Heden ik door Renate Dorrestein

LITERATUURDOSSIER NEDERLANDS
Auteur: Renate Dorrestein
Titel: Heden ik
Eerste jaar van uitgave: 1993
Druk: eerste druk
Jaar van uitgave gebruikte druk: 1993 A. Biografische gegevens Renate Maria Dorrestein wordt op vijfentwintig januari 1954 geboren in Amsterdam. In Amstelveen volgt ze het Gymnasium. Ze wordt de eerste vrouwelijke verslaggeefster bij de "Panorama". Als ze negentien is verslaat ze voor dit blad de burgeroorlog in Cyprus. In 1986 richt ze samen met twee andere vrouwen de Anna Bijns stichting op. In 1986-1987 is ze een klein jaar verbonden aan de universiteit in Michigan. De laatste jaren worden sterk bepaald door haar ziekte ME, Myalgische Encephalomey-litis, ook wel chronisch vermoeidheidssyndroom genoemd. In 1993 komt haar boek "Heden ik" uit, dat over deze ingrijpende periode uit haar leven gaat. Al haar boeken hebben eigenlijk maar één thema: De dood van haar zusje en de schuldgevoelens die daarbij meekomen. In" vreemde streken" bijvoorbeeld, wil een meisje dat aan boulimia lijdt zelfmoord plegen. En Topaas, in "Noorderzon", voelt zich schuldig aan een verkeersongeluk met dodelijke afloop. Maar pas in "Het perpetuum mobile van de liefde", een mengeling van essay, fictie en autobiografie, kan Dorrestein de zin "Mijn zusje is van een flatgebouw gesprongen" zonder omwegen opschrijven. Andere boeken van haar zijn spannende verhalen vol bizarre gebeurtenisse-n en ironische opmerkingen die samen gaan met een maatschap-pe-lijke sfeer. In haar boeken komt altijd de woede terug over het stand-punt dat vrouwen minder zouden zijn dan mannen. In haar boeken pakt ze alle feministische thema's aan. Goede voorbeelden hiervan zijn: "Het Hemelse gerecht" en "Buitenstaanders", een roman waarmee ze in 1983 debuteerde. Maar ook in "Heden ik" komt de positie van de vrouw heel sterk naar voren. B. Analyse van de inhoud en de structuur 1) Het boek gaat over iemand -in dit geval de schrijfster zelf- die de ziekte myalgische encephalommyelitis, beter bekend als ME, heeft. Dit is een chronisch vermoeidheidssyndroom waarbij je overal pijn hebt en bij de geringste inspan-ning al instort. In het eerste bedrijf komt ze erachter dat ze ziek is. De doktoren weten niet wat er aan de hand is en hebben er dan ook geen begrip voor. Ze denken: "Het zal wel psychisch zijn". Lang-zaam dringt het tot haar door dat ze wel eens ME zou kunnen hebben. Al in het tweede bedrijf weet ze zich geen raad meer met zichzelf. Haar vrien-dinnen begrijpen niet wat er aan de hand is, maar blijven veel voor haar doen, ook in de volgende fasen van haar ziekte. "Gelukkig" heeft haar vriendin Caroline ook ME, en samen proberen ze alles uit om van deze ziekte af te komen. Ze komen in het alternatie-ve circuit terecht en proberen van alles. Van accupunctuur tot homeopathische druppeltjes, maar niets helpt. Dan hoort Caroli-ne dat in Londen resultaten zijn geboekt bij de bestrijding van ME. Ze gaan erheen, en ja hoor, de pijn gaat weg, maar de moeheid blijft. Als ze naar Amerika gaat voor een schrijvers-con-gres accepteert ze daar pas echt haar ziekte. Ze wordt er nog moedelozer van. Terug in Nederland laat ze zich opnemen in een antroposofisch ziekenhuis maar zonder veel resultaat. Onder-tussen is er weer een geval van onbegrip bijgeko-men. Caroline krijgt geen WAO meer omdat ze zogenaamd niet echt ziek is. Renate krijgt dan door, dat de genees-kunde het vrouwelijk -lichaam nog maar net heeft ontdekt en dat de doktoren er nog nauwelijks iets van weten. Toch gaat ze bij nog een arts langs en die neemt haar probleem wel serieus. Uit de tests blijkt er van alles mis te zijn. Ze krijgt een streng dieet om haar lichaam te zuiveren en na een paar maanden gaat het aanzien-lijk beter. Zo begint het lange proces van gene-zing. 2) Het hele boek is geschreven in de ik- vorm. Je maakt alles mee door de ogen van Renate dorrestein. Ze beschrijft zelf alles wat zij heeft meegemaakt. 3) Het verhaal speelt zich voornamelijk af in haar eigen woon-plaats in haar eigen huis, maar ook in Amerika en Londen. Een deel van de tijd is ze ook in het Antroposofisch ziekenhuis en, om zeker niet te vergeten, bij allerlei genezers. Het verhaal is chronologisch geschreven maar slaat af en toe stuk-ken over zoals bij haar verblijf in Amerika. Het bevat eigenlijk maar één kleine flashback en dat is als ze terugdenkt aan de zelfmoord van haar zusje. Toch is het verhaal een paar keer a -chronologisch als ze weer eens de hele nacht in haar bed ligt te draaien om in slaap te komen. Dan stelt ze zich voor dat ze bergen beklom en als ze dan de top had bereikt had ze een echte overwinning voor haarzelf behaald. 4) De ik- persoon is iemand die met alles en iedereen de spot drijft. Vooral met mannen, doktoren en bovenal zichzelf. Ze kan het moeilijk accepteren als ze dingen niet meer kan doen. Het was helemaal moeilijk voor haar om zelfs de simpelste dingen zoals de katten eten geven niet meer te kunnen doen. Toch blijft ze het wel steeds proberen en dat wijst op een groot doorzet-tingsvermogen. Verder onderneemt ze veel. Bijvoorbeeld toen ze ziek was heeft ze echt van alles geprobeerd te doen terwijl ze eigenlijk niet eens in staat was om alleen naar de winkel te gaan. Caroline heeft denk ik dezelfde eigenschappen als Renate, alleen worden die in het boek niet genoemd. Verder zijn er eigenlijk geen personen het beschrijven waard omdat de personen die er in voorko-men er maar heel even in voorkomen. Te kort om over te schrijven. Caroline en Renate waren natuurlijk de beste vriendinnen, maar hun andere vrienden bleven de twee onvoorwaardelijk steunen. zelfs de kinderen uit de buurt hielpen mee om hun het leven iets draaglij-ker te maken. 5) Het thema in dit boek is simpelweg ME. De ziekte wordt uitvoe-rig beschreven. De gevoelens er omheen, de toppen en de dalen, de teleurstellingen en de hoop. Het onbegrip van de omgeving en toch ook weer de steun. De schrijfster drijft echt met alles de spot. Het hele boek is eigenlijk één grote satire met vooral mannen en de samenleving als mikpunt. Zichzelf laat ze met het oog hierop ook niet onaan-geraakt. 6) De titel "Heden ik" is denk ik een hele goede, want het verhaal draait nu alleen om haar, want ze kan met niemand anders bezig zijn. Daar heeft ze de energie niet voor. Bovendien moet ze het beetje energie dat ze nog heeft volledig geven aan het zich van de ene geneesheer naar de andere slepen en het werken aan haar eigen genezing. 7) Haar schrijfstijl is, zoals ik al eerder heb vermeld, erg spottend. Het hele boek door. Ook maakt ze overal vergelijkingen van. Ze vergelijkt judo bijvoorbeeld met haar ziekte ME. Ze gebruikt ook redelijk wat Engels. Bijvoorbeeld "I'm such a failor". Alsof ze zichzelf de schuld geeft van haar ziekte. Wat me erg opviel was dat ze ontzettend veel moeilijke woorden gebruikt, zoals bijvoorbeeld psychoneuro immuniologie of megalomone.
C1. De plaats in de literatuurgeschiedenis en de kritiek Renate Dorrestein is een feministische schrijfster die met "Heden ik" ook een realistisch boek heeft geschreven. Ook schrijft ze voor het feministische blad "Opzij", waarmee zij nogmaals aantoont hoe zij denkt over het mannelijk geslacht. Namelijk dat vrouwen nooit hetzelfde leven kunnen leiden als mannen, en dat zij nu net tot het geslacht behoort waar toevallig geen voordelen aan vast zitten. Maar toch zou ze geen man willen zijn. Wel zou ze graag willen dat mannen en vrouwen gelijkwaardig behandeld worden. De verwantschap met de schrijfster Fay Weldon is niet verwonderlijk omdat zij, net als Dorrestein een feministische schrijfster is. Met Rubinstein wordt zij vergeleken omdat die net als zij leidt aan een ziekte, en deze in haar werk ook uitvoerig beschrijft. Toch hebben ze beiden verschillende schrijfstijlen. C2. Recensies Recensie van Jeanne Doomen / Volkskrant mei 1993 Jeanne Doomen beschrijft uitgebreid de inhoud van het boek: de ziekte ME, haar gang langs de doktoren, het alternatieve circuit en de reacties uit de omgeving. Ze zegt: ""Heden ik" is volgens de wervende tekst van de uitgever een aangrijpend en hilarisch boek. Dat klopt zeker, de verhalen over onbegrip en valse hoop zijn prachtig, hilarisch is het boek ook. Soms zelfs een beetje te, maar "Heden ik" is vooral confronterend." Recensie van Christien Brinkgreve / Vrij Nederland mei 1993
Christien Brinkgreve begint met te zeggen dat het boek "gezonde antwoorden geeft op een uitputtende vrouwenziekte." Een andere verdienste van het boek vindt ze de mooie passages over hoe het is om zo ziek te worden. Dat gezondheid "een privile-ge" is en bovendien een broos en onzeker bezit, dat besef je pas na het kwijtraken ervan. Renate Dorrestein dwingt in haar ogen dan ook bewondering af voor de vitaliteit waarmee ze doorgaat. Er wordt een parallel ontwik-keld tussen Dorrestein en Renate Ruben-stein, die leed aan de ziekte MS en daar ook een boek over schreef. Volgens Brinkgreve valt de vergelijking uit in het nadeel van Renate Dorrestein, omdat woede en ironie te veel de boventoon voeren. Bovendien vindt ze dat er teveel onduidelijkheden blijven: Hoe kan ze nog schrijven als ze zo verworven is tot een "flensje", zoals ze zichzelf omschrijft en hersens heeft als drab? Een ander raadsel dat blijft liggen is het gegeven dat 80% van de lijders van ME vrouwen zijn." Ze sluit haar recensie af met te zeggen dat ze er niet tegen kan dat je bij Renate Dorrestein steeds "categorisch wantrouwen tegen mannen als soort" aantreft. D. Waardering Het thema van dit boek is mij goed duidelijk geworden. Ik vind het een interessant boek omdat ik heb gelezen over een onderwerp waar ik nog bijna niets vanaf wist: ME. Ook veel van de genoemde genezingsmethoden kende ik niet. Ik kan me best wat voorstellen bij deze ziekte omdat je tegenwoordig veel meer mesnen over de ziekte hoort praten en er zelf mee te maken hebben in hun naaste omgeving. Ik ben wel bewuster na gaan denken over ziekten als deze. Ik ben erg geschrokken toen ik erachter kwam dat ik eigenlijk net zo ben als al die mensen uit het boek die zo licht over deze ziekte denken dachten. Ik ben er nu achter dat ook dit een probleem is dat serieuze aandacht nodig heeft. Het verhaal heeft duidelijke hoofdstukken, maar deze lopen telkens wel in elkaar over alleen is de plaats bijvoorbeeld anders. Eigenlijk alle gebeurtenissen zijn belangrijk omdat ze altijd tot nieuwe -meestal ingrijpende- gebeurtenissen leiden. In het begin had ik echt het idee dat dit wel eens een heel saai boek zou kunnen worden, maar toen ik eenmaal echt aan het lezen was kwam ik er achter dat ze heel grappig schrijft doordat ze met alles en iedereen de spot drijft. Natuurlijk schrijft ze ook over serieuze gebeurtenissen zoals elke keer de teleurstelling als een behandeling weer eens niet heeft aangeslagen. Maar telkens blijft die spot terugkomen. Ik vind dat Dorrestein veel doorzettingsvermogen heeft omdat ze telkens opnieuw weer naar doktoren gaat, de moed niet opgeeft en steeds weer kracht verzamelt, die ze eigenlijk niet heeft, om toch iets te ondernemen. Ik weet niet of ik dat in haar situatie wel had gekund. Misschien in het begin wel, maar zo lang. Bij het idee word je al moe. Ik vind Caroline en Renate allebei topmeiden. Alleen al omdat ze zo goed geprobeerd hebben om beter te worden. De doktoren vind ik minder sympathiek omdat ze geen begrip konden opbrengen voor de situatie. Het taalgebruik is duidelijk maar ze gebruikt wel steeds moeilijke woorden. Af en toe moest ik goed nadenken over bepaalde zinnen. Soms schreef ze zinnen in het engels en dat is wel leuk voor de verandering. Ik persoonlijk vind sommige stukjes in de recensie van Brinkgreve belachelijk. Volgens mij heb je het boek niet goed begrepen als je zegt dat je niet snapt dat iemand die zo ziek is en niks kan toch een boek kan schrijven, terwijl ze juist probeert duidelijk te maken hoe ze zich voelt en hoeveel moeite alles kost. Wat ik ook niet snap is dat een vrouw dit kan zeggen. Ze kan moeilijk gaan beweren dat vrouwen het in deze samenleving zoveel beter hebben dan mannen. Het tegendeel is waar, en dat is al eeuwen zo. Ik heb ook een recensie gelezen van een man over dit boek. Ik heb hem niet eens in het verslag verwerkt omdat ik te kwaad was. Daarmee is maar weer bewezen dat sommige mensen nog steeds niet door hebben hoe deze samenleving werkt.