SAMENVATTING: De 71-jarige Maarten Klein woont met zijn vrouw Vera in de VS op een schiereiland. Het is winter, er is sneeuw en het is mistig, het lijkt Maartens gedachten te vervagen. Maarten houdt zich aan bepaalde dingen vast, deze verdwijnen langzaam. Hij denkt veel terug aan vroeger, vooral aan zijn jeugd en aan de tijd dat hij op het kantoor werkte. Maarten merkt dat er iets mis met hem is maar hij weet niet precies wat. De symptomen van Maartens dementie worden duidelijker en heviger. De dokter heeft Vera aangeraden om met Maarten foto’s te bekijken, maar hij herkent alleen de foto’s uit het verleden. Maarten realiseert zich met machteloosheid woede en angst dat hij de later geleerde taal, het Engels, niet meer beheerst. Steeds meer vermengt Maartens verleden zich met het dagelijks leven. De toestand wordt gevaarlijk en er komt gezinshulp, maar het wordt steeds erger. Hij verbrandt de foto’s waar hijzelf op staat, hij herkent zichzelf niet meer. Vera is een onbekend persoon voor hem. Maarten gaat naar een inrichting, Er dringt niet veel meer tot hem door hij hoort dat de lente op het punt staat te beginnen, hij weet echter niet meer dat Vera hem dit vertelt. ANALYSE VAN DE TEKST: THEMA: Maarten klein is 71 jaar en wordt dement. Dit gaat behoorlijk snel, hij vergeet in het begin alleen het heden en op het laatst leeft hij weer helemaal in het verleden, hij is dus in zijn eigen gedachte weer een klein jongetje.
MOTIEVEN: A In het verhaal zitten bepaalde motieven die duidelijk maken wat het thema van de tekst is. Een aantal van die motieven zijn de sneeuw, die alle sporen vervaagt net zoals in Maartens gedachte en hij heeft nog een aantal dingen van vroeger waar hij zich aan vast houd, door deze dingen kan hij alles beter herinneren. Die dingen zijn bijv. de tas van de IMCO waar alle belangrijke papieren etc. in zitten en het fotoalbum waar hij van de dokter in moet kijken om de herinneringen terug te krijgen. B het belangrijkste motief in het verhaal is het fotoalbum. C de sneeuw en het eiland waar ze op wonen zijn symbolen. De sneeuw beschrijft het feit dat alles vervaagt in Maartens gedachte en het eiland heeft als betekenis dat Maarten afgesloten van de rest van de wereld leeft. Zijn wereld wordt steeds kleiner. D er komen geen dromen in het verhaal voor. TITEL EN MOTTO: De titel is; hersenschimmen, dit kun je zien als vage dingen, schimmen dus. De hersenen worden dus steeds vager en dat betekent dementie. Maarten heeft op het einde nog maar een paar heldere momenten; ……is er wel zo iets?…..of was alles inbeelding van het hoofd?……hersenschimmen? (p. 153) Hij vraagt zich af waar het leven gebleven is. Er blijft niets anders meer over dan wat vage bewustzijnstoestanden die niet meer kunnen verbeteren
Voor het motto koos Bernlef twee versregels uit het gedicht ‘The Building’ van de Engelse dichter Philip Larkin: A touching dream to which we all are lulled But wake from separately. Het betekent: Een mooie droom waar iedereen wordt ingewiegd en elk apart uit wakker wordt. Het slaat op het feit dat het leven van een mens zich oplost in herinneringen en bewustzijnsflitsen, wat goed te merken is in het boek. PERSONAGES: A ~ Maarten Klein: 71-jaar oud en is getrouwd met Vera. Hij werkt bij een organisatie voor visserijenonderzoek. Zijn liefdesrelatie met zijn vrouw is sterk. Dan wordt hij plots, vrij snel dement. Er hangt een gespannen sfeer boven beiden. Maarten vergeet veel en later herkent hij sommige mensen niet meer. Vera blijft hem echter tot het einde steunen. ~ Vera: ze is getrouwd met Maarten. Je komt eigenlijk niet veel te weten over haar, omdat je alles door de ogen van Maarten ziet. Wat je echter wel te weten komt is dat ze Maarten altijd is blijven steunen, tot het eind. B Maarten is het enige karakter in het boek: Vera, de dokter en de gezinshulp zijn allemaal typen. Dit komt doordat je alles door Maarten’s ogen ziet. Je leeft mee met wat hij allemaal voelt en denkt Je komt wel wat dingen te weten over Vera, dokter en de gezinshulp, maar je komt hun gevoelens niet te weten. C Ik vind Vera denk ik nog wel het sympathiekst. Ik weet eigenlijk vrijwel niks over haar. Dat komt door de manier van schrijven, maar dat ze hem wel eeuwig trouw blijft vind ik persoonlijk wel heel sterk. Ik bedoel, haar man wordt dement en dat is heel zwaar om dat toe te zien. Ze weet er niet veel raad mee, ze houdt het wel vol. Ze moedigt hem vlak voor zijn dood zelfs nog aan. D Het is misschien heel sterk overdreven, maar ik vind dat ik wel een beetje op Maarten lijk. In het beginstadium van het boek bedoel ik. Ik ben zelf namelijk ook best wel vergeetachtig. Het komt er in het ene oor in hen het gaat het andere oor weer uit. Later komt iemand weer bij en vraagt waarom ik datgene, wat ik bijvoorbeeld moest doen, niet gedaan heb……. RUIMTE: A het verhaal speelt zich het meeste in Maarten’s huis af, af en toe ook wel eens buiten. B Ik denk dat de plek toch wel heel belangrijk is. ‘Thuis’ is een plek waar je je op je gemak voelt. Bij Maarten was het een plek waar hij zich aan vast kon houden. Als hij later echt ver is heengegaan gaat hij naar een verpleegtehuis toe. Hij heeft dan helemaal geen houvast en vergeet nog meer en gaat uiteindelijk dood. Zijn huis was een plek waar hij kon ‘leven’. IDEE: We denken niet dat dit boek met een bepaalde bedoeling geschreven is, maar de schrijver wil gewoon vertellen over de persoon, wat hij beleeft en misschien ook over hoe er van alles verandert in je leven als je wat ouder wordt, je gaat snel dingen vergeten enzovoort. De schrijver schrijft ook veel over de vrouw van de hoofdpersoon die ondanks alle ergernissen toch van haar man blijft houden en voor hem blijft zorgen. Het een best ontroerend boek, vooral de vrouw die onvoorwaardelijk van haar man blijft houden.
FICTIE / WERKELIJKHEID: Het hele boek kan eigenlijk heel goed kunnen dat het echt gebeurd is, het zijn allemaal dingen die in het dagelijks leven ook kunnen gebeuren. Misschien heeft de schrijver dit zelf wel meegemaakt in zijn leven, misschien één van zijn ouders, vrienden of familieleden. Het zou in ieder geval heel goed kunnen. TIJD: Het verhaal duurt 5 dagen. Het lijkt wel alsof het een half jaar duurt, maar het zijn toch echt maar 5 dagen. Het verhaal is dus opvallend langzaam verteld.volgens mij heeft dat geen speciale functie. Het verhaal is aan de ene kant chronologisch verteld, maar aan de andere kant ook helemaal niet. De tijd gaat namelijk gewoon verder zoals het hoort. Maarten heeft echter steeds herinneringen van vroeger, waarvan hij denkt dat het de tegenwoordige tijd is. Dus lijkt de tijdsverloop heel warrig, maar dat is het niet. De functie van de herinneringen en hoe Maarten erop reageert is dat je merkt dat er iets mis is met Maarten en dat hij dus dement word. PERSPECTIEF: Het verhaal wordt verteld vanuit de ik-persoon. Dat is erg apart aangezien de ik-persoon in dit verhaal op het laatst helemaal de draad kwijt is. Het is ook erg warrig, als je het leest lijkt het wel alsof je zelf dement word. Ik vind het moeilijk om te zeggen of je beinvloed wordt. Je kan eigenlijk niks anders dan met hem meevoelen, omdat zijn wereld vooral op het laatst zo klein is dat er eigenlijk niks anders over is. EVALUATIE: Ik had van te voren niet gedacht dat ik dit boek wel leuk zou vinden. De achtergrond in het boek vond ik het boek leuk maken. Er is lang over nagedacht voor het boek geschreven was. Alleen de manier van schrijven van de schrijver vond ik niet fijn lezen, omdat het vaak saai en langdradig werd om te lezen. Maar ja, dat is verschil van mening.