Herinneringen van een engelbewaarder door Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans, Herinneringen van een engelenbewaarder. 9e druk. De Bezige Bij, Amsterdam, 1993. (1e druk 1971) Motto Wij zijn in staat te denken dat wij zeer verre van God zijn, wegens deze wolk van niet weten tussen ons en hem, maar het zou stellig juister zijn te zeggen dat wij veel eerder van hem zijn als er geen wolk van vergeten is tussen ons en de gehele schepping. (The Cloud of Unknowing, anoniem ± 1370) Onderverdeling Het boek heeft 15 titel- en nummerloze hoofdstukken
Plaats en datum waarop boek is voltooid Haren(Groningen), 7 sept. ‘70-30 mei ‘71 Inhoud De verhouding tussen Bert Alberegt en Sisy eindigt onbevredigend. Eigenlijk is de relatie tussen deze twee personen nooit echt goed geweest. Hij begint zelfs weer te drinken, terwijl Sisy hem juist van de drank afgeholpen heeft. In zijn haast om op tijd bij het gerechtsgebouw te zijn, negeert hij een inrijverbod en rijdt hij op deze eenrichtingsweg een joods kind dood. Wanhopig probeert Alberegt in de eerste oorlogsdagen naar Engeland te vluchten, maar kan van niemand geld lenen. Een visser belooft hem naar de "overkant" te brengen, maar weigert op het laatste moment. Eén van de motieven voor de vluchtpoging is, dat hij weer bij Sisy kan zijn. Alberegt waarschuwt zijn broer Rense, die kunstschilder is. Het schijnt dat Rense op een Duitse lijst met gezochte personen staat. Uit angst voor de Duitsers pleegt Rense zelfmoord. Achteraf blijkt dat er een andere naam op de lijst heeft gestaan. Hoewel Alberegt zich probeert vrij te pleiten, nemen zijn schuldgevoelens (met name) ten aanzien van de dood van het kind in de loop van het verhaal steeds meer toe. Daarnaast verwijt hij zichzelf dat het echtpaar Leikowits een zelfmoordpoging heeft gedaan. Zij waren de pleegouders van het joodse kind. Hij vermoedt dat zij het kind in de struiken langs de kant van de weg (op de plek waar Alberegt het levenloze kind heeft neergelegd) hebben gevonden. En daar bovenop komt nog zijn schuldgevoel ten opzichte van de dood van zijn broer Rense: hij had veel beter moeten controleren of de naam van zijn broer werkelijk op de lijst stond. Alberegt weet zich geen raad met zijn problemen. Vertelsituatie Het ik-perspectief ligt bij de engelbewaarder, en dat is een belevende ik-figuur. Maar het merendeel is dialoog en het lijkt dan een hij-/zijvorm met een personale verteller. Het perspectief ligt bij de engelbewaarder en bij Bert Alberegt. Personages (S.C.H.U.) Bert Alberegt: Hij is de hoofdpersoon in dit verhaal en is Officier van Justitie. Hij is een man zonder zekerheden: alleen kleine gewoontes geven hem enig houvast. Hij heeft bijvoorbeeld een pepermuntdoosje waaruit hij een pepermuntje neemt, op momenten dat hij de situatie niet goed onder controle heeft. Hierdoor wil Alberegt de illusie scheppen dat alles toch gewoon doorgaat. Een ander voorbeeld gaat over het moment dat hij zijn moeder moet vertellen dat zijn broer Rense zelfmoord heeft gepleegd. Op de ergste momenten bieden zelfs de kleine zekerheden geen houvast meer. Erik Losecaat: Hij is een vriend van Bert en een uitgever die veel geld verdiend heeft. Hij heeft veel vriendinnetjes van onder de twintig jaar. Lina: Zij is de buurvrouw van Erik. Bert voelt zich erg tot haar aangetrokken. Ze is getrouwd, maar dat doet er niet toe. Ververka: Zij is een gevlucht meisje uit Tsjechië, het meisje dat door Bert doodgereden wordt. Mimy: Zij is de vrouw van Erik. Zij was eerst de verloofde van Bert. Sisy: Zij is de vriendin van Bert en zij vluchtte met Bert’s hulp naar Engeland
Rense: Abstract kunstenaar, tekenleraar en broer van Bert, die op een geheime Gestapo-lijst zou staan en zelfmoord pleegt.
Tijd Het speelt aan het begin van WOII. Dat zie je aan de aanvallen van de Duitsers en de capitulatie van Nederland. Het duurt ongeveer een week. Een dag voordat Duitsland Nederland aanvalt en nog enkele dagen na de capitulatie. Het is chronologisch. Aan het begin is er een flashback over Sisy die zijn twijfels over wat hij gedaan heeft duidelijk maken. Ruimte Het speelt zich af in de omgeving van Rotterdam. Daar vallen de bommen en is het water van de Noordzee en dus ook Engeland dichtbij. En het is een welvarende omgeving. Thematiek Motieven: Bert is gestopt met roken en drinken en grijpt nu in moeilijke situaties naar zijn pepermuntjes. Thema: chaos en leugens
Titelverklaring: De engelbewaarder van Bert Alberegt vertelt zijn herinneringen. Stijl Heel veel dialogen en naar mijn mening duidelijke zinsbouw en woordgebruik. Literatuurgeschiedenis W.F. Hermans wordt op 1 september 1921 in Amsterdam geboren te Utrecht. Hij studeert fysische geografie aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam en wordt in 1958 aangesteld als lector aan de Rijksuniversiteit van Groningen. In 1973 neemt hij ontslag en vestigt zich als fulltime schrijver in Parijs. De laatste jaren van zijn leven woont hij in Brussel en sterft op 27 april 1995. Hij debuteert met poëzie. Daarna volgen recensies, essays en verhalen. In 1947 verschijnt zijn romandebuut Conserve. Op zijn naam staat een zeer omvangrijk oeuvre in alle mogelijke genres. Sommige van zijn boeken zijn verfilmd en een aantal is vertaald in bijv. het Zweeds, Engels en Duits. Het grondthema in Hermans' werk is zijn wereld- en literatuurbeschouwing, volgens welke de werkelijkheid een chaos is. Binnen deze chaos probeert de mens tevergeefs waarheid, identiteit, orde en zin te ontdekken. Vanwege de kritische manier waarop hij aan deze ideeën vorm geeft, groeit hij uit tot een controversiële figuur. Er wordt hem wegens anti-katholieke passages in de roman Ik heb altijd gelijk (1951) een proces aangedaan - dat hij overigens gewonnen heeft. Hermans' perfectionisme met betrekking tot zijn werk leidt ertoe, dat er bij herdrukken vaak belangrijke correcties worden aangebracht. Onder het pseudoniem Age Bijkaart publiceert hij vanaf '74 opstellen in Het Parool, later gebundeld in Boze brieven van Bijkaart (1977). In 1977 aanvaardt hij de Grote Prijs der Nederlandse Letteren, nadat hij eerder andere literaire prijzen, o.a. P.C. Hooftprijs, geweigerd heeft. Hermans' werk wordt onder meer beïnvloed door Multatuli, Kafka, Bordewijk en L. Wittgenstein, van wie hij ook werken vertaald heeft. In 1993 schrijft hij het Boekenweekgeschenk In de mist van het schimmenrijk. Een korte selectie uit zijn oeuvre: Poëzie: Kussen door een rag van woorden (debuut), Overgebleven gedichten (1968); Romans: De tranen der Acacia's (1949), Nooit meer slapen (1966), Ruisend gruis (1995, postuum verschenen); Novellen, verhalen: Het behouden huis (1952), De laatste roker (1991). Ook schreef hij studies en essays, dramatische werken en wetenschappelijk werk. Eigen Mening De eerste 300 pagina’s een prima boek, maar daarna begin ik ‘m toch te dik te vinden. De vele dialogen bevallen mij uitstekend en geven het boeken een soort snelheid waar ik wel van hou.