Herinneringen van een engelbewaarder door Willem Frederik Hermans

Gegevens: Titel: Herinneringen van een engelbewaarder
Schrijver: W.F. Hermans
1993 Samenvatting: Het boek gaat over Bert Alberegt, een officier van justitie. Hij is verliefd op Sysy, een joodse vrouw uit Duitsland die bij hem is ondergedoken uit angst voor de nazi’s, maar weet niet of die liefde wederzijds is, of alleen omdat ze zich verplicht voelt iets terug te doen voor hem. Op de eerste dag die dit boek beschrijft, brengt Alberegt Sysy naar de haven. Ze vertrekt naar Amerika omdat ze bang is dat Nederland aangevallen zal worden door de Duitsers en ze opgepakt wordt. Alberegt is zo van streek dat hij te hard rijdt op een weg waar hij niet mag rijden. Hij rijdt daar een kind dood. Hij weet niet wat hij met het lijk aan moet en dumpt het in de struiken. Niemand heeft hem gezien, omdat het een achteraf gelegen weggetje is. De volgende dag breekt de oorlog uit. Alberegt probeert vanalles om aan geld te komen om naar Engeland te varen, Sysy achterna. Als zijn vriend Erik het geld voor hem wil ophalen vertelt hij Alberegt dat er een meisje vermist is. Hij heeft twee oude mensen geholpen onder te duiken in Nederland en het kind woonde bij die mensen. Het blijkt het kind te zijn dat Alberegt heeft doodgereden. Hij vertelt Erik echter niets daarover en zegt dat hij eens zal informeren op z’n werk of er een kind gevonden is. Alberegt krijgt later te horen van een collega dat zijn broer, Rense, op een lijst staat van de Duitsers. Hij zal worden opgepakt als ze hem vinden. Hij vertelt het Rense en zijn vrouw Paula en stelt voor naar Engeland te vluchten. Rense weigert dit. Ondertussen is de oorlog hevig aan de gang en wordt het gerechtsgebouw waar Alberegt werkt gebombardeerd. Er vallen vele doden en gewonden, maar Alberegt is er op dat moment niet en mankeert niets. Als ook Rotterdam plat gebombardeerd wordt, besluit Erik naar Engeland te vluchten. Samen met zijn vrouw Mimi, zijn vriendin Gerland en Alberegt rijdt hij naar de oom van Gerland die hen naar Engeland zal brengen. Deze man weigert dit op het laatste moment. Eenmaal weer thuis besluiten ze alle boeken te verbranden die verboden zijn door de Duitsers. Als ze rondom het vuur zitten komt de collega van Alberegt met nieuws. Rense stond niet op de lijst van de Duitsers. Het was een misverstand. Alberegt rijdt meteen naar zijn broer toe, maar daar aangekomen blijkt dat hij zelfmoord heeft gepleegt. Het boek eindigt als Alberegt dit nieuws aan zijn moeder wil vertellen. Motto: Wij zijn in staat te denken dat wij zeer verre van God zijn, wegens deze wolk van niet weten tussen ons en hem, maar het zou stellig juister zijn te zeggen dat wij veel eerder van hem zijn als er geen wolk van vergeten is tussen ons en de gehele schepping. (The Cloud of Unknowing, anoniem ± 1370) * Er is geen opdracht
Thema: Het thema is oorlog. Het boek beschrijft de eerste vijf dagen van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Het verlies van Sysy, daarvan is oorlog de oorzaak. Alle problemen die hij verder tegenkomt hebben allemaal te maken met de oorlog. Motieven: Verlies: Alberegt verliest zijn geliefde en zijn broer door de oorlog. Dood: hij rijdt een kind dood, dat ondergedoken is voor de Duitsers. Het menselijk geweten: zijn geweten laat hem niet met rust. Hij heeft het kind wat hij heeft doodgereden gewoon gedumpt en weet dat dit niet juist is. Het hele boek lang twijfelt hij of hij voor z’n daad moet opdraaien of ervoor moet vluchten. Titelverklaring: Het boek heet De herinneringen van een engelbewaarder, omdat het verhaal verteld wordt door de ogen van Alberegts engelbewaarder. Hij vertelt zijn herinneringen over Alberegt. Personages: Alberegt: Officier van justitie. Nadert de 40. Hij is lange tijd advocaat geweest, maar was niet succesvol. Hij is iemand die zich altijd aan de regels houd. Hij heeft een drankverleden, maar is hier af gekomen door Sysy. Hij is nooit getrouwd geweest. Wel verloofd met Mimi, nu de vrouw van Erik. Sysy: een joodse vrouw die vlucht voor de oorlog. Ze was 4 maanden bij Alberegt, maar hij heeft nooit geweten of ze echt van hem hield of hem betaalde met haar lichaam voor wat hij voor haar deed. Erik: vriend van Alberegt. Hij is een succesvolle en aantrekkelijke zakenman met veel geld. Hij is getrouwd met Mimi, maar houdt er vele vriendinnetjes op na van onder de 20. Mimi: de vrouw van Erik. Ze was de verloofde van Alberegt tien jaar geleden. Ze is Eriks steun en toeverlaat en accepteert het feit dat hij er vriendinnen op na houdt, omdat ze weet dat zij altijd op de eerste plaats zal komen. Ze is erg gesteld op haar luxe leven. Rense: de broer van Alberegt. Hij is schilder en geeft tekenles op een school. Hij is getrouwd met Paula, die eigenlijk verliefd is op Alberegt. Hij grijpt vaak naar de fles en is niet gelukkig met zijn armoedige bestaan als leraar. Graag was hij beroemd geworden met zijn schilderijen. Perspectief: Het boek is in de ik-vorm geschreven. De ik-persoon is de engelbewaarder van Alberegt. Hij vertelt wat Alberegt meemaakt en probeert hem op het goede pad te krijgen/houden.
Ruimte: Het speelt zich af in Nederland, in de omgeving van Rotterdam. Daar vallen de bommen en is het water van de Noordzee en dus ook Engeland dichtbij. En het is een welvarende omgeving. Voorbeelden van belangrijke plaatsen waar het verhaal zich zoal afspeelt zijn: het gerechtsgebouw, het huis van Alberegt, het huis van Erik en Mimi, en buiten op straat. Tijd: De vertelde tijd is 5 dagen. Het speelt zich af in WO II, de eerste 5 dagen. Dat zie je aan de aanvallen van de Duitsers en de capitulatie van Nederland. Het verhaal is chronologisch verteld en bevat geen flashbacks of flashforwards. Stijl: Het boek bevat veel dialogen in de hij/zij-vorm. Steeds worden de gedachten en gevoelens beschreven van Alberegt en proberen zowel de engelbewaarder als het duiveltje deze te beïnvloeden. De zinnen zijn soms lang, maar wel te volgen. Het taalgebruik is niet moeilijk. Symboliek: De engelbewaarder en het duiveltje staan symbool voor de goede en slechte kant van de mens. Bij het nemen van beslissingen kan je een van de twee kanten kiezen. Eigen mening: Ik vond het een mooi verhaal. Ik houd niet zo van oorlogsboeken normaal gesproken, maar ik vond deze erg goed. Dat komt denk ik omdat er niet te diep wordt ingegaan op de oorlog, maar vooral wat er gebeurt in 5 dagen van een leven van iemand in de oorlog. Het boek is soms langdradig, maar de vele dialogen geven het wel een bepaalde snelheid als het nodig is. Het is een interessant verhaal, een origineel oorlogsverhaal vind ik.