Primaire gegevens Auteur: Hella S. Haasse
Titel : Heren van de thee
Verschenen in : 1992, 48e druk 2002
Aantal blz.: 296 Verantwoording keuze Ik heb dit boek zelf met mijn vader gekocht. Het stond op mijn literatuurlijst, die ook een bepaalde moeilijkheid aangaf bij dit boek (2 sterretjes). Ik wilde het lezen omdat ik er benieuwd naar was. De informatie op de kaft sprak me wel aan. En ik wilde wat meer weten over kolonialisme vroeger in Indonesië. Want daar gaat het boek over. Ik had nog geen reacties gehoord van anderen over dit boek. Dus mijn keuze was niet door anderen beïnvloed. Verwachting vooraf Ik wist dat het boek zou gaan over kolonialisme in Indonesië. Maar dat is nog wat algemeen. De titel “Heren van de thee” geeft aan dat het gaat over de handel in thee, dus over het landbouwbeleid in de kolonie. Ik had er hoge verwachtingen van, omdat het gebaseerd is op een waar gebeurd verhaal en omdat er veel historische gegevens in verwerkt zouden zijn. Ik dacht dat ik er wel wat van op zou steken. Volgens de tekst op de achterkant van het boek heeft het boek een ‘hoogstaand literair niveau’. Hella S. Haasse heeft met haar boeken al enkele prijzen en een onderscheiding ontvangen. Dat waren de redenen dat ik een goed boek verwachtte.
Reactie achteraf Spanning: Ik vond het verhaal in het begin niet zo spannend. Dat vond ik wel jammer. Het kostte me moeite door het begin heen te komen. Later (na het tweede hoofdstuk) vond ik het wel spannend. Meeslepend: Het verhaal was in het begin wederom minder meeslepend dan ik gehoopt had. Ik kon me goed inleven, maar de tijd waarin het zich afspeelt en de belevingswereld van de hoofdpersonen in het verhaal staan wel ver van me af. Ontroerend: Ik vond het verhaal eerst niet echt ontroerend. De onderwerpen in hoofdstuk twee zijn vaak nogal zakelijk. Dat vind ik niet ontroerend. Daarna wordt het wat meer ontroerend. Grappig: Dit verhaal is niet grappig, maar dat is het doel ook niet. Realistisch: Het boek is heel erg realistisch. Maar het is dan ook gebaseerd op een bestaand verhaal. Er zijn veel bronnen en archieven geraadpleegd bij de totstandkoming van het boek. Dat vind ik een pluspunt. Fantasierijk: Ik kan me de dingen goed voorstellen. Ze worden goed beschreven vind ik. Je hebt niet zo’n rijke fantasie nodig om het verhaal voor je te zien. Interessant: Het onderwerp vond ik interessant. Ik wilde er graag meer van weten. Geschiedenis en het Nederlandse kolonialisme interesseren me wel. Vooral hoe het er in de praktijk aan toe ging. Eerlijk gezegd was dat ook het enige wat ik boeiend vond aan het boek. Origineel: Er zijn wel meer boeken over Indonesië geschreven, maar ik denk dat ze niet zozeer gericht zijn op de productie en handel van thee en op de koloniale politiek die hier beschreven wordt. Ik denk dat het onderwerp wel origineel is. Het is minder origineel dat het gebaseerd is op een bestaand verhaal, maar dat vind ik wel een goede basis voor een boek. Goed te begrijpen: Het kostte me moeite om door het begin heen te lezen. Maar na hoofdstuk twee werd het wat makkelijker, omdat ik het toen spannender vond. Wat er beschreven werd was wel te begrijpen. En het taalgebruik is ook niet te moeilijk, op een paar Indische termen na. Dit werk heeft me een beetje aan het denken gezet wat betreft het handelen van de Nederlanders in Indonesië rond 1900. Toen waren de meningen al verdeeld over handel en kolonialisme. Sommigen wilden er zelf beter van worden en vooral handel drijven met Nederland en Europa. Anderen richtten hun handel op China en Azië. De houding tegenover de mensen vond men ook belangrijk. Ik heb wel wat aan dit werk gehad. Ik heb er weer wat van opgestoken. Dit werk spreekt me van de ene kant wel aan, maar van de andere kant ook niet. Ik vond het onderwerp interessant, dus daar wilde ik wat meer over te weten komen. Maar ik vond het begin van het boek niet spannend en meeslepend genoeg. Maar ik denk dat ik nu wel een duidelijk beeld heb gekregen van hoe het er ongeveer aan toe ging. Korte samenvatting Het boek gaat over het leven van Rudolf Kerkhoven. Het grootste deel van het boek speelt zich af op Java. Het boek begint op 1 januari 1873. Op deze dag gaat Rudolf een stuk grond bekijken, een voormalig koffieplantage waar hij zijn plantage gaat beginnen, als zelfstandig ondernemer. Hij is dan 24 jaar. Er moet nog een hoop gebeuren voor hij er aan de slag kan. In het volgende hoofdstuk gaan we een tijdje terug in de tijd, namelijk naar de periode tussen 1869 tot 1973. Rudolf studeert af aan de Universiteit van Delft en mag zich dan ‘technoloog’ noemen. Hij vertelt over zijn gezin en de familie, die bijna allemaal al op Java zijn en ondernemingen hebben. En hij verteld over zijn toekomstplannen. Hij bereid zich voor op een leven op Java. Rudolf gaat nog op bezoek bij een oom in Nederland om te praten over de familieleden en het beleid op Java. En dan gaat hij eindelijk zelf naar Java. Daar bezoekt hij zijn zusters, andere plantages van familieleden en natuurlijk de onderneming van zijn ouders. Hij bekijkt hoe het er overal aan toe gaat. Hij leert veel over de gewoonten in Indië. Want iedere onderneming heeft andere manier van werken. Hij houdt een tijdje toezicht op de plantage van zijn oom Eduard, genaamd Sinagar. Daar leert hij over de theecultuur. Hij moet de plantage beheren en hij leert zo problemen op te lossen. Het derde hoofdstuk speelt zich af tussen 1873 en 1876. Het gaat over Gamboeng, zijn eigen plantage. Als oom Eduard terug is gaat hij zelf aan de slag met het ontginnen van de oude koffietuinen uit hoofdstuk 1. Er wordt hard gewerkt op Gamboeng om alles klaar te maken voor de productie van thee. Hij maakt ook een proeftuintje voor thee. Ondertussen sterft Rudolfs zus Bertha. Rudolfs ouders gaan naar haar man en kinderen toe, en Rudolf beheert een tijdje Ardjasari, de plantage van zijn ouders. Het vierde hoofdstuk speelt zich af tussen 1876 en 1879. De kinderen van Bertha, Rudolfs neefje en nichtjes dus, verblijven na het overlijden van hun moeder bij Rudolfs andere zus, Cateau. Ze zorgt voor hen, maar haar man is het daar niet helemaal mee eens. Ze wordt geholpen door Jenny, een bekende van de familie van Cateau’s man. Jenny is de middelste dochter van dhr. Roosegaarde Bisschop. Als Rudolf een keer bij Cateau op bezoek gaat en Jenny ontmoet, wordt hij op slag verliefd. Ze willen trouwen, maar Jenny is nog te jong, namelijk 17 jaar. Via brieven van en naar Cateau houden de twee contact. In december 1877 mogen ze trouwen. Het vijfde hoofdstuk speelt van 1879 tot 1907. De theeoogst van Rudolf is mislukt. Maar hij is toch gelukkig. Hij is getrouwd met Jenny en ze hebben een zoontje die ook Rudolf heet. Rudolfs ouders (van Ardjasari) gaan terug naar Nederland, net voordat zijn tweede zoon Eduard Silvester geboren wordt. In 1883 vindt er een vulkaanuitbarsting plaats, maar Gamboeng, Rudolfs plantage, blijft gespaard. Kort daarna krijgen Rudolf en Jenny weer een kind, Emile. In april 1887 wordt de vierde zoon van het gezin Kerkhoven, Karel Felix, geboren, en een jaar later een dochter, Bertha. Als Bertha een paar jaar oud is gaat Jenny met de twee oudste zoons naar Nederland. Die kunnen dan studeren en bij Cateau wonen, die ook weer in Nederland woont. Hierna wordt Jenny steeds depressiever, omdat zij en Rudolf nogal uit elkaar groeien en omdat ze toch heel verschillend zijn. Op het eind pleegt ze zelfmoord. Het laatste hoofdstuk speelt zich af op de ‘laatste’ dag, 1 februari 1918. Rudolf woont nu samen met zijn dochter Bertha in Bandoeng. Hij merkt dat hij oud wordt, en beseft nu dat hij te veel aan zichzelf gedacht heeft en daardoor Jenny heeft verwaarloosd. Als hij na jaren weer op Gamboeng komt denkt hij aan zijn vader die op Ardjasari begraven wilde worden, maar wat niet gebeurd is. Hij smeekt zijn dochter om hem op zijn eigen plantage te begraven, en niet in Bandoeng.