1 Zakelijke gegevens a Auteur: Willem Frederik Hermans
b Titel (evt. ondertitel): Het behouden huis
c Uitgever: De Bezige Bij
d Plaats en jaar van uitgave: Amsterdam, 1989
e Druk en aantal bladzijden: 20e druk, 79 blz. f Genre: Novelle 2 Eerste reactie a Keuze: Ik had al veel gehoord van de schrijver W.F. Hermans, maar ik had nog nooit een boek van hem gelezen. Daar wilde ik dus verandering in brengen. Mijn oog viel op dit boek, omdat het over de Tweede Wereldoorlog ging; dat kwam wel goed uit, want ik houd wel van boeken die zich in deze tijd afspelen. De doorslag werd uiteindelijk gegeven door het aantal bladzijden dat dit boek heeft. Boeken met een behoorlijke omvang vind ik niet leuk om te lezen, omdat het verhaal me dan te lang duurt. b Inhoud: Al vanaf de eerste bladzijde werd ik geraakt door de manier van schrijven van Hermans. Bepaalde delen werden erg uitdrukkelijk in beeld gebracht, dat vond ik mooi gedaan. Ook begreep ik het hele boek; geen enkel deel was onduidelijk voor me. Dat fascineerde me: hoe kan een schrijver in zulke nuchtere taal zo’n verhaal vertellen? Hermans is het zeker gelukt. 3 Verdieping a Samenvattingen
Samenvatting Het behouden huis: Tijdens de Tweede Wereldoorlog vecht de verteller, een naamloze Nederlander, aan het Oostfront in een groep partizanen tegen de Duitsers. Hij is zo onder de invloed van de oorlog dat hij zich afvraagt of hij nog wel een menselijk wezen is. De partizanengroep is erin geslaagd een stadje op de Duitsers te veroveren, dat nu helemaal verlaten is. Daar vindt de verteller een mooi huis, dat prachtig is ingericht. Hij gaat naar binnen en merkt dat, hoewel er niemand in het huis is, er kort geleden nog mensen moeten hebben gewoond. Met uitzondering van 1 kamer, staan alle vertrekken open. De verteller installeert zich behaaglijk in het huis, waarin hij zijn rust snel vindt na alle ontberingen van de afgelopen jaren. Diezelfde dag nog wordt het stadje weer heroverd door de Duitsers, en een stel Duitse officieren komen bij hem inwonen. Hij doet zich voor als de eigenaar van het huis en ontvangt de heren hartelijk, in de hoop met rust gelaten te worden. Inderdaad bezorgen de Duitsers hem weinig last en bovendien verwijdert de oorlog zich van het stadje. Hij vraagt zich steeds meer af wat er in het gesloten kamertje is, maar maakt zich er verder niet druk om. Op een dag ontdekt hij eindelijk iets wat een aanwijzing geeft over de oorspronkelijke bewoners van het huis. De bibliotheek staat namelijk vol met boeken over vissen. De eigenaar was dus een visliefhebber. Dan komt onverwacht een man opdagen, die beweert de eigenaar van het huis te zijn. De verteller, die bang wordt, aarzelt niet lang en schiet hem in de tuin dood. Vervolgens brengt hij ook de vrouw van de man om het leven, door haar te wurgen. Kort na deze dubbele moord ontdekt de verteller dat er een sleutel in het deurslot van de gesloten kamer steekt. Hij gaat de kamer in en ziet dat deze vol staat met aquaria. Een heel oude man, die totaal doof schijnt te zijn, is bezig zijn kostbare collectie vissen te verzorgen. De verteller sluit hem op. Intussen hebben de Russen het dorp gebombardeerd en ingesloten. Alle Duitse officieren zijn gesneuveld, met uitzondering van de kolonel. De verteller trekt zijn partizaanuniform weer aan en neemt de kolonel gevangen. De oude man vertelt hij dat de rollen zijn omgedraaid. Dan verlaat hij het huis en sluit zich weer aan bij de partizanen. Deze trekken de stad in en daarbij ook het huis. Hier vernielen en bevuilen zij alles. De chaos wordt volledig als er onderlinge vechtpartijen uitbreken. De Duitse kolonel wordt gemarteld en evenals de oude man opgehangen in de tuin. De verteller gooit een handgranaat in het huis en marcheert met de partizanen weg. Samenvatting Manuscript in een kliniek gevonden Het verhaal wordt verteld door een naamloze ikfiguur, die heel waarschijnlijk in een psychiatrische inrichting verblijft of is geweest. Voordat hij daar kwam, lag hij een tijdlang in het ziekenhuis, nadat hij het slachtoffer was geworden van een pesterij die uitliep in de ontploffing van een met fosfor bewerkte lucifer in zijn oor. Hij beschouwt dat zelf als een aanslag op hem, want hij ziet zichzelf als de Waarheid en voor wie men daarom bang is. Vanaf de veranda van z’n woning (wat dus ook de psychiatrische inrichting kan zijn) heeft hij uitzicht op de school waar hij 20 jaar geleden een traumatische gebeurtenis beleefde. Door toedoen van de ikfiguur werd toen een onschuldige jongen gestraft voor een vechtpartij met een ongelukkige afloop. Wegens die valse getuigenis wordt de ikfiguur door de leerlingen uit de groep verstoten. Hierin ziet hij alleen maar meer bewijs dat hij anders is dan anderen. De enige persoon die hem niet pestte was Annie de Koning, maar zij begreep niet dat hij heil bij haar zocht. Op een dag kwam het tot een vechtpartij tussen de ikfiguur en de jongen die hij als schuldige had aangewezen. De ikfiguur doodt de jongen en er wordt steeds meer tegen hem opgekeken. Dit geeft hem weer een “Übermensch”-gevoel. In de kliniek probeert hij de gebeurtenissen op een rijtje te zetten. Samenvatting Glas De hoofdpersoon is Teuchert, een arts die in een vergeten kliniek werkt, waar onherkenbaar verminkte nazi’s zo lang mogelijk in leven worden gehouden. Eén van de als vermist opgegeven patiënten zou niemand minder dan Adolf Hitler zelf zijn. Dat beweert althans de jonge verpleegster Elena, die later Teucherts minnares wordt. Het vreselijk verbrande lichaam werd destijds naar de kliniek gebracht door twee Duitse officieren, Daumler en Krantz. Krantz beweert altijd een communistische spion te zijn geweest. Nadat Teuchert van de directeur van de kliniek hoort, dat Elena stiekem naar bed is geweest met het verminkte lichaam van de Führer, begint hij iedereen te wantrouwen, vooral Elena, die in verwachting blijkt te zijn. Teuchert weet niet wie de vader van het kind is, hijzelf, de directeur of Krantz, met wie zij allemaal een relatie heeft gehad. Of zou het de Führer kunnen zijn? Teuchert schiet zowel de directeur als Krantz dood en zoekt daarna Elena op die naar een klooster in Sevilla is gevlucht om daar haar kind ter wereld te brengen. Ook Daumler heeft, verkleed als monnik, onderdak gevonden bij de kloosterorde die bereid is zich te onfermen over het, eventuele, kind van de Führer. b Verhaaltechniek: Het verhaal is een sterke samenballing van ruimte en tijd. De gehele handeling speelt zich af op 1 plaats binnen een tijdsbestek van enkele dagen. Alleen in de passage waarin de ik-figuur zijn voorgeschiedenis aan zijn Spaanse vriend vertelt is er een flash-back. Alleen de verteller, de ik-figuur, is werkelijk van belang. Maar ook wordt over hem weinig duidelijk gemaakt. We zien alleen zijn reacties op abnormale situaties, maar weten niets over zijn “gewone” leven. Het is dus een ik-verhaal. Dat verduidelijkt de reacties van de verteller. c Thematiek: Het hoofdthema is de verontmenselijking die het gevolg is van de oorlog. Een tweede thema is de tragische verstoring van een kortstondige illusie. Het huis, dat een belofte scheen in te houden, blijkt een soort luchtspiegeling te zijn en niet meer dan een korte onderbreking te bieden van de ellende van dood en geweld. Dit maakt direct duidelijk dat de titel ironisch is en dus met opzet een verkeerde indruk wekt bij de lezer; het huis is immers helemaal niet veilig. d Plaats in de literatuurgeschiedenis: Hermans houdt zich hier, als in veel van zijn werk, bezig met de vraag: Wie, wat of hoe is de mens? Wat is zijn plaats en wat de rol die hij in het leven speelt? Een oorlogsnovelle is dus niet typerend voor hem. 4 Beoordeling a Positief: Het is een nuchter boek, met een mooi thema. Je gaat erover nadenken, vergelijken met andere landen die wel in oorlog zijn, en je komt tot de conclusie dat het gebeurt, of je het wilt of niet. Het taalgebruik is niet moeilijk, en de opbouw ook niet, wat erg belangrijk voor mij is. Boeken die ik niet begrijp zijn natuurlijk niet aantrekkelijk om te lezen. b Negatief: Er wordt heel weinig uitgediept. Beschrijvende passages zijn tot een minimum teruggebracht. De schrijver laat de handeling voor zichzelf spreken. Dat betekent dus ook dat er weinig over de verteller bekend wordt. Jammer is dat, vind ik, misschien dat het verhaal daardoor persoonlijker wordt. c Vergelijking met boeken/films: Het boek is verfilmd onder de naam “Als twee druppels water”, maar ik heb de film niet gezien. Ook kan ik het niet met andere films en/of boeken vergelijken. d Beoordeling van het thema: Het thema vind ik heel goed. Dat de mens in zo’n korte tijd erg kan veranderen, is voor ons onvoorstelbaar. Maar na het boek gelezen te hebben, ga je er toch verder over nadenken. Dan kom je tot de conclusie dat het eigenlijk heel makkelijk is. e Beoordeling van het taalgebruik: Het taalgebruik was heel duidelijk, dat was erg fijn. Moeilijke boeken zijn meestal minder leuk om te lezen. De zinnen waren makkelijk opgebouwd en soms speelde hij met de zinnen. f Eindcijfer en leesadvies: Als ik het een cijfer moest geven zou dat een 7,5 zijn. Hiermee laat ik zien dat het dus een leuk boek is om te lezen. Mensen die van psychologische boeken houden, raad ik dit boek zeker aan om te lezen; maar ook als amusement is dit een leuk boek. g Vergelijking met recensies: De recensenten vonden het een mooi boek. Het thema van het boek vonden ze erg goed.