Boekverslag het Diner Herman Koch

Samenvatting

Paul Lohman gaat op uitnodiging van zijn broer Serge Lohman (een bekend politicus van de oppositie, maar waarschijnlijk de gedoodverfde nieuwe minister-president bij de volgende verkiezingen) met zijn echtgenote Claire en schoonzus Babette eten in een restaurant waarvan Paul liever de naam niet bekend wil maken. Het zou de volgende keer maar andere bezoekers trekken. Hij gaat eerst met zijn vrouw Claire wat drinken in een naburig café. Daar vraagt ze hem of hij de laatste tijd iets aan hun zoon Michel (15) heeft gemerkt. Paul moet dan terugdenken aan het filmpje dat hij vlak voor ze weggingen op de mobiel van zijn zoon heeft gezien. Dat wekt spanning: er is blijkbaar in het verleden iets ergs gebeurd. Ze gaan samen naar het restaurant waar ze hebben afgesproken, want broer Serge wil iets met hen bespreken. Serge heeft het imago van de “doe-maar-gewoon-politicus,” maar ook dat blijkt een aangeleerde pose. Serge heeft ook een vijftienjarige zoon Rick en bovendien heeft hij een zoon uit Burkina Faso geadopteerd, wat zijn imago als politicus heeft verbeterd. Aan deze Beau ergert Paul zich flink. Ze drinken een aperitief: een roze champagne van maar liefst 10 € per glas. Paul ziet dat Babette betraande ogen heeft en hij vraagt zich af wat er is gebeurd voordat ze zijn weggegaan.
De beide paren bestellen een voorgerecht, dat ook al heel duur is. Paul ergert zich tijdens deze eerste fase aan van alles: de opzichtig acterende gerant met zijn culinaire praatjes over achterlijk kleine maar dure porties, de flauwe grappen die er verteld worden over films en racisme, de te dure chablis, de anekdote over het vakantiehuisje van Serge in de Dordogne, waar ze in het verleden een barbecue met andere Nederlanders organiseerden. Paul is van mening dat zijn broer en schoonzus “Frankrijkje speelden.” Hij wil even weg van tafel en gaat naar de wc waar hij een man in de pisbak naast hem ontmoet die aan hem vraagt of zijn dochter een foto zou mogen maken van de politicus. Paul denkt dat het wel mag. Wanneer hij terugkeert naar de tafel, ziet hij dat de vrouwen zijn weggegaan. Serge zegt voor de eerste keer dat ze over hun kinderen moeten praten.
De vrouwen zijn nog steeds niet terug, maar het hoofdgerecht wordt door de gerant opgediend. Serge wil alvast aan zijn tournedos beginnen: aan hem is eigenlijk het dure eten niet besteed. Paul gaat vervolgens de vrouwen zoeken en hij denkt daarbij terug aan het fotomoment met de dochter van de wc-man. Serge is één en al voorkomendheid tegenover de man (vanwege zijn politieke aspiraties) maar wanneer de man blijft “plakken”, wordt hij toch ongeduldig en wat onbeleefder. Hij doet dan net of hij mobiel wordt gebeld en breekt het gesprek af.
Dan gaat ineens ook een mobiel bij Paul af: het is die van Michel die hij per ongeluk in zijn zak heeft gestoken. Op het toilet bekijkt hij wie het is. Het is Michel zelf die zijn mobieltje mist en het graag wil terug hebben. Maar Paul bekijkt op het toilet nog een keer naar de mobiele video die erop staat en die hij al eerder die dag heeft gezien. Het is een opname van een zwerver die door Rick en vooral Michel is afgetuigd. Dat is weinig verheffend.

Daarna denkt hij ook terug aan wat er twee maanden geleden is gebeurd, toen de drie jongens geld uit de muur wilden halen. Er was een zwerfster die in het hokje van een pinautomaat lag toen de beide jongens geld wilden pinnen om te gaan stappen. Ze gooiden van alles uit enkele vuilniszakken naar de vrouw en op het laatst een lege jerrycan, waarin nog benzinedampen zaten. Een geworden aansteker doet de rest. De vrouw is verbrand. Het filmpje is op “Opsporing verzocht” geweest. De beelden zijn niet zo erg helder geweest, waardoor Rick en Michel (Beau had zich ervan gedistantieerd) niet zo goed te herkennen waren geweest. Toch had Paul hen toen al herkend, en zijn vrouw Claire heeft dat volgens hem niet gedaan. Ze was tijdens het programma weggelopen.
Hij heeft zijn zoon in principe in bescherming genomen en hij herinnert zich dan een fraaie flashback van een voorval met Michel. Die had met voetballen een ruit van een naburige fietsenhandelaar ingeschopt en toen hij met Michel wilde gaan betalen, was de man boos uitgevallen. Daarop had Paul een fietspomp gepakt en de man daarmee bedreigd. Toen was de handelaar bang geworden en Paul had tegen Michel gezegd dat het dreigen met de fietspomp een geheim tussen hen beiden moest blijven. Claire mocht niet weten wat er was gebeurd. Michel was toen acht jaar geweest en de schade was 200 gulden (Dan moet dat incident op zijn laatst in 2001 zijn voorgevallen) Wanneer hij het voicemailbericht op de telefoon afluistert, hoort hij dat er die avond iets zal gebeuren waarvan Claire wel op de hoogte is en hijzelf niet. Blijkbaar heeft Claire ook alles vanaf het begin geweten. Michel komt inderdaad naar het restaurant fietsen waar Paul buiten op hem wacht.

Paul heeft de filmpjes van de brandende zwerfster recent op Internet nagekeken o.a. op You Tube en daar zijn nog meer beelden te zien geweest die met een mobiele telefoon zijn opgenomen. Zo is een sportschoen van Michel te zien: hij vreest nu dat de politie daderinformatie heeft achtergehouden.

Vader en zoon praten over het filmpje op You Tube . Het blijkt dat Michel wordt gechanteerd door Beau, die 3000 € wil hebben om te voorkomen dat hij hen zal aanklagen en de rest van videobeelden op Internet zal plaatsen.

Hij wordt even later toch betrapt door Claire en dan zegt Paul dat Michel 50 € kwam ophalen die hij ooit van hem had geleend. Ze gaan samen weer terug naar de dinertafel. Ze vertelt Paul dat ze het op de avond zelf al wist, omdat Michel haar gebeld had om te vragen wat hij moest doen.

Op dat moment wordt een nieuwe flashback ingebouwd. Paul is geschiedenisleraar geweest op een school voor voortgezet onderwijs. De naam van de school wil Paul liever niet noemen (vgl. de naam van het restaurant uit het hoofdstuk “Aperitief” en de naam van het ziekenhuis waarin Claire heeft gelegen later in dit hoofdstuk)
Michel was toen nog vier jaar. Op een gegeven moment was Paul vreemde dingen gaan doen en onacceptabele dingen gaan verkondigen in de klas o.a. over oorlogsslachtoffers. Het was allemaal begonnen na een soloreisje naar Berlijn. Hij wordt door de rector op het matje geroepen die hem kapittelt. Hij wordt doorverwezen naar de schoolpsycholoog.

Die spreekt over een genetische afwijking en Paul is bang voor een tweede kind dat mogelijk zijn genetische eigenschappen zou kunnen erven.. Hij praat met Claire over een vruchtwaterpunctie, maar voordat dit alles zijn beslag krijgt, wordt Claire ziek en verdwijnt in het ziekenhuis. De naam van het ziekenhuis wil Paul niet noemen (zie zijn eerder commentaar op het restaurant en de school) evenals de ziekte waaraan Claire heeft geleden. Nadat Claire een tijdje in het ziekenhuis heeft gelegen, komen Babette en Serge bij hem op bezoek. Hij is net macaroni aan het koken voor hem en Michel. Babette en Serge vinden dat ze tijdelijk op Michel moeten passen (het blijkt dat Claire dit achter zijn rug heeft gevraagd) Paul wordt woedend (hij krijgt weer zo’n driftaanval) en slaat de pan met macaroni op het hoofd van Serge. Die valt gewond neer. Dat is het einde van het Hoofdgerecht, maar er is in dit deel heel wat informatie aan de lezer duidelijk gemaakt.

Tijdens het nagerecht gedraagt Babette zich onfatsoenlijk. Ze doet kleinerend tegenover de gerant over haar gekozen nagerecht en wil dat hij het weghaalt. Serge krijgt gevoelens van plaatsvervangende schaamte, want de andere gasten kijken naar hen. Paul en Claire vinden het voorval wel vermakelijk. Claire heeft tijdens het diner enkele keren gebeld met Michel, zodat hij een alibi voor die avond heeft. Ze vraagt Babette nadrukkelijk naar de tijd, waarop ze belt. Maar Michel is helemaal niet thuis: hij moet die avond immers een “karweitje” opknappen.

Eindelijk komt het hoge woord op tafel. Serge wil praten over de gebeurtenis met Rick en Michel. Hij zegt dat Rick eronder lijdt en dat mag niet gebeuren. Bekennen van het eigen rechter spelen van zijn zoon zal inhouden dat het met de politieke carrière van Serge gedaan is. Hij wil zich een dag later tijdens een persconferentie terugtrekken als lijsttrekker voor de verkiezingen en dat betekent ook dat Babette geen “first lady”zal worden. Ze roept daarom de hulp in van Claire en Paul om dat te voorkomen. Claire ziet problemen voor haar zoontje Michel met wie ze een meer dan goede band heeft (lijkt bijna oedipaal) wanneer ze zullen moeten bekennen. Ze wil Serge overhalen zich niet terug te trekken. Dat heeft ze bovendien aan Babette beloofd, toen ze zojuist van tafel waren gegaan. Serge heeft echter alles al geregeld in het café waar Claire en Paul graag komen (zie begin) Hij is vastbesloten te stoppen in de politiek. Je zou kunnen stellen dat hij zich in dat opzicht integer opstelt.

In dit deel van het diner wordt begonnen met een flashback waarin Paul aangeeft dat Michel recent een werkstuk over de doodstraf had moeten maken voor school. Over zijn ideeën had hij met zijn vader gesproken: er was o.a. een gedachte in opgenomen over het eigen rechter mogen spelen bij niet te verbeteren misdadigers. De rector roept Paul op en er ontstaat een heftige discussie over dit onderwerp. Ineens slaan de stoppen bij Paul door en hij slaat de rector hard in diens gezicht. Dan opent hij het raam en zwaait naar Michel op het schoolplein. De loyaliteit tussen ouders is hier de rode draad in het verhaal.

Serge en Babette gaan alvast naar het café waar de persconferentie zal worden gehouden, want Serge moet nog een en ander regelen. Claire zegt dat hij Serge moet weerhouden een persconferentie te houden door hem in zijn gezicht te slaan of zijn arm te breken. Hij wil dat niet en dan zegt ze dat hij een tijdlang zijn pillen al niet meer neemt. Dan besluit Claire dat zij het zal doen. Wanneer zij weggaat, wacht Paul nog even. Niet lang daarna ziet hij politieauto’s en ambulances rijden naar het bewuste café. Wanneer hij dichterbij komt, ziet hij dat Serge gewond geraakt is in zijn gezicht, dat Babette bij hem in de ambulance stapt en dat Claire wordt afgevoerd door de politie. Ze heeft een gebroken wijnglas in zijn gezicht geduwd.

Aan het begin van deze “epiloog” geeft Paul zijn mening over de vraag hoeveel fooi je aan een ober moet geven. Wanneer hij aan de ober vraagt om de rekening zegt deze dat de heer Lohman die al betaald heeft. Als fooi geeft Paul nu 450 € aan de gerant met de mededeling dat hij hem en zijn zoon nooit in de tuin van het restaurant heeft zien staan.
Dan volgt zijn opsomming van wat er is gebeurd. Serge heeft de verkiezingen niet gewonnen. Zijn steeds veranderende imago zal de oorzaak zijn geweest. Hij had zelfs een baard laten staan om zijn littekens in zijn gezicht te kunnen verbergen. Serge heeft geen aanklacht ingediend tegen Claire. Ook Beau was sinds die avond spoorloos verdwenen. Ze hadden nog lang naar hem gezocht. De media suggereren dat hij misschien naar zijn geboorteland is teruggegaan.
Maar Paul weet beter: op de avond van het diner was Michel thuisgekomen: hij zag er zelf enigszins beschadigd uit en had verteld dat de website van Men in Black waarop het filmpje was te zien geweest verwijderd was van het net en daarmee was ook Beau van het toneel verdwenen. Hij vertelt wat hij heeft gedaan aan zijn “Lieve pappa.”

Op diezelfde avond even daarvoor was Paul erachter gekomen dat Claire voor de geboorte van Michel toch een vruchtwateronderzoek had ondergaan. Ze had de uitslag nooit tegen hem verteld. Op het formulier van het onderzoek had hij trouwens nog andere dingen gelezen. Was hij overigens wel de vader van Michel?

Bespreking werk

Titelverklaring

Het gehele verhaal speelt zich af tijdens een diner waarbij twee broers met hun echtgenoten een afspraak moeten maken over een kwestie waarbij hun kinderen zijn betrokken.

Thema

Goed en Kwaad

In deze uitstekende roman van Herman Koch staat het dilemma van ouders centraal waarin die kunnen komen te verkeren wanneer hun kinderen onheil veroorzaken. Michel en Rick hebben in een bui van onbezonnenheid een zwerfster gedood. De dood van de vrouw vergoelijken ze doordat ze zo ‘stonk” en daarmee eigenlijk om haar dood had gevraagd. Bovendien konden ze niet weten dat er nog lege benzinedampen in de jerrycan zaten.

Hoever mogen ouders gaan in de bescherming van hun kinderen, wanneer die een misdaad hebben gepleegd? Met dat probleem worstelen de vier ouders die bovendien nog een familieband met elkaar hebben. Het meest ligt de nadruk op de ouders van Michel, die een bijna oedipale band met zijn moeder heeft. Misschien (suggereert de verteller) is hij geen biologische zoon van Paul (het verslag van het vruchtwateronderzoek) Toch blijkt ook Paul volledig op de hoogte zijn van wat Michel heeft uitgespookt: het filmpje op YouTube laat daarover geen misverstanden bestaan. Het liefst stopt Paul alles in de doofpot net als zijn vrouw Claire. Vandaar dat de flashbacks met de fietshandelaar en met de rector op school nuttig zijn omdat ze de kern van de thematiek aangeven.

Uit de discussie van Paul met de rector is het volgende citaat op blz. 262/263 :
Ik stond voor het dilemma waarvoor iedere ouders zich vroeg of laat geplaatst ziet: je wilt uiteraard je kind verdedigen, je komt voor je kind op , maar je moet dat niet al te krachtig doen en al helemaal niet welbespraakt- je moet ze niet klemzetten. De onderwijzers en docenten zullen je laten uitspreken, maar daarna wraak nemen op je kind.

“Het Diner” is een boeiende roman over loyaliteit van ouders ten opzichte van hun kind, verzwegen familiegeheimen, zinloos geweld, eigenaardige liefdesrelaties, eigenbelang, veinzen. Voeg daarbij de luchtige toon waarin Herman Koch zijn mening geeft over de gebakken lucht van het zoveel-sterren-restaurant en een eerste heerlijke roman wordt smakelijk aan de lezer geserveerd..

Motto

Het motto is afkomstig uit het filmscript van “Reservoir Dogs” (1992) van de regisseur Quentin Tarantino. Het is een dialoog tussen twee personages:
Nice Guy Eddy : “C’mon throw it in a buck”
Mr.Pink :”Uh-huh. I don’t tip”
Nice guy Eddy: “Whatdaya mean, you don’t tip?
Mr. Pink: I don’t believe in it. “

Motieven

Familiegeheim

Van de vier ouders is misschien Serge nog de betrouwbaarste. Hij wil zich namelijk uit de politiek terugtrekken, waardoor zijn zoon kan bekennen. Alleen weet je niet zeker wat hem diep van binnen beweegt, omdat je namelijk van de verteller te horen hebt gekregen dat Serge een perfecte toneelspeler is in de publieke ruimte. De scène met de man die in het restaurant een foto van de a.s. minister-president wil maken, is daarbij illustratief. Babette wil niet dat hij opgeeft, zodat zij de kans misloopt om “de vrouw van …..” te worden. Claire en Paul denken vooral aan de toekomstige belangen van Michel. Aardig is ook nog dat het stel Claire en Paul geheimen voor elkaar hebben. Zo heeft Claire achter zijn rug om gevraagd aan Babette of ze tijdens haar ziekte Michel willen weghalen bij Paul. Ook hebben ze hun kennis over het zwerfster-incident voor elkaar verzwegen en op de avond van het diner komt Paul er ook nog achter dat Claire voor de geboorte van Michel ook een vruchtwateronderzoek heeft laten doen en ze al op de hoogte was dat ze een zoon kregen. Het veinzen (hier in alle vier personages naar voren gebracht) is een vaker voorkomend motief in het werk van Herman Koch. Als laatste tik voor de lezer zegt Paul nog dat hij iets in het verslag heeft gelezen wat hij niet wil vertellen, daarbij suggererend dat Michel zijn biologische zoon wel eens niet zou kunnen zijn.
Het andere familiegeheim( de verdwijning van de geadopteerde Beau, waarin Michel zeker de hand heeft gehad en waarvan zijn moeder vooraf en zijn vader na afloop op de hoogte zijn geweest) wordt in de familie doodgezwegen.

Vertelsituatie

De verteller is Paul Lohman die in de ik-vorm het verhaal vertelt van een diner met zijn broer Serge Lohman (de gedoodverfde nieuwe minister-president bij de verkiezingen)
Hij is ex-leraar geschiedenis, maar een aantal jaren geleden doorgedraaid tijdens een les, waarna hij zich onder psychiatrische behandeling moest stellen en hij later op non-actief wordt gesteld. Hij heeft een genetische afwijking op het gebied van gedragsstoornissen.
Hij vertelt het verhaal in de o.v.t..

In een soort epiloog (Hoofdstuk “De fooi”) vertelt hij dat de verkiezingen op niets zijn uitgelopen. Dan zijn we in de tijd al een paar maanden verder. Maar dan is hij juist een achteraf vertellende “ik”

Tijd

Het is een actueel verhaal, hoewel uit de verhaalgegevens niet direct duidelijk wordt in welke maand en in welk jaar zich alles afspeelt. Maar in de tekst wordt enkele keren gesproken over George Bush als president van Amerika, de oorlog in Irak, de rekening in euro’s. Je kunt dus aannemen dat het verhaal na 2004 speelt. Ook wordt de huidige minister-president op Jiskefetachtige wijze geschilderd waarbij de vergelijking met bekende politici aan de lezer wordt opgedrongen. Kortom, het is een actueel verhaal dat speelt in de tijd waarin het boek is uitgegeven.

Ruimte

De topografische plaats van handeling is een restaurant in Amsterdam. De plaats van handeling kunnen we afleiden uit de naam van het metrostation in de buurt waarvan de wandaad van de jongen plaatsvindt. (Slotervaart)

De symbolische plaats van plaats van handeling is een restaurant waarvan de verteller geheim wil houden waar het is, omdat er anders mensen naar toe zullen gaan om die reden. Het is een luxe restaurant en het grappige is dat Herman Koch een lichtvoetige ironische stijl gebruikt waarmee dit type restaurant ook een beetje te “kakken wordt gezet.” Het beschrijven van de maaltijden, de overdreven uitleg van de gerant en vooral de belachelijke prijzen van het eten zijn een doorn in het oog van de verteller Paul Lohman en die kritiek steekt hij niet onder stoelen of banken. Het geeft de roman een ironische ondertoon bij dit moreel zware onderwerp.

Verhaalfiguren

Paul Lohman

Paul Lohman is een ex-geschiedenis leraar die in het verleden een aantal keren flink uit zijn dak gegaan is als hij een woedeaanval kreeg. Hij is uit het onderwijs gegaan, maar hij heeft zijn gevoelens niet altijd onder controle. Zo heeft hij zijn broer eens een pan macaroni op de kop geslagen en hij heeft de rector van de school van Michel keihard in zijn gezicht geslagen. Hij slikt pillen voor zijn driftaanvallen. Hij doet redelijk cynisch over het restaurant waar ze eten: kleine porties en grote prijzen. Sinds kort weet hij dankzij de televisie-uitzending bij “ Opsporing verzocht" dat zijn zoon wordt gezocht voor een aanval op een junk/zwerfster. Maar hij staat altijd loyaal achter zijn kinderen. Hij weigert Serge over te halen om in de politiek te blijven.

Serge Lohman

Serge Lohman is de broer van Paul. Hij is een karikatuur van een politicus. Hij doet alles om het grote publiek te vriend te houden. De volgende keer zou hij de verkiezingen wel eens kunnen winnen en dan kan hij minister-president van Nederland kunnen zijn. Hij doet daarom graag voornaam in het openbaar: het eten in het dure restaurant bijvoorbeeld. Paul moet nog vaak terugdenken aan zijn jeugd toen Serge niet uitblonk door net gedrag. Hij boerde aan tafel omdat hij grote hoeveelheden cola dronk. Nu doet hij alsof hij een echte wijnkenner is. Tijdens dit diner begint hij aan zijn hoofdgerecht (de tournedos), terwijl er verder niemand aan tafel zit. Dat is niet echt volgens de etiquette. Hij ligt goed bij de vrouwen vanwege zijn openlijke charme.. Maar nu hij op de hoogte is van de misdaad van zijn zoon, wil hij zich in het openbaar terugtrekken als lijsttrekker voor de verkiezingen. Zijn vrouw wil dat hij blijft en heeft geprobeerd dat via Claire te bereiken. Maar hij gaat toch op weg om zijn aftreden bekend te maken, totdat hij door Claire het ziekenhuis in wordt geslagen. Je weet als lezer niet zeker of Serge wel oprecht zijn politieke carrière wil opgeven, want hij kan ontzettend goed acteren, hebben we gelezen. Dat zie je in de passage met de fan en de foto in het restaurant.

Babette Lohman

Babette Lohman is veel slimmer dan haar echtgenote Serge, vindt Paul. Ze heeft hem helemaal door. Ze doet heel sarcastisch over zijn manier van doen (bijvoorbeeld over zijn plotselinge hobby van wijnkenner). Maar aan het einde van de roman wil ze liever niet dat Serge zij terugtreden als lijsttrekker bekend maakt. Ze vindt het wel leuk om in de schijnwerpers te staan als de vrouw van ….. Ze is flink van postuur; alles aan haar is groot, maar het is wel in proporties. Tijdens het nagerecht doet Babette heel arrogant tegen de gerant van het restaurant. Ze wil dat hij het terugneemt en maakt een beschamende scène.

Claire Lohman

Claire Lohman is, volgens de verteller, ook slimmer dan hij is. Ze is ook stiekem. Want op de avond van het diner weet zij al dat haar zoon iets gaat uithalen, wat niet door de beugel kan. Ze heeft echter niets aan Paul verteld. Al eerder in haar huwelijk heeft ze informatie achtergehouden bijv. over de vruchtwaterpunctie in het verleden. Ze heeft natuurlijk willen weten of hij een genetische afwijking had. Maar dat kan ook meteen betekenen dat Michel niet de biologische zoon van Paul is.

Taalgebruik

De zinsopbouw en het taalgebruik waren niet echt moeilijk. Het verhaal wordt door Paul verteld in spreektaal, dus het taalgebruik is niet moeilijk en er zijn geen lange onbegrijpelijke zinnen. De plekken waar de gebeurtenissen plaatsvinden worden uitgebreid beschreven. Op die manier kun je goed een beeld  krijgen over hoe alles eruit zag en wat er gebeurde. De dialogen zijn op een duidelijke, logische en natuurlijke manier beschreven. Zo is er tijdens een discussie oogcontact tussen Paul en zijn vrouw Claire, zien zij boodschappen in elkaars ogen (‘steun me’ of ‘inderdaad, je hebt gelijk’) en handgebaren en handelingen worden duidelijk beschreven, waardoor hun gesprek een stuk natuurlijker overkomt.

Biografische gegevens auteur

Koch werd geboren in Arnhem, en verhuisde met zijn ouders op zijn tweede naar Amsterdam-Zuid. Zijn middelbare school startte hij op het Montessori Lyceum, en hij werd aldaar wegens wangedrag verwijderd. Later studeerde hij een aantal maanden Russisch, en werkte een jaar op een boerderij in Finland.

Hij is bekend als televisiemaker en acteur in de televisieserie Jiskefet, schrijver van romans en korte verhalen, en is columnist voor onder andere de Volkskrant. In de jaren 80 maakte hij sketches en parodieën voor het radioprogramma Borát, die hijzelf in een interview in NRC Handelsblad omschreef als "interviews met mezelf".[1] In 2005 schreef hij het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Hij is getrouwd met de Spaanse Amalia en heeft een zoon Pablo (1994).

Zijn literaire romandebuut was Red ons, Maria Montanelli uit 1989. Het boek werd vergeleken met De avonden van G.K. van het Reve. Zijn schrijfstijl lijkt hier nog beïnvloed door de romans van Louis Ferdinand Céline.

Een van zijn bekendste romans, Het diner, werd onder meer geïnspireerd door de moord op de dakloze vrouw María del Rosario Endrinal Petit in Barcelona (Spanje) in december 2005, die door drie jongens uit een zo te zeggen fatsoenlijk milieu in het portaal van een bank werd mishandeld en daarna in brand gestoken. Het boek won in 2009 de NS Publieksprijs.[2] In 2013 is dit boek een bestseller in de Verenigde Staten. Nooit eerder stond een van origine Nederlandse roman zo hoog genoteerd in een Amerikaanse bestsellerlijst.[3] Op 6 mei 2014 is zijn laatste boek Geachte heer M. uitgekomen. Dit boek gaat over een oudere schrijver, die bekend is van zijn oorlogsbestseller. Ondanks dat Koch bepaalde elementen van de autobiografie van Harry Mulisch erin verwerkt heeft, is het boek geen aanval op hem.[4]

Na een kwartier zoeken ben ik erachter gekomen dat een levensovertuiging van Herman Koch niet op het internet vermeld staat. Ik ga er echter vanuit dat deze man geen religieuze achtergrond heeft, anders was het vast en zeker ergens vermeld. Zijn boek is ook heel neutraal, zoals de moderne mens leeft.

Bronvermelding

Van der Pol, K, 2009. Scholieren.com – het diner. Geraadpleegd op 9-10-15. http://www.scholieren.com/boek/9683/het-diner/zekerwetengoed

Hekerman, J. Boekverslag Het Diner – Herman Koch. Geraadpleegd op 9-10-15. http://leesdossierjorishekerman.blogspot.nl/2011/11/boekverslag-het-diner-herman-koch.html

Auteur onbekend, Wikipedia – Herman Koch. Geraadpleegd op 9-10-15. https://nl.wikipedia.org/wiki/Herman_Koch

Citaten

Citaten over keuzes

Blz. 14: “We stonden dicht tegen elkaar aan, bij de deur van het herentoilet. In haar ene hand hield Claire haar biertje, met de vingers van haar andere hand kneep ze zachtjes in mijn pols.

‘Ik weet niet,’ zei ze, ‘maar ik heb de laatste tijd de indruk dat Michel raar doet. Of niet raar, maar anders dan normaal. Afstandelijk. Vind jij dat ook?’

…

‘Ja?’ zei ik. ‘Het zou kunnen.’

Ik moest Claire niet aankijken, wij kenden elkaar te goed, mijn ogen zouden me verraden.”

Hieruit blijkt dat Claire en Paul geheimen voor elkaar hebben. Ze weten beide van de moord die hun zoon gepleegd heeft, maar weten niet van elkaar dat ze het weten. Claire probeert nu te peilen hoeveel Paul heeft gemerkt of hoeveel hij al weet. Ze kiezen er dus voor om beide hun geheimen te houden, misschien doen ze het om hun partner geen slapeloze nachten te bezorgen?

_____________________________________________________________________________

Blz. 44: “Ook voor het ontkurken van de chablis had de gerant zijn tijd genomen. Eerst met het plaatsen van de koeler - het was zo’n model dat met twee haken aan je tafel wordt gehangen, als een kinderzitje – vervolgens het tonen van de fles, het etiket: aan Serge uiteraard, Serge had de wijn uitgezocht, met onze instemming, dat nog wel, maar toch was dit verstand-van-wijn-hebben iets wat mij mateloos irriteerde.

Ik kon mezelf niet precies voor de geest halen wanneer hij zichzelf tot wijnkenner had gebombardeerd, in mijn herinnering was het vrij plotseling gegaan, van de ene op de andere was hij degene geweest die als eerste de wijnkaart had gepakt en iets over de ‘aardse afdronk’ van de Portugese wijnen uit de streek van de Alentejo had gemompeld: het was niet minder dan een machtsgreep geweest, want vanaf die dag kwam de wijnkaart als vanzelfsprekend altijd bij Serge terecht.”

Hier zie je hoe Serge Lohman, de toekomstig premier, zich voor te doen als een belangrijk persoon. Hij is net als zijn broer Paul, ‘normaal’ opgevoed maar probeert zich nu hoger op te werken, Paul irriteert zich hier mateloos aan. Je ziet eigenlijk twee verschillende Serges, de één die interresant probeert te doen en de ander die tegenover zijn kiezers ‘normaal en gewoon’ wil doen. Dit blijkt uit het volgende fragment:

Blz. 246, 247: “’Ik moet … ik heb nog een afspraak,’ zei hij (Serge). ‘Zo dadelijk. Over een halfuur.’

‘Een afspraak?’ zei Claire. ‘Maar we moeten – met wie?’

‘De regisseur wil even de locatie van mijn persconferentie bezichtigen en nog een paar dingen met mij doornemen. Het leek me geen goed idee om zoiets in Den Haag te doen, zo’n persconferentie. Dat heeft nooit echt bij me gepast. Daarom dacht ik aan iets minder formeels…’

‘Waar?’ zei Claire. ‘Toch niet hier, mag ik hopen?’

‘Nee. Weet je dat café hiertegenover, waar jullie ons een paar maanden geleden mee naartoe hebben genomen? We hebben er toen ook gegeten. De-‘ hij deed of hij naar een naam zocht; daarna noemde hij hem. ‘Toen ik nadacht over een geschikte plek, schoot het me opeens weer te binnen. Een gewoon café. Gewone mensen. Daar ben ik mezelf meer dan in zo’n kille persconferentiezaal.”

Hier zie je dus dat Serge ook ‘normaal’ probeert te zijn, om de harten van zijn kiezers te winnen.

_____________________________________________________________________________

Blz. 129-132: “U moet opstaan, dit is een pinautomaat. Ze blijven nog beleefd: ondanks de stank, die de tranen in hun ogen doet springen, tutoyeren ze niet.

…

Sodemieter op!

Het is in de eerste instantie niet de verwensing waar ze van schrikken, maar het stemgeluid. Dat doorbreekt bepaalde verwachtingspatronen.

…

Hou je kop! Zegt de neef. Kop houden, zeg ik! Hij geeft een harde schop tegen de slaapzak, maar de ruimte is beperkt, hij heeft al moeite zijn evenwicht te bewaren, en hij schiet uit, hij schopt te ver door met zijn voet, de punt van zijn schone schampt de slaapzak en raakt de vrouw onder haar neus.

…

Ik wilde niet… zegt de neef. Ik schoot uit. ***, wat een ***wijf! Natuurlijk, zegt de broer. Natuurlijk niet. ***, laat haar d’r kop houden!”

In dit gedeelte wordt de vrouw mishandeld, het is geen vooropgezet plan, maar ze zijn niet helemaal nuchter en hun besef over wat wel en niet kan verdwijnt… Nadat ze enkele voorwerpen op de vrouw gegooid hebben gebeurt er dit:

“De neef is weer naar buiten gelopen, naar de boom met vuilniszakken. Hij schuift de verpakkingsdoos van een breedbeeldtelevisie opzij, en daar staat de jerrycan. Het is zo’n jerrycan van het leger, een groen model zoals je die wel achter op jeeps gemonteerd ziet. De neef pakt de jerrycan op aan het handvat. Leeg.

…

De neef gooit de lege jerrycan – wie weet, misschien wel expres – naast haar hoofd, op veilige afstand, het maakt een hoop herrie, dat wel, maar het is alles bij elkaar genomen minder erg dan de vuilniszakken en de bureaulamp.”

Hier wordt beschreven hoe de jongens de jerrycan naast de vrouw in het pinhokje gooien, hierdoor komen er benzinedampen bij, en een aansteker doet de rest, de vrouw verbrand. Later verklaren de jongens echter, dat deze brand niet met opzet was.

_____________________________________________________________________________

Blz. 241: “’Aan de toekomst van mijn zoon heb ik mijn conclusies verbonden,’ zei Serge. ‘Straks, als alles achter de rug is, moet hij verder met zijn leven. Ik wil benadrukken dat ik dit besluit helemaal alleen heb genomen. Mijn vrouw… Babette…’ Babette had een pakje Marlboro Light uit haar tas opgediept, een onaangebroken pakje, waar ze nu het doorzichtige cellofaan afscheurde. ‘Babette is het niet met mij eens. Maar mijn besluit staat vast. Zij weet het ook pas sinds vanmiddag.’

Hij haalde diep adem. Daarna keek hij ons een voor een aan. Nu pas zag ik de natte glans in zijn ogen.

‘In het belang van mijn kind, en ook in het belang van het land, trek ik mij terug als lijsttrekker,’ zei hij.”

In dit fragment maakt Serge zijn besluit om zich terug  te trekken als lijsttrekker (en eigenlijk als president, hij stond namelijk als grootste partij in de peilingen). Hij doet dit geheel voor zijn zoon, opdat die maar niet betrapt wordt op zijn moord. In dit fragment kiest hij dus niet voor zichzelf, maar voor een ander. Babette, zijn vrouw, staat echter niet achter dit besluit, zij ziet haar droom om ‘first lady’ te worden in vlammen opgaan. Zij wil dus voor zichzelf kiezen.

Citaten over de omgang van personages met hun medemens

Blz. 10: ‘Er was één ding waar ik vanavond geen zin in had. Ik wilde er niet bij zijn wanneer Serge Lohman door de restauranthouder of dienstdoende gerant als een oude kennis zou worden begroet; hoe hij door de serveersters naar het mooiste tafeltje aan de tuinzijde zou worden begeleid, en hoe Serge zelf zou doen of het allemaal niks te betekenen had, dat hij diep in zijn hart altijd een gewone jongen was gebleven en zich daarom vooral op zijn gemak voelde tussen andere gewone mensen.’

               Hieruit blijkt dat Paul Lohman (de broer van Serge) een hekel heeft aan het gedrag van Serge. Serge is immers de beroemde politicus en laat dit heel subtiel te vaak merken volgens hem. Tevens zie je hier het karakter van Serge, hij staat graag in de schijnwerpers en houdt er van om bekend te zijn, maar aan de andere kant probeert hij gewoon te doen, puur voor zijn kiezers.

_____________________________________________________________________________

Blz. 117: “Naast het hoofd van de dakloze kwam nu het gezicht van Rick in beeld. De zoon van mijn broer grijnsde naar de camera. ‘Take one,’ zei hij. ‘Action!’

Zonder verdere waarschuwing sloeg hij de man met zijn vlakke hand tegen de zijkant van zijn hoofd, tegen zijn oor. Het was een behoorlijk harde klap, het hoofd sloeg opzij, de man vertrok zijn gezich en bracht beide handen naar zijn oren, als om een volgende klap alvast af te weren.

‘You’re a piece of shit, motherfucker!’ schreeuwde Rick,”

Hieruit blijkt de omgang van Rick (de zoon van Serge) en Michel met hun medemens. Ze slaan een zwerver die voor hen in de weg ligt, voor het pinautomaat. Ze zijn enigszins aangeschoten en besluiten de man weg te halen. Dit gaat met het nodige geweld gepaard. Het geweld in dit fragment is trouwens geheel overbodig, het is dus gewoon mishandeling.

_____________________________________________________________________________

Blz. 245: “’Serge, blijf nou eens reëel. Er is helemaal niets. Er is niemand gearresteerd. Er zijn zelfs geen verdenkingen. Alleen wij weten wat er is gebeurd. Het is gewoon te weinig om de toekomst van twee jongens van vijftien aan op te offeren. Ik heb het nu niet eens over jou toekomst. Jij moet doen wat je denkt dat je moet doen. Maar je mag daar niemand in meeslepen. En al helemaal niet je eigen kind. Laat staan het mijne. Je brengt het als een daad van pure zelfopoffering: Serge Lohman, de ambitieuze politicus, onze nieuwe premier, geeft zijn politieke carrière op, omdat hij niet met een dergelijk geheim kan leven. Eigenlijk bedoeld hij niet een geheim, maar een schandaal. Het lijkt allemaal nobel, maar het is in feite puur egocentrisme.’

‘Claire,’ zei Babette.

‘Wacht even, wacht even,’ zei Serge, terwijl hij met een gebaar zijn vrouw het zwijgen oplegde. ‘Laat mij nog even, ik ben nog niet klaar.’ Hij richtte zich weer tot Claire. ‘Is het egocentrisch om je eigen zoon een eerlijke kans te geven? Is het egocentrisch van een vader om zijn eigen toekomst op te geven voor de toekomst van zijn zoon? Je moet me op zijn minst uitleggen wat daar egocentrisch aan is.’

‘En wat voor inhoud heeft dat straks? Wat moet hij met een toekomst waarin zijn vader hem in de beklaagdenbank stopt? Hoe kan zijn vader hem straks uitleggen dat hij door toedoen van diezelfde vader in de gevangenis is beland?’”

In dit fragment zie je dat Claire het niet eens is met het besluit van Serge om zich terug te trekken als lijsttrekker. Ze komt hier op voor Babette en voor haar zoon Michel, met wie ze een bijzonder goede band heeft. Claire ziet het niet als een probleem om altijd met het geheim van de moord rond te lopen, ze denkt dat zij en haar zoon Michel het wel aankunnen. Serge vindt echter dat het zo niet gaat en wil zich terugtrekken.

_____________________________________________________________________________

Citaten over de ideeën die de personages over de samenleving hebben

In het volgende fragment vind een gesprek tussen Paul en de rector van Michels school. Paul heeft hier vroeger gewerkt als docent, maar is om bepaalde opvattingen, die niet binnen de richtlijnen van de school lagen, ontslagen. Dit wordt besproken.

“’Paul, het gaat hier met name om iets wat je over slachtoffers hebt gezegd. Je moet me corrigeren als ik het verkeerd weergeef. Over slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.’

Ik leunde achterover, ik probeerde althans achterover te leunen, maar het was een harde rechte stoel die niet echt meegaf.

‘Je zou je nogal laatdunkend over die slachtoffers hebben uitgelaten,’ zei de rector. ‘Je zou hebben gezegd dat ze zelf schuldig zijn aan hun slachtofferschap.’

‘Zo heb ik het nooit gezegd. Ik heb alleen gezegd dat niet alle slachtoffers automatisch onschuldige slachtoffers zijn.’

…

‘En ik welk opzicht zou ik mij niet aan de lesstof hebben gehouden?’ vroeg ik kalm.

‘Hier staat…’ De rector frummelde opnieuw aan het papiertje op zijn bureau. ‘Waarom vertel je het me niet zelf? Wat heb je precies gezegd, Paul?’

‘Niet bijzonders. Ik heb ze een eenvoudige rekensom laten maken. In een gezelschap van honderd mensen, hoeveel klootzakken zitten daarbij? Hoeveel vaders die hun kinderen afsnauwen? Hoeveel zakenwassers die uit hun mond stinken maar weigeren er iets aan te doen?

… -een halve bladzij later-

En denk nu aan al die miljoenen slachtoffers van alle oorlogen tot nu toe – ik heb het nooit specifiek over de Tweede Wereldoorlog gehad, ik noem die alleen vaak als voorbeeld omdat dat de oorlog is die ze het meest aanspreekt – en denk aan die duizenden, misschien wel tienduizenden doden die we kunnen missen als kiespijn. Alleen al statistisch is het onmogelijk dat al deze slachtoffers goede mensen waren, wat dat dan ook voor mensen mogen zijn. Het onrecht zit ‘m veel eerder in het feit dat ook de klootzakken op de lijst van onschuldige slachtoffers terechtkomen. Dat ook hun namen op de oorlogsmonumenten staan vermeld.’”

In dit fragment zie je de kijk van Paul op de wereld en op zijn medemensen. Hij bekijkt alles heel objectief en emoties heeft hij niet of laat hij niet merken. Dit verklaart misschien ook waarom Paul zo makkelijk doet over de moord van zijn zoon. Hij doet net alsof dit zo vergeten kan worden, terwijl een normaal mens hier heel z’n leven last van houdt.