SAMENVATTING: Als de Duitsers de stad Breda binnentrekken, wordt iedereen geëvacueerd. Grote troepen mensen trekken zuidwaarts in de richting van de Belgische grens. Onder hen bevinden zich vader en moeder Minco en hun dochter, de vertelster van het verhaal. Hun twee andere kinderen, Dave en Bettie, zijn in Amsterdam. Na een paar dagen is alles rustig en gaan ze terug naar huis. Het leven gaat gewoon door, alsof er niets gebeurd is. Vader Minco is een Jood die zich aan de regels van het jodendom houdt. Hij is heel erg optimistisch en denkt dat de Duitsers de Joden in Nederland netjes behandelen. Dan krijgen ze te horen dat ze een jodenster moeten dragen. De Minco's doen dat zonder er drukte over te maken. Kort daarop worden vader Minco en Dave opgeroepen om voor arbeidsdienst gekeurd te worden. Beiden worden afgekeurd, de vader vanwege zijn huiduitslag, zijn zoon Dave doordat hij een drankje had ingenomen dat hem ziek maakte. In deze tijd laten de Minco's net als veel andere Joden een gezinsfoto maken zodat als er iets met hen zou gebeuren ze nog altijd een aandenken aan elkaar zouden hebben. In Amsterdam wordt Bettie tijdens een razzia opgepakt. Na een paar dagen ontvangen ze van haar een kaart, waarin ze schrijft dat ze het goed maakt. Weer later vertelt Wout, een kennis in Amsterdam, dat ze is doorgestuurd naar een concentratiekamp. Ze zien haar niet meer terug. In tegenstelling tot veel andere Joden besluiten de Minco's niet onder te duiken, dit komt vooral door het optimisme van de vader. Ze ontvangen een beroep zich te melden, maar een kennis zorgt ervoor dat ze niet hoeven te gaan. Wel moeten de ouders verhuizen naar het "Judenviertel" in Amsterdam, waar Duitsers een getto aan het inrichten zijn. De vertelster, Marga, en Dave krijgen een doktersattest die zegt dat ze ziek zijn. Hierdoor hoeven ze niet mee naar de getto. Dit is ook de reden waarom ze de hele dag in pyjama lopen, zodat ze in bed kunnen springen zodra er gebeld wordt. Op een dag gaat Marga haar ouders in Amsterdam opzoeken. Ze hebben daar kamers in een groot huis aan de Sarphatistraat. Met zijn drieën wonen ze er enige tijd. Ze merken dat er af en toe Joodse families verdwijnen: die duiken onder of worden gepakt. Als er weer eens een razzia in de straat plaatsvindt, verbergen de Minco's zich in het souterrain. Een keer wordt Marga op straat voor een ander aangezien en bijna meegenomen. Bij een andere gelegenheid weet zij tijdens een razzia nog net te ontsnappen. Een Joods bejaardentehuis, waarin haar tante Katja woont, wordt door de Duitsers leeggehaald. Intussen gaat het godsdienstige leven in de Joodse gemeenschap gewoon door. Dan komt het ogenblik waarop vader en moeder Minco worden opgepakt om gedeporteerd te worden. Marga weet te ontsnappen. Zij ziet haar ouders nooit meer terug en voelt zich schuldig dat zij zelf op vrije voeten is. Ze gaat naar het huis aan de Weteringschans waar haar broer Dave is ondergedoken. Lotte, de vrouw van Dave, bleekt Marga's haar en bezorgt haar een nieuw persoonsbewijs. De hospita krijgt echter argwaan en ze moet een ander onderkomen zoeken. Dave, Lotte en Marga gaan naar Utrecht om onderdak te zoeken. Om zo min mogelijk risico te lopen, kopen ze afzonderlijk een kaartje. Als Marga in de trein zit, komt Dave aangelopen en zet zonder iets te zeggen een tas bij haar neer en verdwijnt dan weer. In Utrecht aangekomen hoort zij dat Dave en Lotte zijn opgepakt. Nu wil ze niet meer in Utrecht blijven. Ze gaat terug naar Amsterdam, waar Wout ervoor zorgt dat ze kan onderduiken bij een arm daglonersgezin op het platteland. Daar moet ze met de vrouw des huizes een bed delen. Ze vindt dit verschrikkelijk en slaapt niet goed omdat ze bang is om de vrouw aan te raken. Deze heeft haar namelijk verteld dat ze zich nooit wast. Het geld dat Dave bij haar heeft achtergelaten raakt op. Ze kan niet blijven bij het arme gezin omdat ze dat zielig voor hen vindt. Wout bezorgt haar een nieuw persoonsbewijs en een adres in Heemstede. Daar begint ze een nieuw leven onder een andere naam. In de epiloog brengt Marga, enkele weken na de bevrijding, een bezoek aan haar oom in Zeist. Hoewel hij bericht heeft gekregen van het Rode Kruis dat zijn broer (vader van Marga) dood is, blijft hij hopen op zijn terugkomst. Daarom loopt hij iedere dag naar de tramlijn om te kijken wie er uitstappen. Maar Marga weet dat haar familie nooit meer terug zal komen. Haar ouders niet, Bettie niet, Dave niet en Lotte niet. ANALYSE AANLOOP TOT HOOFDHANDELING: Volgens mij bestonden deze aanlopen uit echte gebeurtenissen: De eerste was denk ik dat ze moesten vluchten naar België. Vervolgens dat ze een jodenster moesten dragen, dit leek op dat moment nog niet zo ernstig want ze naaiden hem er (op Dave na) met plezier op. De derde aanloop was volgens mij dat Dave en haar vader gekeurd moesten worden. Marga besefte volgens mij de ernst van de situatie nog niet zo goed. Dit werd haar pas duidelijk toen de telegram over haar zus kwam, waar ze zelf over vertelt: ‘Ik had altijd gedacht dat er met ons niets zou gebeuren. Ik kon me dan ook eerst niet voorstellen dat het waar was. Toen die morgen het telegram uit Amsterdam kwam, was mijn eerste gedachte: iemand moet zich vergist hebben.’ De volgende belangrijke aanloop was volgens mij toen haar ouders naar de Getto moesten verhuizen. Vervolgens dat haar ouders werden meegenomen, toen de arrestatie van Lotte en Dave. En ten slotte de dood van haar oom.
HOOFDHANDELING Deze was volgens mij een gedachte. Toen ze na de dood van haar oom op de tramhalte stond en besefte dat haar familie niet terug zou komen. Omdat ik deze gedachte nooit zo mooi zou kunnen beschrijven als Marga dat doet heb ik besloten deze zin te citeren: ‘Ik bleef staan om te kijken naar de mensen die uitstapten, alsof ik op iemand wachtte. Iemand met een vertrouwd gezicht, vlak voor het mijne. Maar ik miste het geloof van mijn oom. Zij zouden nooit terugkomen, mijn vader niet, mijn moeder niet, Bettie niet, noch Dave en Lotte. PERSONEN: Marga Marga heeft zwarte haren en een lichte huidskleur. Ze is Joods, maar ze voelt zichzelf niet Joods. Haar leeftijd ligt ongeveer tussen de 13 en de 18. In het begin van de oorlog weet ze niet wat er allemaal aan de hand is, maar dat wordt haar later pas duidelijk. Marga komt voor zichzelf op. Ze is heel moedig, ze durfde zomaar in de openbare trein rond te reizen terwijl dat verboden was voor Joden. Ze is ook heel slim, ze weet te ontsnappen als haar ouders opgepakt worden. Ze ging toen naar de schuilplaats in de tuin die ze die ochtend met haar vader had gevonden. Ze besefte in het begin van de oorlog nog niet wat er aan de hand was. Ze wordt steeds depressiever en wil het steeds opgeven. Marga krijgt als Joods meisje te maken met Jodenvervolging. Haar ouders van worden opgepakt maar zij weet te ontsnappen. Marga was de eerste paar keer in de trein bang dat ze opgepakt zou worden, maar op een gegeven moment maakt dat haar niet meer uit, haar broer Dave en zijn vrouw Lotte zijn ook opgepakt en haar ouders, dus als ze opgepakt werd, dan zou ze weer bij hen zijn. Ze voelt zich in de steek gelaten. Ook moet ze elke keer naar een ander schuilgezin. Ze maakt allemaal veranderingen door en dus is ze een round-character. Dat kan ook bijna niet anders omdat het een autobiografie is. Moeder Over de moeder valt niet veel te vertellen, in het verhaal wordt niet veel over haar karakter verteld. Ze is boven de vijftig, dit weet ik omdat er in het boek verteld wordt dat alleen mensen boven de vijftig naar het "Judenvierteil" gestuurd werden. Ze is volgens mij ook erg zorgzaam want als Marga naar Amsterdam komt staat haar moeder erop een boterham voor haar te maken ook al heeft ze niet erg veel honger. Ze wil het gezin graag bij elkaar houden en vindt joodse gebruiken erg belangrijk. Zij is een Flat character. Vader De vader van Marga houdt zichzelf voor de gek door te doen alsof er niets aan de hand was en dat zijtoch niet opgepakt zouden worden en dat de Duitsers hun toch niks deden. Hij was erg optimistisch en machteloos. Hij houdt zich net zoals zijn vrouw aan de Joodse gebruiken. Hij is een flat character Dave Dave is de broer van Marga. In het begin van het verhaal is hij erg naïef. Hij moet zich laten keuren voor het werkkamp, daar wil hij niet heen, dus hij neemt medicijnen zodat hij ziek wordt en afgekeurd wordt. Hij heeft zwarte haren die hij later ook liet bleken, en hij heeft een iets donkere huidskleur dan Marga. Dave was heel erg trouw. Hij offert zichzelf op aan de Duitsers als zijn vrouw Lotte opgepakt wordt. Hij wil bij haar blijven. Dave geeft veel om Marga. Hij zorgt voor een adres waar ze onder kan duiken en voor geld waar ze de mensen bij wie ze onderduikt kan betalen. Hij is een Flat character Bettie: Bettie is de zus van Marga Ze zit in Amsterdam. Vroeger toen ze als klein kind uitgescholden werd om haar afkomst, dan trok ze zich er niks van aan. Hierdoor keek Marga erg tegen Bettie op. Ze wordt vroeg in de oorlog opgepakt en maakt ook geen verandering door. Ze is dus een flat character.
Oom in Zeist: Oom is de broer van Marga's vader. Hij kan de hoop niet opgeven dat zijn familie die opgepakt is terug komt. Hij komt maar heel erg kort voor in het verhaal. Ook hij is een flat character. Nederlanders: De meeste Nederlanders in dit verhaal zijn erg asociaal. Ze willen geen Joodse onderduikers hebben, omdat ze bang zijn zelf gestraft te worden. Ze laten de Joden in de steek. Er zijn ook Nederlanders die wel de Joden willen helpen zoals Wout. Hij regelt onderdak voor Marga. RELATIES TUSSEN DE HOOFDPERSONEN: Er is eigenlijk maar een hoofdpersoon namelijk: Marga. De relatie tussen haar en haar familie is heel erg goed ze houden allemaal heel erg veel van elkaar en hebben geen problemen. Dit geldt ook voor de relaties van de andere familieleden onder elkaar. Ik denk dat dit komt omdat het verhaal over de schrijfster gaat en ze haar familie heeft geïdealiseerd. De relatie tussen Marga en de meeste Nederlanders is een stuk slechter zij willen haar geen schuilplaats geven en moeten niet zoveel van haar hebben. RUIMTE: Het verhaal speelt zich op verschillende plaatsen af. Als eerste in het huis in Breda waar Marga en haar familie woonden toen alles nog goed was. Het huis, dat symbool staat voor veiligheid, verliest haar functie, omdat er in de oorlog voor Joden niets veilig was. Ze konden elk moment opgepakt worden door de Duitsers. Een klein gedeelte van het verhaal speelt zich af in het ziekenhuis. Deze ruimte laat goed het contrast zien tussen vroeger en nu. In het ziekenhuis is iedereen in de ogen van de arts gelijk. Als het huis in Breda niet meer veilig is verhuisd Marga naar het huis van Dave en Lotte in Amersfoort. In deze ruimte wordt de anti-joodse mentaliteit benadrukt als ze door de hospita de deur uit worden gezet omdat ze door krijgt dat ze joods zijn. Als Marga naar haar ouders in Amsterdam gaat speelt het verhaal zich in Amsterdam af, in de getto. Dan zijn er nog de verschillende onderduikadressen zoals in Utrecht, net buiten Amsterdam en Heemstede en tenslotte in Zeist bij Marga’s oom en tante. Sommige van de huizen, bijvoorbeeld in Amsterdam, worden beschreven. De ruimte is vooral ondersteunend gebruikt. Alles wordt sober en triest beschreven en dat was het ook in de oorlog. TIJD: De tijd die in het boek verloopt is vanaf het begin van de oorlog tot na de oorlog, dus ongeveer vijf jaar. (1939-1945). Het verhaal is chronologisch. Het heeft hier en daar flashbacks. De herinneringen aan de oorlog en dat bijvoorbeeld dat ze gepest worden als ze door de Kloosterstraat moesten lopen. Er zitten verschillende tijdsverdichtingen in, want niet elke gebeurtenis in die vijf jaar wordt verteld. Een goed voorbeeld hiervan is de epiloog daar springt het boek naar het einde van de oorlog. Er zijn ook vertragingen, deze vinden vooral plaats als er iets ergs is gebeurd, dan denkt de Marga hierover na. Dit zijn vooral gebeurtenissen die haar familie aangaan

De verteltijd is ongeveer 1,5 uur. De vertelde tijd is ongeveer 5 jaar. PERSPECTIEF: Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief. Je leest met de gedachten van de ‘ik’ in het verhaal. Ook kom je te weten wat haar gevoelens zijn. Het is dus een ‘ik-verhaal’. Je kunt de naam van de ik- figuur niet opmaken uit het boek, maar omdat het boek een waargebeurd verhaal is en omdat het boek gaat over Marga’s belevenissen in de Tweede Wereldoorlog weet je dat de hoofdpersoon Marga heet. Het is een autobiografie. INTERPRETATIE: TITELVERKLARING: Omdat ik las dat het iets met Pasen te maken had heb ik de precieze betekenis opgezocht. De titel is komt uit de Bijbel, uit Exodus 12:8. Daar wordt verteld over de instelling van het paasfeest als de Joden in Egypte zijn. Een van de voorschriften die moeten worden nageleefd bij de viering, luidt: "Het vlees zullen zij dezelfde nacht eten; zij zullen het eten op het vuur gebraden, met ongezuurde broden, benevens bittere kruiden." Op blz. 92 van het boek hebben Dave, Lotte en Marga het over de mogelijkheden die ze hebben om onder te duiken. Marga moet dan plotseling denken aan het paasfeest dat ze altijd thuis vierden. Bittere kruid slaat echter ook op de bittere tijd (de tweede wereldoorlog) waarin het verhaal zich afspeelt. THEMA: Er zijn volgens mij verscheidende thema's in dit boek aanwezig. Een van de duidelijkst aanwezige is volgens mij eenzaamheid. Marga is in dit boek eenzaam door oorzaken waar ze zelf niets aan kan doen. Ze raakt haar familie leden en vrienden kwijt door de oorlog en als ze onder gaat duiken kan ze geen aansluiting vinden met de gezinnen waarin ze wordt geplaatst. Deze gezinnen zijn best wel asociaal terwijl de hoofdpersoon juist heel beschaafd is opgevoed. Een ander belangrijk thema in dit boek is natuurlijk de oorlog, de gebeurtenissen in dit boek zijn het gevolg van de tweede wereld oorlog. Ook de Jodenvervolging speelt een belangrijke rol in dit verhaal. Veel Joden moeten onderduiken omdat ze anders opgepakt worden. Er zijn regelmatig razzia’s en de Joden worden afgevoerd naar strafkampen waar uiteindelijk veel Joden worden vermoord. Ook de familie van Marga wordt baar zo een kamp gestuurd en komt nooit meer terug. Een ander thema in dit boek is de dood. Marga's hele familie wordt gedood door de Duitsers. Het volgende thema is lijfsbehoud. De Marga gaat er vandoor als de Duitsers bij hen binnenvallen. Zo worden alleen haar vader en moeder opgepakt. Als de vrouw van haar broer opgepakt wordt, gaat de broer er achteraan, maar de Marga reist alleen verder en gaat onderduiken. Het thema dat hierna komt is bijna onvermijdelijk: Schuldgevoel. Marga voelt zich verschrikkelijk als ze haar ouders achterlaat. Ze denkt dat als ze zich samen met haar ouders op had laten pakken ze hen misschien zou kunnen helpen. GENRE Het boek is een psychologische oorlogsroman. Je komt de gedachten en gevoelens van de ik-figuur te weten die zij in de oorlog heeft, wat zij van

De oorlog vindt en de moeilijkheden die zich voordoen in haar leven.