Held van beroep door Adriaan Jaeggi

Bibliografische informatie: Titel: Held van Beroep
Schrijver: Adriaan Jaeggi
Uitgeverij: Bert Bakker, 1999 te Amsterdam Werk Cowboys hebben het maar makkelijk, gedichten, Thomas Rap, Amsterdam, 1995
De tol van de roem, roman, Prometheus, Amsterdam, 1995
Held van beroep, roman, Bert Bakker, Amsterdam, 1999
Sorry dat ik het paard en de hond heb doodgeschoten, gedichten, Prometheus, Amsterdam, 2002 Het verhaal: 'Laten we vooral dankbaar zijn dat onze voorouders van grote gezinnen hielden, anders waren we allang uitgestorven. Niet te geloven hoe er gesneuveld wordt in deze familie.' De familie van de vijftien jarige Sam Fittipaldi zou je als los zand aan elkaar hangend kunnen beschrijven. “Voor altijd met elkaar verbonden en voor eeuwig van elkaar gescheiden”. Zo beschrijft de schrijver dat er eten bij de Chinees wordt gehaald en dat ieder dat dan op z'n eigen kamer opeet. De enige tijd dat ze iets gezamenlijk als gezin iets ondernemen, is bij een begrafenis van een familielid. En dit gebeurt vaak, zo vaak dat ze er ziek van worden. Deze begrafenissen drijven immers de familie steeds verder uit elkaar. In het eerste deel van de roman leren we, tussen de tamelijk hilarisch beschreven begrafenissen door, Sam en zijn gezin kennen. Sam is een buitenstaander in een merkwaardig gezin. Als enige jongen kan hij het met iedereen wel redelijk goed vinden, maar wordt zelf misselijk van zijn eigen braafheid ‘ Het is minder erg dan voortdurend ruzie hebben, maar je moet de hele tijd je warme spuug terugslikken’ Al wordt Sam door iedereen als held gezien (hij ruimt bijv. altijd de keuken uit zichzelf op als zijn familie ruzie met elkaar hebben) is hij toch een eenzame puber die troost zoekt in eenzame zwembaden.(daar heeft hij immers goeie herinneringen aan; samen met zijn moeder, die er toen helemaal voor hem alleen was). Nadine, de oudste van de kinderen is wat je noemt een “echt” meisje. Zo wordt over haar een erg toepasselijke opmerking gemaakt door haar jongere zusje Teddy : “ Een van Nadines belangrijkste principes, zeg maar de basis van haar bestaan, is dat er op bepaalde plaatsen haar hoort te zitten en op andere plaatsen niet.” Ze heeft de neiging om nogal heftig op dingen te reageren. Vooral als ze zich beledigd voelt ( bijv. als haar vader de afstandbediening uit haar handen graait) want dan loopt ze weg. De familie heeft al een hele geschiedenis van ‘weglopingen’ achter de rug. Sam heeft altijd het gevoel dat zijn moeder het meest van Nadia houdt. Dit omdat zij ongelofelijk op haar moeder lijkt. En dit kun je haar niet kwalijk nemen, gewoon omdat het makkelijker is, omdat je precies weet hoe je van iemand moet houden die zoveel op je lijkt: op dezelfde manier als je wilt dat er van jou gehouden wordt. Vreemd genoeg zijn ze geen van allen jaloers op haar. Ondanks haar schoonheid en haar bemindheid voelen ze zich blijkbaar allemaal op dezelfde lijn met de ouders aan de andere kant v/d generatie kloof.. Teddy, het lievelingetje van haar vader is een intelligent, kort en stevig meisje waar geen vent zijn vingers van af kan houden. Ze is altijd in de stemming voor ruzie, en Sam speelt graag monopoly op leven en dood met haar. Zij is de enige zus waar hij wel eens erotische gevoelens voor heeft. Molly wordt beschreven als de mislukkeling. Ze is lui, en door haar levenslange depressie ook vreselijk egoïstisch Haar schoolperiode heeft eeuwenlang geduurd, en toen ze eindelijk haar examen had gehaald, deed ze niets meer. Ze zit de hele dag op haar kamer, en is een vegetariër (niet dat het haar iets uit maakt wat er met de dieren gebeurd) Sam begrijpt haar wel zegt hij: “ Heb je ooit die film The Graduate gezien, met Dustin Hofman? Aan het daarvan komt hij thuis, hij is net geslaagd voor zijn eindexamen, en het enige wat hij wil is op zijn kamer zitten. Zijn ouders hebben een feestje voor hem georganiseerd, het huis is vol met aangeschoten vrienden van zijn ouders, en hij zit op zijn bed naar zijn aquarium te staren. Meer wil hij niet. Hij weet dat er buiten allen maar ellende op hem ligt te wachten. Ik heb het idee dat Molly eindeloos die scène naspeelt. “ Mijn vader kan het niet helpen dat hij iemand is die het geheid bij het verkeerde eind heeft. Als je dat eenmaal weet ben je tamelijk veilig.” Hij is een aardige man die op latere leeftijd is getrouwd en ook pas laat in de dertig, kinderen heeft gekregen. Hij is dol op zijn vrouw die negentien jaar jonger is. Hij doet zijn best om een goede vader te zijn maar helemaal lukt niet. De kinderen voelen haarscherp dat hij het meest van zijn vrouw houdt. Zo kabbelt het verhaal verder als een oneindig zwembad waar Sam naar opzoek is. Elke avond gaat hij op zoek, maar vindt deze niet. Het is een verlangen naar het moment dat hij samen met zij moeder ging zwemmen. Het moment dat zijn moeder er helemaal voor hem alleen is. Daarom wilt hij dat het zwembad of eerder gezegd het moment nooit ophoud. Net op het moment dat je als lezer naar een stroomversnelling verlangt, komt er leven in de roman. Of liever gezegd dood, dood die ineens heel dichtbij komt. De moeder sterft aan kanker en de stemming van het verhaal slaat om.. Hij logeert een tijdje bij een collega van zijn vader, waar hij Do leert kennen. Do is een avontuurlijk meisje die een voorstander van weglopen is, en vindt dat haar ouders alleen van zichzelf houden. Hij vindt daar een familie portret dat een vervlogen geluk verbeeldt waar hij geen herinnering meer aan heeft. Als hij in de trein zit voelt hij zich ellendig. Wie is hij nou? “Door de nacht rijdt de trein, met als eenzame passagier Kleine giraf redder van demente oma’s en eenzame winkeljuffrouwen. Dolende ridder op zoek naar zijn volautomatische kasteel met zwembad.” Na een nogal absurde begrafenis waarin ze in het geheim de kist in de zee gooien begint het tweede deel. Ridder op de dool

Redder in nood
Held van beroep
Na de 'begrafenis' trekt Sam zich definitief terug uit het gezin waar hij zich toch al nooit bij voelde horen. Hij zoekt toevlucht in een leegstaande huis van een overleden oma op een waddeneiland. Hulpeloos loopt hij daar rond, zich geen raad wetend met de dood van zijn moeder. Hij ontmoet Do weer, en leert haar beter kennen, terwijl hij zijn heldenstatus probeert terug te vinden. Zijn grote voorbeeld (op Tv gezien) is een eenzame schoonmaker op een vervuild strand die voor een onbegonnen taak staat “ En het rare was, ik zag hoe hopeloos het was, maar tegelijkertijd was ik zo jaloers op hem, dat hij zoiets had om aan te werken” Het liefst zoekt Sam nog steeds naar ‘het bad zonder einde’, niet om het vinden maar vanwege het zoeken. Het boek eindigt met een heldendaad van Tom. Een potvis is aangespoeld en Sam probeert hem in zijn eentje te redden door hem terug in zee te duwen. Hij weet dat het zinloos is maar gaat toch verder, omdat het zijn plicht is. Als Sam weer thuis is begint Molly zijn zwijgzame zus opeens te praten, en het boek eindigt met het volgende stukje: “luisteren tot ze alles gezegd heeft wat er te zeggen valt, want dat is het minste wat je kunt doen, iemand laten uitpraten, al zou je ook duizend keer liever je tijd besteden aan het redden van een kat uit een brandend huis een paar straten verderop, of aan het kerven van een ongelooflijk gedetailleerd zeilbootje uit de kies van je oud en gelukkig gestorven grootvader.” De volgende punten behandel ik kort en samenvattend. Dit omdat ik ze in mijn samenvatting al heb verwerkt. Over het verhaal Het verhaal gaat over de weg die iedereen gaat. “de pubertijd” De weg die je langs vragen leidt zoals: “wie ben ik? Wie houdt van mij? Welke weg moet ik nemen? En het onvermijdelijke antwoord, die je zo hopeloos en eenzaam in de oren klinkt. Het antwoord dat je vertelt dat je overal alleen voor staat. Het antwoord dat kinderen en ouders voorgoed in twee kampen verdeeld “ Voor altijd met elkaar verbonden en voor eeuwig van elkaar gescheiden.” Het is een onderwerp dat voor vele schrijvers een inspiratiebron is. Het vervelende is dat je je vaak zo vreselijk naar voelt. Zo kwetsbaar en naif als je bent, zo hard en zo eenzaam word je uit het paradijs gehaald om als een volwassen mens op de aarde verder te leven. Vele boeken gaan over dit thema (denk aan Zilver en de Kleine Johannes) Je kunt ze alleen niet met elkaar vergelijken, want zo ervaart iedereen zijn puberteit anders. Leesbaarheid De tekst was heerlijk leesbaar. Dit omdat het verhaal door de ogen van een vijftienjarige jongen wordt verteld, en het dus geen moeilijke woorden of onmogelijke zinnen bevat. De schrijver schrijft ook (gelukkig) vaak een beetje ironisch over pijnlijke zaken. Dit met name in het begin. Ook heeft de schrijver oog voor kleine dingetjes: “ In het midden van de kamer snort een stel dikke blauwe vliegen op en neer boven een stapel wasgoed. Ze maken scherpe duikvluchten naar mijn vuile kleren, als een eskader hele kleine regeringshelikopters op jacht naar microscopische guerillaatjes.” Dit laat je nog meer in de sfeer komen, en het leidt je aandacht even van de pijnlijke zaken af Het eerste deel bestaat voor een groot deel uit beschrijvingen van karakters. Dit doet Sam door gebeurtenissen van vroeger terug te halen, waarin de persoonlijkheden goed naar voren komen. (zie geciteerde stukjes in Het verhaal) Later zijn het opeenvolgende gebeurtenissen met vreemde maar sfeervolle details Mening Geslaagd! Dit klinkt de lezer waarschijnlijk een beetje oppervlakkig in de oren maar ik vind het boek een geslaagde poging om de pubertijd op een creative manier weer te geven. De pers over een voorpublicatie van HELD VAN BEROEP: ‘Prettig absurd’ NRC Handelsblad ‘Nogal bizar en geslaagd tragikomisch familieverhaal’ Vrij Nederland ‘vanzelfsprekend vruchtbaar’ Elle