tot dan toe. De titel Het duister dat ons scheidt vind ik goed bij het verhaal passen. Het is een mysterieuze titel die je op verschillende manier aan het verhaal kan koppelen. Als ik zelf een titel zou moeten verzinnen zou ik ook iets doen met de afstand tussen Loes, haar moeder en de Luco’s. Woorden zoals afstand, samen, leugen en eenzaamheid zouden in mijn titel voorkomen. Ik ben alleen wel bang dat de titel die ik zou bedenken de inhoud van het boek verraadt. Renate Dorrestein doet dit, en dat vind ik zo mooi, niet. Identificatie met twee personages In het boek Het duister dat ons scheidt is Loes het hoofdpersonage. Het verhaal is een verslag van het leven van Loes. In het eerste deel wordt haar leven door een ander, die een kleine rol speelt in het verhaal, beschreven. In de overige twee delen is Loes zelf aan het woord. Ik ga bekijken of het de schrijver, Renate Dorrestein, gelukt is om het gevoel van het hoofdpersonage en een tweede personage zo weer te geven dat ik mij volledig met de personages kan identificeren. Allereerst de identificatie met het hoofdpersonage van het boek het duister dat ons scheidt, Loes. Loes ziet er anders uit dan alle andere kinderen. In haar haar draagt ze altijd twee lange vlechten. Loes woont samen met haar moeder en twee mannen in een pastorie. Loes wordt het grootste deel van haar leven opgevoed daar de Luco’s. Loes is tot haar zesde jaar een populair meisje. Ze heeft een rijke fantasie en is dyslectisch. Als Loes ouder wordt, wordt Loes veel gepest. Loes probeert de pesterijen te negeren en veranderd in een stil en bang meisje. Loes vertrouwt niemand meer en is erg ongelukkig. Ze is bang voor de waarheid en het verleden. Door gebeurtenissen te verdringen probeert ze verder te leven. Aan de ene kant kan ik me als lezer goed identificeren met Loes. Vooral in het tweede en derde deel van het verhaal. Dit komt doordat Loes in deze delen de vertellende ik-persoon is. Het enige dat je als lezer leest zijn haar gedachten. Je wordt niet afgeleid door een ander verhaal of een ander personage en dat maakt het identificeren makkelijk. Ook worden de emoties en gebeurtenissen uitgebreid beschreven. Het beschrijven van emoties en gebeurtenissen werkt als verduidelijking en als inlevingsfactor. Bij mij werk dat heel goed. Doordat ik kan volgen wat er in het hoofd van het hoofdpersonage omgaat kan ik het boek niet meer loslaten en wil ik weten hoe het verhaal verder gaat. Omdat ik het interessant vind om andermans problemen te weten gaat het inleven bijna vanzelf
Aan de andere kant is het ook moeilijk voor mij als lezer om met Loes te vergelijken. Ik denk wel eens over problemen in mijn leven maar deze zijn relatief klein en onschuldig wanneer je kijkt naar het leven van Loes. Ook speelt het leeftijdsverschil, op het moment van de gruwelijke gebeurtenis, een rol. Als klein meisje weet je niet hoe je op een moord, of iets anders, moet reageren. Je gaat je gedachten maar opkroppen en je probeert er niet meer aan te denken. Op mijn leeftijd heb je al geleerd dat je moet praten over je problemen zodat je er niet gek van wordt. Loes heeft dit nog niet geleerd en kan dit niet begrijpen. Ook is de situatie of samenstelling waarin ik leef hel anders. Ik leef in een gezin terwijl Loes met haar moeder en twee mannen in huis woont. Haar vader kent ze niet. Dit kan ik me eigenlijk niet voorstellen. Ook heb ik nog nooit moeten ‘vluchten’ omdat ik en mijn familie ergens weggepest werden. Ten tweede ga ik mij identificeren met een ander personage in het boek, de moeder van Loes. De moeder van Loes is anders dan de andere moeders. Ze draagt altijd zwarte, zelfgemaakte jurken en is altijd opgewekt en vrolijk. De moeder van Loes is tekenaar en ze maakt kinderboekjes met veel mooie plaatjes. De moeder van Loes is populair doordat ze door middel van kaarten de toekomst voorspelt. Ze kijkt nooit naar het verleden. De moeder van Loes wordt veroordeeld voor moord en brengt vier jaar in de gevangenis door. Door gebeurtenissen in haar leven veranderd ze, nadat ze uit de gevangenis komt, in een stille en op rust gestelde vrouw. Eigenlijk kan ik me helemaal niet inleven in de moeder van Loes. Ze is veel ouder dan ik en heeft dus veel meer, leuke en minder leuke, herinneringen aan haar verleden. Ook wilt ze zich altijd onderscheiden van ander mensen. Se voedt haar dochter anders op dan de mensen in de nieuwbouwwijk, ze draagt andere kleding dan de moeders in de nieuwbouwwijk, ze voorspelt de toekomst door middel van kaarten en ze woont samen met twee mannen in een oud monument. Zij doet er, misschien onbewust, van alles aan om op te vallen terwijl ik zo gewoon mogelijk probeer te zijn. Ik wil best, net zoals zij, bijvoorbeeld goed zijn in tekenen maar ik vind dat ze in haar gedrag overdrijft. Ook vind ik het raar en opvallend dat ze nooit naar haar verleden kijkt. Ik zou niet weten wat hier verkeerd aan is. Ik snap best dat je aan het verleden niets meer kan veranderen maar je kan wel terug kijken op de leuke momenten. En zelfs van de foute of verkeerde beslissingen kan je, voor in de toekomst, nog iets leren. Ook denk ik dat je je kinderen jouw ideeën en waarden wel moet aanleren maar je ook moet zorgen dat je kind dit als opstapje gebruikt. Het lijkt me niet goed als een kind zijn moeder kopieert. Als ik deze voor- en tegenargumenten, bij de personages, tegen elkaar af weeg denk ik dat ik tot de volgende conclusie kan komen. Ik, als lezer, kan me wel inleven met het hoofdpersonage Loes van het boek Het duister dat ons scheidt. Dit komt vooral doordat de het hoofdpersonage heel duidelijk beschreven is en ik snel in en boek verdiept ben. Ik kan me daarentegen niet inleven in haar thuissituatie en de veranderingen in haar leven. Ik kan me daarentegen als lezer niet inleven in het tweede personage, de moeder van Loes. Zij is een stuk ouder dan ik en heeft al veel meer verleden dan ik. Ook vind ik dat ze veel overdrijft in haar manier van doen.
Structuurelementen Het schrijven van een boek is geen makkelijke opdracht. Het is moeilijk voor een schrijver om een boek te schrijven dat iedereen leuk vindt om te lezen. De schrijverkan wel gebruik maken van een aantal hulpmiddelen. In een boek gebruikt een schrijver structuurelementen om een boek spannend, mooi, leuk of aangrijpend te maken. Renate Dorrestein maakt hier in haar boek Het duister dat ons scheidt ook gebruik van. ‘Je moest wel gek zijn om tegenwoordig nog in zoiets te willen wonen, dachten onze vaders, en ze tikten tegen hun slaap. Loes zag het. Geen enkel detail ontging haar, want ze had niet alleen een dakkapel maar ook haviksogen. In de grote, verwilderde achtertuin van de pastorie deed ze ons iedere middag verslag van haar bevindingen.’ Het boek Het duister dat ons scheidt, wordt verteld vanuit verschillende perspectieven. In het fragment hierboven wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van een objectieve verteller. Het personage speelt namelijk geen rol in het verhaal. In het eerste deel, het deel waar Loes zes jaar is, verteld een van de buurkinderen uit de nieuwbouwwijk het verhaal van Loes. Loes komt wel in aanraking met de buurtkinderen maar het verhaal gaat over haar gevoel en niet over de kinderen. Er worden geen namen van de verteller genoemd. Je weet als lezer dus niet welk kind je het verhaal vertelt. De rol van het buurkind in het boek is niet zo groot. De schrijfster heeft waarschijnlijk gebruik gemaakt van een neutrale verteller. Je leert als lezer de gevoelens van de verteller niet kennen, die van het hoofdpersonage wel. De verteller is redelijk objectief. Hij staat aan de ene kant wel buiten het verhaal, het gaat niet over zijn persoonlijke gevoel, maar aan de andere kant maakt hij wel deel uit van het geheel. ‘Nadat ik mijn honger had gestild, ging ik staan kijken bij de kleuters die op hun mollige beentjes een eierenrace deden. Altijd als ik het niet meer zag zitten, kikkerde ik op van de aanblik van die kleine koters, die lekker aan het spelen waren of zomaar wat rondscharrelden.’ In de andere twee delen van het boek Het duister dat ons scheidt, waarin Loes twaalf en achttien is, maakt de schrijver duidelijk gebruik van een ik-verteller. De schrijver maakt gebruik van een ik-verteller als het vertellend ik. Dit zie je in het boek, en in het fragment hierboven, doordat alles in de verleden tijd is geschreven. Het zou dus best kunnen dat Loes het verhaal over haar jeugd als een volwassene op heeft geschreven. Het verschil in vertel perspectief tussen de verschillende delen is bij de lezer heel goed te merken. Niet alleen door het gebruik van ‘wij’ en ‘ik’ maar ook door het inlevingsvermogen. In de delen waarin Loes verteld kan je je toch meer in haar emoties inleven dan wanneer het verhaal door een ander wordt beschreven. ‘Ze luisterde, verbouwereerd. Er was daarbinnen een ruzie van jewelste gaande, een ruzie die in felheid net onderdeed voor de storm en die de muren deed daveren. Het hele huis schudde als een kerncentrale die op ontploffen stond. Waarover gingen haar moeder en de Luco’s, toch doorgaans de vredelievendheid zelve, zo tegen elkaar tekeer?’ Doordat het hoofdpersonage de vraag Waarover gingen haar moeder en de Luco’s, toch doorgaans de vredelievendheid zelve, zo tegen elkaar tekeer? stelt word je als lezer nieuwsgierig. Door een aantal van dit soort vragen door de hoofdpersoon te laten stellen zorgt de schrijver dat de lezers verder lezen. Ze hopen zo het antwoord op de vraag te weten te komen. Renate Dorrestein maakt van dit soort fragmenten veel gebruik. In de vorm van vragen of in de vorm van flashbacks wordt de lezer nieuwsgierig gemaakt. Het antwoord op deze vraag, worden pas gegeven aan het einde van het boek. Je houd de lezer tot het einde van het verhaal aan het lijntje, bouwt de spanning steeds verder op en je houdt hem oplettend. Ook bij mij als lezer werken vragen en flashbacks als spanningsverhogend element. Naarmate het verhaal vorderde wilde ik steeds meer weten hoe de gruwelijke avond voor Loes, de moeder van Loes, de Luco’s en de vader van Thomas verlopen was. Als het hoofdpersonage bijna wilde gaan vertellen over die nacht, dan dacht ze ineens terug aan vroeger. Als lezer wilde ik dan zo snel mogelijk verder en de waarheid te weten komen. Renate Dorrestein houdt de lezers van het boek Het duister dat ons scheidt ook in spanning en nieuwsgierig door een karaktertrek van het hoofdpersonage. Loes heeft namelijk altijd van haar moeder geleerd dat ze nooit over haar schouder naar het verleden moet kijken. Ze zal dus nooit uit zichzelf terugdenken aan die bewuste nacht. Ook is Loes bang voor de waarheid. Steeds als ze begin met vertellen haakt ze snel af omdat ze de waarheid niet wilt weten. Als lezer ga je je hier vreselijk aan ergeren. Ik kon maar niet begrijpen dat Loes steeds afhaakte. Aan het einde van het verhaal, toen ik de hoop op de waarheid al opgegeven had, komt de waarheid alsnog boven tafel. De waarheid waarop je het hele verhaal in spanning hebt gewacht. ‘Het was kil in de keuken, maar ik voelde me, voor het eerst in lange tijd, warm worden van binnen. Ik keek m’n ogen uit op de glanzende oortjes van de baby, haar wipneusje, haar piepkleine nageltjes. Alles aan haar was nog gaaf. Ze had nog nooit iemand kwaad gedaan. En niemand had haar nog ooit een haar gekrenkt.’ De baby Iola is een van de personen die Loes op het eiland Lewis leert kennen. Het boek is een verhaal over één hoofdpersonage, Loes, een aantal andere belangrijke personages, de moeder van Loes, de Luco’s, Thomas en de vader van Thomas, Gavin en Iola, en een aantal personages die geen invloed hebben op het hoofdpersonage of een belangrijke rol spelen in het verhaal. Hieronder ga ik een aantal van deze personages kort beschrijven en bekijken
Loes; Is het hoofdpersonage in het verhaal. . Loes ziet er anders uit dan alle andere kinderen. In haar haar draagt ze altijd twee lange vlechten. Loes woont samen met haar moeder en twee mannen in een pastorie. Loes wordt het grootste deel van haar leven opgevoed daar de Luco’s. Loes is tot haar zesde jaar een populair meisje. Ze heeft een rijke fantasie en is dyslectisch. Als Loes ouder wordt, wordt Loes veel gepest. Loes probeert de pesterijen te negeren en veranderd in een stil en bang meisje. Loes vertrouwt niemand meer en is erg ongelukkig. Ze is bang voor de waarheid en het verleden. Door gebeurtenissen te verdringen probeert ze verder te leven. Loes is een open figuur in het verhaal. Ze veranderd voortdurend en als lezer kan je dit goed volgen. De moeder van Loes; De moeder van Loes is ook een belangrijk personage in het verhaal. Ze is net als Loes een open figuur omdat zij, haar gedachten en haar leven steeds veranderen. De moeder van Loes is anders dan de andere moeders. Ze draagt altijd zwarte, zelfgemaakte jurken en is altijd opgewekt en vrolijk. De moeder van Loes is tekenaar en ze maakt kinderboekjes met veel mooie plaatjes. De moeder van Loes is populair doordat ze door middel van kaarten de toekomst voorspelt. Ze kijkt nooit naar het verleden. De moeder van Loes wordt veroordeeld voor moord en brengt vier jaar in de gevangenis door. Door gebeurtenissen in haar leven veranderd ze, nadat ze uit de gevangenis komt, in een stille en op rust gestelde vrouw. Het is voor een schrijver, denk ik, moeilijk om een verhaal te schrijven waar maar twee personages in voorkomen. Renate Dorrestein gebruikt daarom in haar boek Het duister dat ons scheidt ook nog andere personages. Over deze personages kom je eigenlijk niet meer te weten dan hun uitlijk. In het verhaal kom je geen gedachten of emoties van hen te weten. De schrijfster maakt alleen gebruik van korte omschrijvingen van het uiterlijk. Deze personages zijn de gesloten figuren van het verhaal. De Luco’s; De Luco’s zijn twee mannen die bij Loes en haar moeder in de pastorie een kamer huren. Ze heten eigenlijk Ludo en Duco. Het uiterlijk van de Luco’s is niet heel bijzonder. Als de vriendjes van Loes bij haar gingen spelen merkten ze altijd de stinkschoenen van de Luco’s op. Ludo heeft zwarte schoenen met gaatjes en Duco heeft gymschoenen. Ludo ziet er altijd net en verzorgt uit. Duco daarentegen geeft niet zoveel om zijn uiterlijk. De Luco’s zijn twee trage, vriendelijke mannen, die altijd aan het telefoneren zijn. Ludo is altijd heel beleefd tegen iedereen en is heel net. Duco geeft er niet zoveel om wat mensen van hem denken. De Luco’s hebben alles over voor Loes en houden heel veel van haar. Thomas en Gavin zijn de vriendjes van Loes. Thomas ontmoet Loes wanneer ze zes jaar is in de nieuwbouwwijk. Ze maken samen plannen om te trouwen en gaan zich verloven. Gavin is het vrindje van Loes op het eiland. Gavin is de leider van de bende waardoor Loes af en toe lastig gevallen wordt. Hij is heel wat ouder dan haar maar leert haar toch te respecteren. ‘De eerste dag in onze bunker speelden we bij kaarslicht Monopoly, het ene spelletje na het andere. Binnen vierentwintig uur wisten we niet beter. Precies na een week rinkelde de telefoon, om halfelf ‘s ochtends. Het was alsof er een wekker afging. Ineens beseften we weer dat er ook nog zoiets als een buitenwereld bestond. Aarzelend keken we elkaar aan. Toen nam Ludo op.’ In het verhaal van Loes gaat het niet letterlijk over tijd. Wel heeft de schrijfster met de chronologie gespeeld. Hierdoor wordt het verhaal een stuk spannender om te lezen. Het verhaal in het boek Het duister dat ons scheidt wordt niet-chronologisch verteld. Loes vertelt, waarschijnlijk een aantal jaar nadat het gebeurd is, het verhaal over haar jeugd. Het eerste deel wordt redelijk chronologisch, er komen weinig tot geen flash backs/ flash forwards in voor, vertelt. Het verhaal begint meteen met een flash forward. Een aantal pagina’s lang vertelt de verteller over Loes die een jaar of twaalf is. Daarna gaat het verhaal terug naar het begin van het leven van Loes als baby. In het tweede en derde deel daarentegen komen heel veel flash backs voor. Aan de ene kant wekt dit bij mij als lezer spanning op. Aan de andere kant wordt het aantal flash backs te veel. Verschillende flash backs volgen elkaar snel op. Hierdoor raakte ik als lezer af en toe de draad van het verhaal kwijt. Wanneer je de pagina dan nog eens overleest, levert dit geen probleem meer op. Een aantal keer versnelt de schrijfster van het boek de tijd. Het eerste deel eindig namelijk wanneer Loes zes jaar oud is, terwijl het tweede deel begint wanneer Loes al twaalf is. je mist op dat moment zes jaar van haar leven. Door middel van flash backs kom je uiteindelijk de belangrijkste gebeurtenissen uit die jaren te weten. Bij de overgang van het tweede naar het derde deel doet de schrijfster precies hetzelfde. ‘Het zand op het brede strand zo wit en fijn als vergemalen meel, de ongenaakbare zee een diep smaragdgroen de grillige rotspartijen messcherp tegen de lucht afgetekend. Het moest een van de fraaiste en meest uitgestrekte stranden van Europa zijn. Doordat het zo groot was, leek het net alsof er meer hemel boven Uig was dan elders.’ Het begrip ruimte moet je in het verhaal niet zo letterlijk nemen als in het fragment hierboven. Het verhaal over de jeugd van Loes speelt zich op verschillende plaatsten af. In de nieuwbouwwijk, op het eiland Lewis en in de stad Amsterdam. De schrijver heeft deze drie plaatsen heel bewust gekozen. Ik denk dat de nieuwbouwwijk, waar Loes in haar eerste twaalf levensjaren woont, staat voor de onschuld en het onbenul van kleine kinderen. Kleine kinderen leven in een beperkte en kleine wereld. In de eerste vijf jaar van Loes’ leven is dit bij haar ook zo. Haar wereld bestaat uit de nieuwbouwwijk en haar fantasie. Als ze zes jaar verandert dit enorm. Loes, in tegenstelling tot de andere zesjarigen, komt dingen te weten en met dingen in aanraking die ze eigenlijk nog helemaal niet hoeft te weten. Door de verandering in haar leven ontgroeit Loes het onschuldige en onbenullige. Het is dus niet verrassend dat Loes, haar moeder en de Luco’s naar het eiland verhuizen. Het eiland Lewis staat voor het wegvluchten en afsluiten van je problemen. Loes probeert haar leven weer op te pakken en nooit meer te denken aan haar verleden. Ze wordt zelf ook een eilandje in haar eigen geschiedenis. De laatste vlucht naar Amsterdam is ook een omslagpunt in het leven van Loes. Doordat ze niet meer wilt leven op het eiland maar in de stad betekend dat ze klaar is om de waarheid onder ogen te zien. Ze gaat de waarheid, de angst en het verleden tegemoet. Ze weet bijvoorbeeld heel goed dat er een kans is dat ze in Amsterdam haar moeder of Thomas tegenkomt maar toch zet ze door. Misschien staat Amsterdam ook wel voor het volwassen worden of het doorzettingsvermogen van Loes. Waardering ‘Soms gaat het leven de ene kant op, en wij de andere. Iets zinnigs valt er uiteindelijk niet over te zeggen.’ De laatste twee zinnen uit het boek Het duister dat ons scheidt. Soms weet je, als je een boek dicht slaat, niet zo goed wat je er van vindt. Dit is mijn mening over het boek Het duister dat ons scheidt door Renate Dorrestein. Door verschillede voor en tegen argumenten geef ik een antwoord op de stelling: dit boek, Het duister dat ons scheidt, moet iedereen lezen. Ten eerste is het boek Het duister dat ons scheidt de moeite waard omdat de emoties van Loes, het hoofdpersonage, in het boek heel goed en nauwkeurig beschreven worden. Hierdoor kan je je als lezer heel goed voorstellen hoe zij zich voelt en gedraagt tegenover anderen mensen in haar omgeving. In het eerste deel van het boek leer je Loes nog niet echt kennen. Je ziet dan het verhaal door de ogen van een ander kind uit de nieuwbouwwijk. Wanneer je in de andere twee delen het verhaal vanuit de optiek van Loes leest hoor je als het ware het verhaal van twee kanten. Toch voel je dan als lezer meer voor het verhaal van Loes dan voor het verhaal van het andere kind. Dit komt doordat het verhaal van Loes niet afstandelijk is maar, een stuk persoonlijker. Je kan je goed inleven in het slachtoffer omdat het lijkt alsof jij Loes bent. Ten tweede zijn de gebeurtenissen in het boek heel interessant. Je volgt het leven van Loes bijna vanaf haar geboorte. Je maakt al de gebeurtenissen mee en merkt ineens een duidelijk verschil in haar leven. Je ziet haar gedrag niet alleen veranderen maar je voelt het ook. Doordat je leest wat er in het hoofd van Loes speelt. Je zit er als lezer onbewust misschien wel op te wachten dat Loes gek wordt van haar eigen gedachten. Als dit een keer gebeurd, en ze uit elkaar knapt, dan heeft dit een grote impact op de lezer omdat je dacht dat ze zo dapper en sterk was dat ze het vol zou houden. De ervaringen van Loes zou je ook op de werkelijkheid toe kunnen passen. Misschien dat je sommige mensen zo beter begrijpt. Ten derde weet de schrijver door de flashbacks een spannende wending aan het verhaal te geven. Op het laats gebeurt er ook nog iets opmerkelijks. Het geheim van Loes, de moeder van Loes en de Luco’s wordt op het laatste moment nog onthuld. Renate Dorrestein heeft het waarschijnlijk tot het einde mee gewacht omdat ze zo juist de aandacht van haar lezers vast blijft houden. Ook is het boek redelijk makkelijk om te lezen. Het is een boek dat niet met moeilijke woorden geschreven is. Er worden ook spreekwoorden en gezegdes in het verhaal gebruikt, Loes leert ze van haar moeder. Dit kan het verhaal ook weer een aparte vorm geven. Als laatst is het boek makkelijk en leuk om te lezen omdat er geen moeilijk te volgen verhaallijnen in voorkomen. Het boek bestaat maar uit een verhaal. Hierdoor raak je als lezer niet in de war, hoef je geen belangrijke dingen te onthouden en weet je als lezer de personages uit elkaar te houden. Wat een reden kan zijn om het boek niet te lezen is omdat het een psychologische roman is en sommige mensen vinden dat het boek geen goede spanning heeft en alles te langzaam gaat. Ook kan de interesse voor het onderwerp ontbreken en is er geen aandacht voor hoe anderen denken en met hun problemen omgaan. Ook worden de meeste gebeurtenissen, personages en landschappen heel nauwkeurig en uitgebreid beschreven. Hierdoor kan ja als lezer de draad van het verhaal een beetje kwijt raken. Door het gebruik van flashbacks kan je als lezer ook de draad van het verhaal kwijt raken. Op den duur kan dit vervelend worden. Dus, dit boek, Het duister dat ons scheidt, moet iedereen lezen. Omdat de emoties van de hoofdpersoon heel goed beschreven worden en je hierdoor goed kan inleven in het boek. Ook zit er spanning in die de schrijver tot de laatste letter vast weet te houden. Als lezer maak je ook een heel leven van een persoon mee die grote indruk op je maken. Je zou het leven van het personage zelfs kunnen terug vinden in de werkelijkheid. Het boek Het duister dat ons scheidt is ook makkelijk te lezen en heeft een makkelijk te volgen verhaallijn.