Het duister dat ons scheidt Primaire gegevens Auteur : Renate Dorrestein
Titel : Het duister dat ons scheidt
Uitgever : Uitgeverij Contact Amsterdam/Antwerpen, mei 2003, tweede druk, 352 bladzijden (eerste druk 2003) Genre : psychologische roman Hoofdpersonen Loes: Loes is de hoofdpersoon in dit verhaal. We maken haar mee van haar zesde tot haar achttiende levensjaar. Alle andere kleine kindjes keken altijd tegen haar op. Tot er een vreselijke moord wordt gepleegd op de vader van haar ‘verloofde’ Thomas en haar moeder voor zes jaar in de gevangenis verdwijnt. Ze blijkt ook nog dyslectisch te zijn. Hierna wordt ze door alle kinderen gepest in de hoop dat ze uit haar schulp zal kruipen en ze de oude Loes terugkrijgen. Dit gebeurt niet en hierdoor raakt het kleien meisje verstrikt met zichzelf. In de loop van het verhaal leer je haar beter kennen, het is dus een round character. De moeder van Loes: Zij is erg belangrijk in het verhaal. De moeder van Loes, was altijd al anders dan andere moeders: ze had een ander geurtje op, ze droeg ander soort kleren, ze was minder met het huishouden bezig, ze legde tarotkaarten en ze gedroeg zich anders. Niet dat het fout was, de andere moeders vonden het juist wel leuk. En voor de kinderen was het ook interessant. Ook zij is een round character. Je wordt steeds misleid over haar karakter en haar daden. Zij neemt de moord op Thomas’ vader op zich. Ze is tekenaar en ze maakt kinderboekjes met veel mooie plaatjes. De Luco’s: Ludo en Duco wonen bij Loes en haar moeder. Ze kunnen allebei de vader zijn van Loes, maar het wordt duidelijk dat ze dat allebei niet zijn. Zij voeden Loes voor een groot deel op. Het zijn twee aardige mannen, maar het blijkt uiteindelijk wel dat zij Thomas’ vader vermoord hebben. Ludo besteedt meer aandacht aan zijn uiterlijk dan Duco, maar ze hebben allebei stinkende schoenen. Wat ze precies voor werk doen, weet ik niet, maar ze noemen zichzelf bescheiden handelaars. Ze werken altijd vanachter hun bureau en ze kunnen overal werken, als er maar telefoon is. Het zijn flat characters, aangezien je niet veel meer over hun persoonlijkheid meer te weten komt. Tijd Het verhaal wordt chronologisch verteld, maar wel met aan het begin een vooruitblik en daarna veel flashbacks. Het verhaal speelt in het heden. Het wordt in de verleden tijd verteld. De vertelde tijd is twaalf jaar ( van zes tot achttien jaar). Op spannende stukken vertraagt de auteur. Het is een niet-continu verhaal. Er zijn soms ook terugverwijzingen, maar niet erg vaak.
Ruimte Het verhaal speelt zich in veel verschillende ruimtes af. In ‘zes’ speelt het verhaal zich op verschillende plekken in het dorp van de kinderen af, zoals ergens buiten, de pastorie waar Loes woont en op school. In ‘twaalf’ speelt het verhaal zich af op school, in de pastorie, op reis naar het eiland Lewis, in haar huis op Lewis, om haar huis heen en op het strand van Lewis. In ‘achttien’ speelt het verhaal zich voor een klein deel af op Lewis, daarna op reis naar Amsterdam, in Amsterdam en rond de Bijlmerbajes. Perspectief Deel 1 ‘zes’ wordt door de personale verteller verteld. Het zijn namelijk de andere kinderen in het dorp die het vertellen. Het wordt verteld in de wij-vorm. Hierdoor merk je dat het een hechte groep is en ze alles samen doen. Deel 2 ‘twaalf’ en deel 3 ‘achttien’ wordt door de personale ik-verteller verteld. Loes vertelt hier haar verhaal. Het is wel een hele overgang van de wij-vorm naar de ik-vorm. Compositie Het verhaal begint met een vooruitblik, waarna de auteur terug gaat naar het begin van het verhaal. Het is dus een medias in res. Het boek heeft een gesloten einde. Loes weet wat haar problemen zijn en hoe ze daaraan kan werken. Het is voor de lezer ook duidelijk als je in je hoofd alle puzzelstukjes op hun plaats legt hoe alles gegaan is. Het boek eindigt weer met een flashback, dit is een heel belangrijk stuk van het boek, dat ook veel duidelijk maakt. Spanning De spanning in het verhaal ontstaat vooral, doordat niet alles in één keer verteld wordt. In veel kleine beetjes kom je meer te weten over ‘het geheim’. Doordat je meer wilt weten stijgt de spanning en snak je naar meer informatie. Soms vertraagt de auteur en ook dat zorgt voor extra spanning. Thema & motieven Het boek gaat over het bondgenootschap tussen daders en slachtoffers, over het onuitwisbare menselijke verlangen naar liefde, acceptatie en vergeving, maar bovenal over de noodzaak om het verhaal van ons eigen leven op een waarachtige manier te reconstrueren. Het schuldmotief komt vrij veel in het boek voor. In het boek wordt de titel niet letterlijk genoemd, maar je kan wel afleiden, wat de betekenis van de titel is. Het duister dat ons scheidt stelt de geheimen van de mensen voor. Ieder mens draagt geheimen met zich mee en zelfs als je áltijd bij iemand zou zijn geweest, heeft die ander toch nog geheimen. Niemand weet precies wat er in de ander om gaat en hoe hij/zij iets beleeft. Deze geheimen staan de relaties tussen Loes en alle anderen - zelfs haar moeder en de Luco’s - in de weg. Stijl Het verhaal wordt vlot verteld. Dorrestein gebruikt geen ouderwetse termen. Soms zijn er lange zinnen, maar er worden ook veel korte gezegdes gebruikt. Er zitten geen saaie stukken in het verhaal. Het is ook niet moeilijk om te lezen, het is juist prettig om te lezen.
Inhoud Loes woont in een vredig dorp, waar ze samen met haar moeder en de Luco’s een oude pastorie bewoond. Iedereen neemt aan dat de Luco’s (Ludo en Duco) kamerhuurders zijn. Al aan het begin van haar leven is haar leven anders dan die van de andere kinderen in het dorp. Loes’ moeder is anders dan andere moeders en zij heeft als het ware twee vaders. Loes is erg populair bij de andere kinderen. Iedereen kijkt tegen haar op en ziet haar als een held. Maar daar komt een einde aan als er een onbegrijpelijke moord wordt gepleegd en de moeder van Loes voor jaren de gevangenis in moet. De moord is nog wel op de vader van haar ‘verloofde’ Thomas. Hierna verandert alles. Loes wordt een verlegen en schichtig meisje en gedraagt zich niet meer zo als vroeger. Ze blijkt ook nog eens dyslectisch te zijn. Haar vriendjes en vriendinnetjes vinden dit niet leuk. Ze willen de oude Loes terug: de Loes waar tegen ze opkeken, die altijd weer spannende dingen bedacht en als je iets deed wat haar niet beviel je een knal verkocht. Ze denken dit te kunnen bereiken door Loes te pesten. Ze hoopten dat ze dan uit haar schulp zou kruipen en hen zou uitschelden en een knal zou verkopen. Maar dat lukt ze niet. Door al deze kleineringen wordt de kleine Loes alleen maar onzekerder en kruipt ze juist dieper in haar schulp. Vooral ook omdat ze zich schuldig voelt. Als Loes twaalf jaar is, komt haar moeder plotseling weer vrij. Loes is onderhand hét pispaaltje geworden. De relatie tussen Loes en haar moeder verloopt niet zo goed. Haar moeder is veranderd en zij zelf is ouder geworden en ook veranderd. Als haar moeder op een keer bij school verschijnt en het voor haar dochter opneemt, worden ze bekogeld met vanalles. Het wordt zelfs zo erg, dat ze besluiten naar een ander land te vluchten om daar verder te kunnen gaan met hun leven. Ze besluiten naar het eiland Lewis, bij Groot-Brittannië, te gaan. Ze moeten daar een heel nieuw bestaan opbouwen. Alles is daar anders, het weer, de omgeving, de mensen en de taal. Loes leert engels en krijgt daar nieuwe vrienden. Achteraf gezien blijkt dat in de eerste zomer dat zij daar woont Thomas met zijn nieuwe verloofde Vanessa naar Lewis komt, voor vakantie. Zij redt hen daar, door haar buurman te waarschuwen, van een vreselijke verdrinkingsdood op het strand. Loes krijgt ook weer een nieuwe verloofde, Gavin. Gavin is vier jaar ouder dan zij. Met hem en zijn vriendengroep, die ook haar vriendengroep wordt, beleeft ze weer avonturen. Later als ze achttien wordt gaat ze met de Luco’s uit eten. Dit verloopt niet helemaal naar wens, aangezien er drank in het spel is. De volgende dag vertrekt ze naar Amsterdam om te gaan studeren. Op dat moment is Gavin niet meer haar verloofde, maar is hij serieus verloofd met een ander meisje uit de vriendengroep. Zij gaan binnen een jaar trouwen. De Luco’s hebben gezorgd dat Loes haar eigen kamer krijgt die ook volgens hun stijl was ingericht. Ze hebben daar zelfs voor haar eerste avond een fles champagne met een glas laten bezorgen. Loes merkt dat er veel veranderd is in Nederland, waar zij niets van heeft gemerkt, zoals bijvoorbeeld de mode. In de eerste dagen dat ze in Nederland is draait ze door. Ze denkt dat ze allemaal mensen van vroeger tegenkomt en besluit de opleiding niet meer te gaan doen. Ze kan niet slapen en vergrijpt zich dan aan de champagne. Ze beleeft dan de hele vreselijke nacht opnieuw; hoe ze uit het raam ontsnapte, hoe ze de vader van Thomas tegenkwam en hoe hun gesprek verliep. De dag erna blijkt dat ze bijna geen champagne gedronken heeft. Ze besluit haar moeder op te zoeken, die ze de vorige avond op televisie heeft gezien in iets over de Bijlmerbajes, waar ze nu blijkt te werken. Ze ontmoet haar moeder en gaat met haar naar een cafeetje. Hun gesprek verloopt niet vlekkeloos. Tijdens het gesprek gaat haar droom over die verschrikkelijke nacht verder; hoe ze opeens bang werd en haar potlood omhoog stak en hoe toen opeens de Luco’s aan kwamen rennen. En dat de Luco’s het voor haar hadden afgemaakt. Loes maakt haar moeder allemaal verwijten, maar uiteindelijk wordt het toch nog een normaal gesprek en komt alles tussen hen lijkt het weer goed. Mening Het boek heeft indruk op mij gemaakt. Het boek geeft een goed realistisch beeld. Het duister dat ons scheidt is gebaseerd op de Leidse balpenmoord. Het boek zit goed in elkaar: Dorrestein laat beetje bij beetje wat informatie uitlekken, maar pas als je alle driehonderdtweeënvijftig hebt gehad kan je alle puzzelstukjes op de goede plaats leggen. Het maakt emoties bij je los. Het is vreselijk om te lezen dat zo’n klein meisje zo gepest wordt en op zo’n jonge leeftijd al zoveel heeft meegemaakt. Dorrestein gebruikt een goede opbouw, zowel in de tijd als van de spanning. Het is alleen een vervelende overgang van de wij-vorm in het eerste deel, naar de ik-vorm in het tweede en derde deel. Hierdoor raken je gedachten in de war. Ik denk dat Dorrestein ons wil duidelijk maken dat het leven wel eens vervelend kan zijn, maar het allemaal weer over gaat en je eens jezelf of een ander moet vergeven. Het boek geeft goed weer hoe relaties tussen mensen werken. Iedereen weet dat eigenlijk wel, maar daar denk je niet bij na. Dit boek laat je beseffen dat iedereen zijn geheim heeft. Iets wat niemand anders kan begrijpen en doorgronden en wat jou tot een individu maakt. En dat is toch heel bijzonder.