Hij denkt (fantaseert) ook altijd goed na over wat en hoe hij dat dan zal doen en welk effect dit heeft: “Bij dat soort type mensen heeft de dienstdoende ober het volste recht om zijn vuist in hun verwende, vragende mondjes te planten, met de knokkels hard tegen de boventanden, zodat ze bij de wortels afbreken.” (P.186).  Iets wat toch niet bij iedereen in zijn hoofd omgaat als je het hebt over irritante klanten en wat ook zeker niet normaal is. Maar Paul denkt dat dit wel normaal is en dat hij in die gevallen in zijn recht staat.

Aan het begin van de avond stopt hij Serge en Babette ook niet als hij doorkrijgt dat ze ruzie krijgen, hij heeft daar juist zin in en geniet er heimelijk van. Paul wil overigens niet de naam van zijn aandoening noemen (p. 158).

Paul is de hoofdpersoon van het boek, hij is getrouwd met Claire en heeft een zoon Michel. Voor die twee heeft hij heel veel over. Hij is de broer van Serge, Serge is lijsttrekker en wordt waarschijnlijk de volgende minister-president. Paul heeft een hekel aan Serge. Vroeger was Serge een botte boer en nu probeert hij netjes te zijn (door bijvoorbeeld een wijnkenner te worden) en tegelijkertijd is hij nogal arrogant maar wil hij toch gezien worden als een ‘normaal persoon’, zodat de mensen op hem stemmen en daar kan Paul niet tegen. Serge is getrouwd met Babette, maar Paul vraagt zich af hoe sterk dit huwelijk is en ook begrijpt hij niet waarom Babette met hem getrouwd is. Ze hebben drie kinderen; Rick, Valerie en Beau. Beau is geadopteerd. Valerie komt bijna niet voor in het verhaal en daarom heb ik haar klein geschreven in het sociogram.

Michel, Rick en Beau waren vrienden en gingen buiten school ook met elkaar om, toen hebben Michel en Rick per ongeluk een zwerver in de fik gestoken en is Beau ze gaan chanteren voor geld waardoor ik hun lijntjes ook rood heb gemaakt.  Paul en Claire hebben daardoor ook een hekel aan Beau.
Paul en Claire mogen Babette wel en Babette helpt hen ook om ervoor te zorgen dat Serge zich niet terugtrekt als lijsttrekker en daardoor de toekomst van Rick en Michel op het spel zet, want dan komt het natuurlijk uit dat die twee die zwerver hebben vermoord.

Als laatste heb ik Michels bolletje wat dichter bij Claire gezet dan bij Paul omdat ik denk dat Michel ook dichterbij zijn moeder staan dan bij zijn vader. Een voorbeeld daarvan dat in het boek staat is als Michel door ‘thuis’ gebeld staat er dan een foto van zijn moeder staat en Paul schrok hiervan toen hij dat zag. 

1. Het Diner is een moreel dilemma en het gaat vooral over het gezinsgeluk Ouders staan voor een dilemma wanneer hun kind iets ernstigs doet: aan de ene kant wil je niet de toekomst van je kind verpesten (en jezelf, in Serge’s geval) door hem of haar aan te geven, aan de andere kant weet je dat dit toch wel heel erg is en dat er toch iets moet gebeuren. Niemand heeft de twee jongens herkent behalve de ouders zelf en dus zouden ze het net zo goed zo kunnen laten.

Dit thema komt ook nog eerder terug, als Paul op bezoek is bij de rector om over het werkstuk van Michel te praten: “Ik stond voor het dilemma waarin iedere ouder zich vroeg of laat geplaatst ziet: je wilt uiteraard je kind verdedigen, je komt voor je kind op, maar je moet dat niet al te krachtig doen, en al helemaal niet te welbespraakt – je moet ze niet klemzetten.” En dat kan met een werkstuk best goed gaan, maar iemand vermoorden is een ander verhaal en Serge wil zich daarom ook terugtrekken als lijsttrekker. Claire en Paul zijn het hier helemaal oneens omdat hij niet alleen de toekomst van zijn eigen kind afpakt maar ook die van hen, waar Serge zich helemaal niet mee mag bemoeien.

Coen Peppelenbos, ‘Herman Koch Het Diner’ op: www.literatuurnederland.nl 28 april 2009

Arie Storm, ‘Herman Koch – Het Diner’ op: www.parool.nl 15 januari 2009

1. Het eerste verhaalmotief dat ik kies is ‘agressie’ omdat dit toch wel een grote, steeds terugkerende rol speelt in het verhaal. Paul heeft last van een ziekte dat te maken heeft met buitensporige agressiviteit en terwijl je leest kom je erachter dat ook Michel last heeft van dezelfde ziekte; ook al heeft hij dat zelf misschien nog niet door. Dat is het duidelijkst bij zijn werkstuk over de doodstraf, waar hij zijn vader om hulp vraagt. Hij zegt dan: “’Ik weet niet. Soms denk ik dingen.. Dan weet ik niet of je die dingen wel mag denken.’” (P.  213) waarop Paul zegt dat het een goed verslag is en dan hij zich niet door anderen moet laten belemmeren. Uiteindelijk wil Claire zelfs dat Paul Serge iets aan moet doen, ze weet dat hij dit kan want hij heeft het al vaker gedaan (of denkt er aan) maar hij wil dit toch niet omdat hij bang is dat hij dan wordt opgesloten in een inrichting.  163 woorden

Een ander belangrijk verhaalmotief is ‘gezinsgeluk’. Daar draait het zeker bij Paul allemaal om. Het is de reden dat hij Michel niet wil aangeven, omdat ze Michel al een keer eerder bijna kwijt zijn geraakt (hij was namelijk bijna dood geboren) en hij een belangrijk deel uitmaakt van hun geluk. Het is ook de reden dat hij niets aan Claire vertelde en voor Claire juist de reden dat ze niets aan Paul vertelde. Ook is er een moment wanneer Paul en Michel terugkomen van de fietsenmaker en Michel zijn armen om Paul heen slaat en ‘Papa’ zegt ‘Lieve papa.’ (P.122), later is Michel daar te oud voor geworden (P. 124) maar toen zag Paul toch dankbaarheid in zijn ogen en het boek eindigt met Michel die weer ‘Lieve papa.’ zegt. Die twee woorden hebben voor mij een dubbele lading. Ten eerste vind ik dit woorden  van liefde van een zoon voor zijn vader, behorend bij hun gezinsgeluk.   Ten tweede vind ik het een uiting van medelijden van Michel;  hij heeft na het verstrijken van de jaren doorgekregen dat zijn vader toch wel een stoornis heeft.  185 woorden

Een ander belangrijk verhaalmotief is ‘gezinsgeluk’. Daar draait het zeker bij Paul allemaal om. Het is de reden dat hij Michel niet wil aangeven, omdat ze Michel al een keer eerder bijna kwijt zijn geraakt (hij was namelijk bijna dood geboren) en hij een belangrijk deel uitmaakt van hun geluk. Het is ook de reden dat hij niets aan Claire vertelde en voor Claire juist de reden dat ze niets aan Paul vertelde. Ook is er een moment wanneer Paul en Michel terugkomen van de fietsenmaker en Michel zijn armen om Paul heen slaat en ‘Papa’ zegt ‘Lieve papa.’ (P.122), later is Michel daar te oud voor geworden (P. 124) maar toen zag Paul toch dankbaarheid in zijn ogen en het boek eindigt met Michel die weer ‘Lieve papa.’ zegt. Die twee woorden hebben voor mij een dubbele lading. Ten eerste vind ik dit woorden  van liefde van een zoon voor zijn vader, behorend bij hun gezinsgeluk.   Ten tweede vind ik het een uiting van medelijden van Michel;  hij heeft na het verstrijken van de jaren doorgekregen dat zijn vader toch wel een stoornis heeft.  185 woorden

Als laatste is het dilemma: kiezen tussen goed en kwaad een verhaalmotief. Deels heb ik dat al uitgelegd bij onderdeel 7 maar het is ook een onderwerp dat steeds maar blijft terugkeren. Zowel als bij een aantal flashbacks die Paul heeft zoals die met de rector, maar bijvoorbeeld ook toen Serge en Babette langskwamen toen Claire in het ziekenhuis lag en tegen hem zeiden dat Michel maar beter even bij hun kon blijven. Paul heeft wel een beetje een verdraaide starre kijk op zulke zaken en kan in zulk soort gevallen denk ik niet echt zijn fouten toegeven. Hij wil het goede doen maar eindigt meestal met het in elkaar slaan van mensen maar dit komt natuurlijk door zijn ziekte.
En het belangrijkste van het kiezen tussen goed en kwaad is natuurlijk gewoon het dilemma waar ze voor staan: Aangeven of niet? Niemand zal er achter komen wie de daders zijn als ze het niet doen maar het is wel slecht.  159 woorden

      9. Aan het begin irriteerde ik me heel erg aan Paul. Aan hoe hij overal een mening op had die hij dan het beste vond, hoe hij over veel dingen een probleem maakte (pink van de ober) maar al snel vond ik dat grappig worden. Hoe hij dingen omschreef; zoals Serge die zeker geen honger wil hebben en dus alles snel naar binnen propt of die keer dat hij de rector in elkaar slaat en vrolijk naar Michel zwaait die op het schoolplein staat. Alsof het heel normaal was wat hij aan het doen was!  Het boek liet me wel meeleven en

 -denken, ik vroeg me af wat ik zelf zou doen als ik in deze situatie zou zitten als ouder. Het verhaal is ook heel vlot verteld. Herman Koch kletst niet veel onzin en ieder hoofdstuk begint weer met een nieuwe pakkende openingszin  waardoor je gelijk weer verder wilt lezen, hij draait niet om de zaken heen. Een aantal voorbeelden: “En toen? Toen werd Claire ziek.” “Dit is er gebeurd. Dit zijn de feiten.” “Op een avond kwamen Serge en Babette langs.” En als laatste vond ik het boek interessant. Ik heb nog nooit eerder gehoord of gelezen over zo’n soort ziekte en ik vond het dus wel interessant om te zien hoe zijn hersenen zo werkten. Een beetje abnormaal en bizar, naar mijn mening.

10.        Opbouw en Structuur

Het boek bestaat uit zes delen:

Fooi is maar een klein epiloogje en als je die niet mee telt heeft het boek de opbouw van een klassieke tragedie met de vijf fases; de personages worden geïntroduceerd, er wordt opgebouwd, het hoogtepunt komt, de ommekeer en als laatste de ontknoping.

In dit verhaal zou ik de fases zo toepassen. Als eerste worden inderdaad de personages geïntroduceerd. Het wordt duidelijk hoe Paul is en hoe zijn relatie met Claire en Michel is, hoe Serge is en hoe Babette is en ook hoe hun relatie is en wat Paul daar dan weer van vindt.  Wel laat Koch zien wat er speelt, door dat stukje van Paul die in Michels telefoon kijkt. Tijdens het voorgerecht komen we wat meer te weten,  het wordt duidelijk dat Paul hoopt op een explosie later op de avond en het wordt duidelijk dat Paul en Serge elkaar helemaal niet liggen (bij het huis in Frankrijk).

Bij het hoofdgerecht komen we eindelijk te weten waar naartoe was opgebouwd. Eerst zien we het filmpje op Michels mobiel en later lezen we ook nog over de uitzending van Opsporing Verzocht. Ook komen we te weten dat Claire alles allang wist en dat Paul het dus fout had. (P. 144)

Bij het nagerecht komt dan eindelijk de explosie waar Paul al op had gehoopt, de ommekeer. Die heeft Serge veroorzaakt door zich terug te trekken als lijsttrekker en de persconferentie in ‘hun’ café te houden.
En dan de ontknoping. Claire en Paul willen voorkomen dat Serge die persconferentie geeft en dus willen en gaan ze hem verwonden, Paul heeft zijn medicijnen nooit ingekomen en wat zeiden Babette en Claire tegen elkaar in de tuin? Alles waar je nog geen antwoord op had of wat nog opgelost moest worden is opgelost.

Het laatste deel ‘Fooi’ slaat weer terug op het motto, dat gaat ook over een fooi.

 De schrijver houdt zich ook aan de drie Aristotelische eenheden.

Eenheid van plaats: Het hele boek speelt zich af in dezelfde setting; het restaurant.

Eenheid van tijd: Het boek speelt zich af binnen 24 uur; alleen het diner (dat verklaart ook de titel).

Eenheid van handeling: In het hele boek staat hetzelfde thema centraal; het morele dilemma. Hoe ver ga je voor je kind?