God's gym door Leon de Winter

Module 12, opdracht 15 ‘God’s gym’ Beschrijvingsopdracht Complete titelbeschrijving Leon de Winter, God’s gym. Amsterdam 2002 (vierde druk) Motivatie boekkeuze Ik wou eigenlijk het boek ‘De hemel van Hollywood’ gaan lezen, omdat de titel en het verhaal mij wel aanspraken. Op advies van Dhr. Verhagen heb ik dat boek ingeruild voor ‘God’s gym’. Korte samenvatting Het boek begint met een aantal samenvloeiingen van omstandigheden, geschreven door God. Door de beschrijvingen deze omstandigheden wordt de manier waarop Mirjam Koopman op 22 december 2000 een ongeluk krijgt en overlijdt, uitgelegd. Het verhaal gaat over Joop Koopman. Joop is een Nederlandse schrijver die zijn vriendin Ellen begin jaren ’80 naar Amerika is gevolgd. Hier krijgen zij samen een dochter, Mirjam. Nadat Joop Ellen betrapt op vreemdgaan, vertrekt zij. Joop blijft samen met zijn dochter Mirjam achter in Amerika. Op 22 december wordt hij bezocht door een oude vriend, Philip. Zij zijn beide joods, en dat schepte op vroege leeftijd een band. Philip is nu een medewerker voor de Israëlische regering en vraagt Joop om een gunst. Onder het gesprek wordt hij plots opgebeld door een dokter. Zijn dochter Mirjam heeft een ongeluk gehad, terwijl ze achterop de motor zat bij de eigenaar van God’s gym, een afkorting van Godzilla. Mirjam haalt het niet en Joop stemt in om Mirjam’s hart af te staan. Na Mirjam’s dood zoekt God contact met Joop. Hij heeft zijn gym verkocht en wil zijn leven aan Joop geven. Joop vindt dit eerst geen goed idee, maar stemt later toch in. God trekt bij Joop in en samen strooien zij de as van Mirjam uit. Na een tijdje heeft Joop er genoeg van, en vraagt hij God om te vertrekken. Ook staat opeens zijn oude jeugd vriendin en nichtje Linda op de stoep. Ze krijgen opnieuw een relatie. Linda is boeddhistisch geworden en heeft een vriend, Usso Apury, te hebben die de gereïncarneerde versie van Joop’s opa beweert te zijn. Door zijn relatie met Linda, neemt Joop toch de opdracht van Philip aan. Hij moet in contact komen met de Nederlandse Marokkaan Omar, en alles doorbrieven naar Philip. Dit lukt en al snel ontwikkelt dit zich tot een soort vriendschap. Hij besluit om God nog een keer op te zoeken. Deze blijkt nu in zijn auto te wonen, de belastingdienst heeft al zijn geld in beslag genomen. Hierop neemt Joop hem weer in huis. Als Linda hem vraagt om een weekend naar San Fransisco te komen, rijdt hij met Omar mee. Hier ontdekt hij dat Omar hackers kent, en hij vraagt hem erachter te komen wie het hart van Mirjam heeft gekregen. Bij Linda aangekomen wacht er hem een onverwachte verrassing. Zijn opa had nog een rekening bij een Zwitserse bank, en dankzij Usso Apury is dit bekend geworden. Het vermogen bedraagt 2 miljoen Dollar en hij is de enige erfgenaam. Hij moet een aantal formulieren tekenen en dan is het geld van hem. Later blijken het oplichters te zijn en heeft hij getekend dat het gehele vermogen overgedragen is naar Linda. Ondertussen ontdekt hij dankzij Omar wel wie het hart van Mirjam gekregen heeft. Alia Abbasi, een Frans meisje. Joop wil haar opzoeken, maar voor hij dit kan doen staat Philip weer voor zijn neus, hij is hem en Omar gevolgd naar San Fransisco. Hij beweert dat hij de transplantatie van Mirjam’s hart geregeld heeft. Het meisje heet niet Alia Abbasi, maar Alia Nuri, en ze leefde in Amerika. Philip helpt hem om met haar in contact te komen en alhoewel Joop niet zeker weet of zij het wel is, heeft hij er vrede mee. Het verhaal eindigt met het vervolg op de samenloop der omstandigheden, zowel deze als die in het begin zijn geschreven door God. Hij is inmiddels bekeerd tot het Jodendom en wil begrijpen wat er aan het ongeluk vooraf is gegaan. Dit vervolg gaat over hoe het al de mensen die in de samenloop der omstandigheden mee hebben gespeeld, vergaan zijn. Uitgewerkte persoonlijke reactie Het onderwerp van de tekst is het leven, het leven van Joop, en hoe daar de dood van een geliefde invloed op kan hebben. Ik vind dit een erg boeiend onderwerp, het is interessant om te lezen hoe sterk het leven van Joop veranderd na de dood van Mirjam. Ik had niet echt een bepaalde verwachting over het onderwerp, het onderwerp wordt echt pas gedurende het verhaal bekend, en van te voren had ik echt geen idee waar het verhaal over zou gaan. Natuurlijk is het een onderwerp waar over nagedacht wordt, iedereen denkt wel eens na over de dood en ik dus ook. Maar niemand weet wat er gebeurt na de dood. Van jezelf of van een geliefde. Daarom is het een interessant boek, iedereen denkt erover na en met het boek wordt een visie gegeven over hoe het zou kunnen zijn. Het boek heeft me wel aan het denken gezet. Ik had niet kunnen denken dat iemands leven zo zou kunnen veranderen na de dood van een geliefde. Er gebeurt erg veel in het boek en er zijn veel belangrijke gebeurtenissen. Natuurlijk de eerste samenloop van omstandigheden, die de dood van Mirjam hebben veroorzaakt. Haar dood zelf is ook een erg belangrijke gebeurtenis, samen met de transplantatie voor haar hart. Evenals de komst van Philip en Linda belangrijk zijn voor het verdere verloop van het boek, en natuurlijk de komst van God bij Joop. Al deze gebeurtenissen zorgen voor een complex maar zeer boeiend boek. Naast al deze gebeurtenissen spelen ook de gevoelens en gedachten van Joop een belangrijke rol. Zijn gevoelens over de dood van Mirjam zijn erg belangrijk voor het verhaal. In het begin lijken de gebeurtenissen helemaal niet zo logisch, en lijkt het alsof ze helemaal niets met elkaar te maken hebben. Maar naarmate het verhaal vordert, hebben alle gebeurtenissen een verband. De ene zou niet zonder de andere gebeurt zijn. Het is erg onwaarschijnlijk dat deze gebeurtenissen zouden gebeuren, laat staan tegelijk. Joop wordt in een paar maanden tijd erg op de proef gesteld. Hij raakt zijn dochter kwijt, hij wordt gevraagd als spion en hij wordt opgelicht door zijn eigen nichtje. En dan is er altijd nog natuurlijk God die zijn leven geheel aan Joop wil wijden. Dit zijn gebeurtenissen die de meeste mensen nog niet eens in een heel mensenleven meemaken, maar toch zijn ze niet erg ongeloofwaardig zoals ze beschreven zijn. Ze zijn boeiend en realistisch geschreven en zorgen ervoor dat de lezer nergens zoiets heeft van ‘dit kan helemaal niet’. De gebeurtenissen bij ‘de samenloop van omstandigheden’ zijn een meerwaarde aan het boek. Het zet je echt aan het denken. Ik besefte me dat elk klein detail van invloed is op de gebeurtenissen in de wereld, als er één auto niet toevallig daar had gereden was Mirjam niet verongelukt. Normaal sta je daar niet bij stil, maar op deze manier ging ik er echt even over nadenken. Ik denk dat de hoofdpersoon op een bepaalde manier wel een held is. Hij verliest zijn kind en zit daarna ontzettend in de put. Toch krabbelt hij weer overeind en gaat hij door met zijn leven. Als hij daarna ook nog eens opgelicht wordt door de vrouw van wie hij houdt, gaat hij toch door met zijn missie en heeft er vrede mee. Ik vind dit ontzettend knap, Joop is heel sterk en daar heb ik zeker bewondering voor. Het karakter van Joop wordt redelijk uitgediept, alles is vanuit zijn perspectief geschreven. Zijn gevoelens over de dood van Mirjam hebben de overhand, hierdoor wordt het karakter van Joop niet helemaal duidelijk. Ik vind het ook zeker wel levensecht geschreven, ik leefde erg mee met Joop. Heel herkenbaar is het voor mij niet, omdat ik nooit een naaste heb verloren of zoveel mee heb gemaakt als Joop. Hierdoor is het moeilijk om mezelf te verplaatsen in een personage, ik weet niet wat ik in zijn plaats zou hebben gedaan. Zijn gedrag keur ik daarom ook zeker niet af. Hij doet veel voor de mensen die hij lief heeft of had, zoals de baan als spion aannemen zodat hij het Linda naar haar zin kan maken. Ook had hij altijd alles over voor Mirjam. Dat hij na haar dood koste wat het kost te weten wil komen wie haar hart heeft gekregen, is ook heel begrijpelijk en keur ik zeker niet af. Het is voor hem een manier om Mirjam’s dood te verwerken en iedereen doet dat op zijn of haar eigen manier. Het gedrag van God valt niet echt goed of af te keuren. Dat hij ervoor kiest om na Mirjam’s dood zijn leven in het teken van Joop’s leven te stellen is heel nobel, maar als hij het niet gedaan had zou ik dat ook niet afgekeurd hebben. Het was niet zijn schuld, maar het is wel begrijpelijk dat hij zich schuldig voelt. Ik denk niet dat ik in zijn plaats hetzelfde had gedaan, het is heel erg wat er gebeurd is maar het leven gaat toch verder. Door de gevolgen van het ongeluk zo centraal te stellen kan niemand het echt achter zich laten. Het gedrag van Linda keur ik zeker niet goed. Dat ze boos is gebleven op Joop doordat ze weggestuurd weg, valt misschien te begrijpen. Maar hierdoor verdient Joop het zeker niet om zo bedrogen te worden door iemand die hij vertrouwde. Dat het zo kort na Mirjam’s dood was, maakt het nog veel erger. Ik kan me nooit voorstellen dat mensen zoiets doen, maar helaas bestaan ze wel. Het verhaal heeft een redelijk makkelijke opbouw, vind ik. Er zitten redelijk veel flashbacks in, hij blikt vaak terug op zijn jeugd en op zijn huwelijk met de moeder van Mirjam, maar deze zijn vaak gemakkelijk te onderscheiden. Ik wist telkens vrijwel meteen waar het fragment over ging. Bovendien vind ik dit interessant, op deze manier kreeg ik beetje bij beetje inzicht in het verleden van Joop en dit maakt het verhaal ook boeiender. Dit past ook bij het onderwerp, op deze manier worden alle gebeurtenissen aan elkaar gekoppeld. Het verhaal begint met de verhaaltjes over de samenloop van omstandigheden. In het begin wist ik niet waar dit over ging en waar deze naartoe zouden gaan. Later werd duidelijk dat ze met de dood van Mirjam te maken hadden en dat God ze geschreven had. Op deze manier bleef het boek mij boeien, ik wilde weten wat er ging gebeuren. Het verhaal eindigt met het feit dat Joop weet wie het hart van Mirjam heeft. Ik wist dus hoe het afliep met Joop, toch bleef ik met vragen zitten. Wat gaat er nu verder van God worden, hoe liep de missie van Philip af en waar was Omar gebleven, zijn voorbeelden van vragen die ik mezelf nog afvroeg. Ik vind het jammer dat je als lezer dit niet te weten krijgt, maar een boek moet toch een keer eindigen, bovendien bleef het boek langer in mijn gedachten omdat ik mij dit afvroeg. Het taalgebruik in het boek is niet moeilijk. Het zijn veelal zinnen met een eenvoudige opbouw en gemakkelijke woorden. Er zitten soms wel wat Engelse woorden in verwerkt, maar deze waren ook niet van dusdanig niveau dat ik ze niet begreep. De verhouding tussen dialoog en beschrijvingen zijn ongeveer wel gelijk, er wordt gelukkig niet al te diep ingegaan op de beschrijvingen. Het taalgebruik past bij het verhaal, en vooral bij de personages. Het maakt het erg leesbaar en dat is wel fijn in een boek waar toch al zoveel gebeurt. De personages zijn niet succesvol, het zijn ‘gewone’ mensen die toevalligerwijs met elkaar in contact zijn gekomen. Het had er ook niet echt bij gehoord als ze allemaal heel chique praten met moeilijke woorden. Ook de Engelse woorden horen bij het verhaal, het speelt zich af in Amerika en doordat de schrijver Engelse woorden gebruikt wordt je daar als lezer van bewust. Wat me opviel en wat ik ook erg leuk vond, was de woordspeling op Shakespeare’s ‘De koopman van Venetië’. Door zijn ex-vrouw en later ook door zijn dochter wordt hij ‘The Merchant of Venice genoemd’. Zijn achternaam is namelijk Koopman en hij woont in Venice.
Verdiepingsopdracht Ik wist toen ik het boek begon te lezen nog niks over het verhaal. Er staat geen korte samenvatting op de achterflap dus ik moest uit gaan van de titel van het boek. ‘God’s gym’ is een aparte titel, en deze roept ook vragen op waardoor ik het boek graag wou lezen. In eerste instantie dacht ik dat het een boek zou zijn over God. Deze verwachting was gedeeltelijk waar, alleen was de God in kwestie een zwarte man met de bijnaam Godzilla en speelt hij maar een bijrol in het verhaal. De thematiek in het boek is de dood van een geliefde, en de verwerking hiervan. De thematiek hangt samen met de personages, Joop verliest namelijk zijn dochter Mirjam en probeert dit te verwerken. Dat hij graag wil weten wie Mirjam’s hart heeft en hiernaar op zoek gaat, staat voor de verwerking van haar dood. Als hij het meisje heeft gevonden die haar hart heeft, heeft hij er vrede mee. Hierna begint hij weer met schrijven, hij gaat dus weer verder met zijn leven. Wat ook bij de thematiek van het verhaal hoort, is de liefde van Joop voor Mirjam. Dit blijkt uit de vele flashbacks die het verhaal kent. Joop kijkt hierbij terug op het verleden, over hoe het leven was met Mirjam voor haar dood. Uit de vele keren dat en op de liefdevolle manier waarop hij over haar denkt, laten wel zien hoeveel hij van haar houdt. Dit hoort natuurlijk ook weer bij het moeilijke verwerkingsproces dat hij heeft. De andere gebeurtenissen dragen verder niet bij aan het boek. Het zijn gebeurtenissen die beïnvloedt worden door de dood van Mirjam, anders zou Joop God nooit hebben gekend en zou hij nooit voor het gevaar van Philip’s opdracht hebben gekozen. Als Mirjam nog geleefd zou hebben, zou hij de opdracht niet aangenomen hebben. Hoewel ze het niet breed hadden en het voor Israël was (Joop is joods), was de veiligheid van Mirjam het allerbelangrijkste voor Joop. Ook dit laat weer zien dat zijn liefde voor Mirjam onvoorwaardelijk is, zijn dochter gaat voor alles. Zie secundaire literatuur Leon de Winter vindt dat plezier in lezen voorop staat. Hij wil de mensen met zijn werk wel een boodschap meegegeven, maar hij vindt dat het de mensen ook moet blijven boeien. Daarom schrijft hij erg leesbaar, vlot en met veel ironie. Ook vindt hij dat hij moet overdrijven om de werkelijkheid duidelijk te maken, omdat veel mensen niet door hebben hoe de werkelijkheid echt is. Daardoor speelt hij ook erg in op de actualiteit. Ik denk dat deze visie duidelijk in verband staat met het boek. Het gaat over de dood van Mirjam, een verschrikkelijke gebeurtenis, maar het wordt erg luchtig geschreven. Natuurlijk staan er zware dingen in, zoals de gevoelens van Joop maar daar tegenover staan weer de leuke herinneringen die hij had met Mirjam. Ook gebeurt er erg veel met Joop, op zijn weg om het hart van Mirjam te vinden. Al zijn al deze gebeurtenissen niet allemaal even relevant, ze zorgen wel voor spanning in het boek waardoor ik als lezer erg geboeid bleef door het boek. Ook vind ik dat er een duidelijke boodschap achter het boek zit. Dit blijkt uit de samenloop van omstandigheden door God, hij wil hiermee duidelijk maken dat elk klein detail een gigantisch gevolg kan hebben. Hier heb ik als lezer zeker nog over nagedacht. Het boek is erg actueel t.o.v. maatschappelijke kwesties. In het verhaal komt een Marokkaans-Nederlandse man voor, Omar. Philip suggereert dat hij lid is van een terreurnetwerk, dat hij dus een terrorist is. De angst voor terroristen neemt namelijk toe in Nederland. Het is een vaak besproken onderwerp in de media, en daardoor erg actueel. Ook vertelt Omar over zijn verleden, dat hij op het verkeerde pad is geraakt en dat hij drugsdealer is geweest. Dit is echt het prototype beeld over Marokkanen dat op dit moment leeft bij de Nederlandse bevolking. Ook het feit dat Joop joods is, maar er eigenlijk niets aan doet, is typisch voor de verandering in de naoorlogse maatschappij. Veel mensen zijn nog wel gedoopt, maar gaan nooit meer naar de kerk en doen er verder ook niets meer aan. Zie recensie Het oordeel van de criticus is dat het onderdeel over Mirjam’s dood en Joop’s rouw en herinneringen het beste zijn van het boek. Dat vind ik ook, de gebeurtenis sleepte me echt mee en was heel interessant om te lezen. Ook vindt hij dat de verhaallijn over Linda erg spannend en verrassend is, maar hij vindt de verhaallijn met Philip en Omar een beetje vaag. Bovendien vindt hij dat deze verhaallijnen als een nachtkaars uitgaan. Dit vind ik ook wel kloppen. Ik vond het verhaal van Philip en Omar er weinig mee te maken hebben, bovendien verdwijnt Omar op het einde plotseling spoorloos uit het boek. Philip wordt nog gebruikt om het hart van Mirjam te vinden, maar ik weet niet of de schrijver zo’n grote verhaallijn niet beter gebruikt had kunnen worden dan alleen voor het vinden van Mirjam’s hart. De verhaallijn met Linda en haar bedrog vond ik ook erg verrassend, maar ook Linda verdween spoorloos uit het boek. Ook vindt hij de samenhang van omstandigheden van God niks, hij vindt het literaire kitsch en onnodig voor het boek. Hier ben ik het niet mee eens. Door deze samenloop van omstandigheden te lezen, ging ik echt nadenken over het feit dat elke kleine verandering desastreus kan zijn. Ik vind het zeker wel een aanvulling op het boek. Ik vind dat het boek erg typerend is voor de nu heersende dominante cultuur. Onze cultuur wordt voor een groot deel gevormd door de Westerse cultuur, die erg draait om geld, succes en uiterlijk. Deze is natuurlijk erg goed te herkennen in Amerika, waar het verhaal zich ook afspeelt. Joop wil graag succes met het schrijven van scripts, zodat hij geld kan verdienen voor zijn dochter. Maar alles wordt na de dood van Mirjam onbelangrijk. Zijn leven had geen zin meer. Tot hij Linda weer zag. Hij wou weer geld gaan verdienen om het haar naar haar zin te maken. Hier speelde de dominante cultuur weer op. Hij wilde haar met uiterlijke schijn behagen en nam zelfs een baan aan voor het geld die hij nooit aan had genomen als Mirjam nog geleefd had. Maar ook uit Linda komt het inhalige gedrag dat onze dominante cultuur kent naar boven. Ze bedriegt Joop en gaat er met het geld vandoor. Voor Joop is nu alleen Mirjam’s hart belangrijk, ik heb nergens gemerkt dat hij er moeite mee had dat Linda hem bedrogen had. Ik denk dat een belangrijke boodschap in het verhaal ook is dat al die oppervlakkige dingen, zoals geld en succes, helemaal niets meer betekenen als je een naaste verliest. En dat vind ik wel een mooie boodschap. Evaluatie Mijn eindoordeel is dat ik het een boeiend en interessant boek. Het is me nog steeds niet helemaal duidelijk waar de verschillende verhaallijnen naartoe moesten lopen, maar desondanks zorgden deze wel voor de nodige spanning in het verhaal. Ik heb het dan ook in één ruk uitgelezen. Vooral het onderwerp sprak mij zeer aan, ik vond het erg interessant te lezen hoe Joop omging met de dood van zijn dochter, tijdens het verhaal heb ik dan ook erg meegeleefd met Joop. Vooral toen hij ook nog eens bedrogen werd door zijn nicht Linda, had ik erge medelijden met hem. Dat dit alles luchtig is geschreven, zonder moeilijk taalgebruik en opbouw, maakte het een zeer amusant en leesbaar boek. Ik vond het maken van de beschrijving niet echt moeilijk, dit hebben we ook al zo vaak gedaan dat het een gemakkelijk deel van de leesopdrachten is geworden. Ook vond ik het maken van de verdiepingsopdracht niet echt moeilijk, omdat het boek goed aansloot bij de module. Er waren ook veel recensies en interviews te vinden met Leon de Winter, waardoor deze opdrachten niet zo moeilijk waren. Door de verdiepingsopdracht ben ik wel na gaan denken over het boek. Hierdoor ben ik achter de boodschap van het boek gekomen en heb ik nagedacht over waar de schrijver naartoe wou met zijn verhaal. Ik ben niet overal uitgekomen, maar het is me wel een stuk duidelijker geworden. Secundaire literatuur Onvermogen om te troosten

Door: Ernst Jan Rozendaal
Leon de Winter is een echte successchrijver, zoals ook blijkt uit zijn uitverkiezing tot auteur van het Boekenweekgeschenk 1995. Bijna al zijn boeken zijn bestsellers; vier ervan zijn verfilmd. Toch, zegt hij, blijft schrijven het belangrijkste. "En als je me dan vraagt: 'Wil je de wereld verbeteren ? Is dat je schrijversdoel?', dan antwoord ik: 'Ja, ik wil de wereld verbeteren. Absoluut.' En dat zeg ik zonder een spoortje ironie. Steeds opnieuw wijzen interviewers en boekbesprekers op de spectaculaire ommezwaai in zijn oeuvre. Nadat hij drie moeilijk toegankelijke, ingenieus geconstrueerde romans had geschreven, verraste Leon de Winter in 1986 vriend en vijand met Kaplan, een uiterst leesbaar en vlotgeschreven boek dat onmiddellijk een groot publiek vond. Met Hoffman's Honger, SuperTex en De ruimte van Sokolov ging hij door op de ingeslagen weg: leesbaar, spannend en volop inspelend op de actualiteit. "Mijn thematische interesses zijn nog steeds hetzelfde, maar ze worden tegenwoordig niet meer gefilterd door een intellectualistische benadering. Literair plezier en leeslol - een vreselijk woord overigens - zijn nu belangrijke criteria. Ik durf meer registers te bespelen dan vroeger." Hij tilt zijn handen op en doet alsof hij piano speelt. "Bij het schrijven van 'De (ver)wording van de jongere Dürer' luisterde ik alleen naar de Brandenburger Concerten: Nu zet ik alles op, van Mozart tot Phil Collins. Ik hoef me niet meer te beperken tot één toonsoort. Alle registers mogen open. Ik wil gebruik maken van alle literaire trucjes waarover ik beschik." "In elk boek opnieuw gaat het om een worsteling. Mensen zoeken hun plek in de wereld. Wie ben ik? Wat wil ik? Wat doe ik hier? Laat ik het anders formuleren. Waar mijn boeken voortdurend overgaan is: hoe leid je in deze tijd een fatsoenlijk leven? Dat is een zware zin", vervolgt hij met een ingehouden lachje, "en het kost me ook moeite om hem uit te spreken." "Ik onderzoek die kwestie voortdurend aan de hand van joodse personages, omdat in hun geschiedenis goed en kwaad zo scherp aan het licht treden, al duizenden jaren lang. Dat zijn essentiële waarden in het jodendom. Wat is goed en wat is kwaad en hoe kunnen we dat herkennen? De Talmoed, het grote filosofische hart van het jodendom, draait om deze vragen. Het is een groot aantal boeken vol met parabels en paradoxen. Die grote rijkdom aan ideeën in de joodse traditie probeer ik op mijn eigen manier en beperkt door mijn talent in onze tijd weer aan de orde te stellen." Thriller Waarmee niet is gezegd dat de Talmoed de kern van zijn schrijverschap uitmaakt. "Nee, ik ben niet religieus of gelovig en als je Talmoedist bent is dat toch wel handig." Breeduit lachend: "Misschien is het een gebrek, maar in plaats van de Talmoed te bestuderen, lees ik liever een Amerikaanse thriller of luister ik naar een cd van Sting." "Je moet relativeren", antwoordt De Winter op de vraag naar de ironie die altijd op de loer ligt, zowel in zijn boeken als in zijn uitspraken. Ironie die mensen vaak over het hoofd zien of verkeerd begrijpen. "Dat is ook iets uit de joodse traditie. Soms was het bestaan voor joden letterlijk zo ondraaglijk dat het alleen nog gerelativeerd kon worden in de grap of de paradox. Dat gebeurt ook in de verhalen die ik schrijf. Zo nu en dan moet ik daar een luchtige toets in aanbrengen om de boel weer een beetje in verhouding te duwen." "Het is of relativering of overdrijving. Iets uitvergroten, zodat het absurd wordt. Het einde van De Ruimte van Sokolov bijvoorbeeld. Iemand die in de eerste nacht van de Golfoorlog besneden is en het ziekenhuis verlaat om een moord te gaan plegen, dat gaat dwars door het plafond. En dat wilde ik ook. Waarom? Omdat ik het gevoel had dat elk ander middel niet in de buurt kwam om de werkelijkheid te beschrijven." "Soms moet je iets dwars door het behang van de werkelijkheid heen duwen, anders dringt niet door hoe extreem die werkelijkheid zelf is. Tijdens die Golfoorlog bijvoorbeeld. In een land dat helemaal vol zit met mensen die aan de gaskamers zijn ontkomen, moest iedereen 's nachts een gasmasker op. Dat is toch absurd?" Besnijdenis "En telkens die vraag: Waaruit bestaat toch die joodse identiteit? Is het de besnijdenis zijn het de rituelen? God weet het, ik niet. Elk boek opnieuw breek ik daar mijn hoofd over. Wie is een jood? Wat is een jood? Die discussie wordt ook in Israël gevoerd De personages in mijn boeken worstelen met die vraag. Soms vinden ze voor zichzelf het antwoord zoals Esther in SuperTex. Mijn antwoord is dat ik geen antwoord heb. Ik kom hoogstens in de buurt met het antwoord dat ik voor een personage bedenk. Voor mezelf weet ik het niet." De Winters benadering van de joodse problematiek - leesbaar en ironisch - roept regelmatig weerstanden op bij critici en columnisten. SuperTex, misschien wel zijn beste boek, werd door een aantal serieuze critici afgedaan als een niemandalletje. Slechts weinigen hadden oog voor het feit dat De Winter er in deze roman volledig in slaagt het door hem aangehangen adagium van de Amerikaanse film te realiseren: 'Don't tell them, show them'. De bezwaren van de critici doen denken aan het krakeel rond Schindler's List, de film waarin Hollywoods succesregisseur Steven Spielberg de jodenvervolging als onderwerp neemt. Een zo gevoeligonderwerp in een commerciële verpakking, dat kan niet, zo luidt de redenering. Waarom is die film zo goed?", vraagt De Winter zich af. "Omdat Spielberg zo'n ongelooflijke vakman is. Het is niet zijn bedoeling om amusement te maken, maar hij brengt wel zijn boodschap zo onderhoudend mogelijk." Mij is wel verweten dat ik misbruik maak van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Als ik nooit over dergelijke onderwerpen had geschreven en mensen zouden eraf komen hoe mijn familie door de oorlog is gekomen, dan zouden ze zeggen: 'Wat loop jij dat te ontkennen.' Dat heb ik ook heel lang gedaan. Ik durfde niet, daar komt het heel kaal op neer. Ik had de moed niet, terwijl dat, mij het ergste dreef." "Lange tijd durfde Spielberg zich ook niet kwetsbaar op te stellen. Want dat is natuurlijk wat je doet, wanneer je themakeuze zo persoonlijk is. Het woord amusement is in dit verband misplaatst. Je wilt de lezer boeien; met alle middelen die je hebt. Als je iemand niet boeit, houdt 'alles' op. Maar even voor alle duidelijkheid: ik schrijf niet over de Tweede Wereldoorlog." "Wel over het feit dat die altijd als een schaduw over mijn jeugd heeft gehangen. Ik schrijf over mensen die in het heden leven, maar defecten hebben opgelopen, soms zelfs door dingen die niet in hun eigen leven hebben plaatsgevonden. Ik zal nooit rechtstreeks over de Tweede Wereldoorlog schrijven. Spielberg neemt dat wel als onderwerp en dat is zijn vrijheid. Ik gun mijzelf die vrijheid niet." Na een korte stilte: "Ik herinner mij alleen ongelooflijk veel verdriet in het gezin toen ik jong was. Ik kon niet troosten en schaamde me ook. Dat is waarschijnlijk het probleem van de tweede generatie: het onvermogen om te troosten. Uit frustratie ben ik verhalen gaan schrijven, waarbij ik voortdurend probeer om te troosten." Dan, ineens lachend: "Vermoedelijk zou een shrink (psychiater, red.) het zo uitleggen als ik bij hem op de sofa zou liggen." Uit: Amersfoortse courant, 25-04-1994 Recensie Schrijver: Winter, Leon de
Titel: God’s gym
Jaar van uitgave: 2002
Bron: Het Parool
Publicatiedatum: 07-06-2002
Recensent: Robert Anker
Recensietitel: Vermaak onder boeddhistisch licht
Leon de Winters nieuwe roman God's gym speelt zich af in Los Angeles, waar de auteur een aantal jaren heeft gewoond en - ik weet niet precies hoe - betrokken was bij de daar alomtegenwoordige filmindustrie. Dat geldt ook voor zijn hoofdpersoon Joop Koopman, die er sinds achttien jaar met afnemend succes zijn filmscripts probeert te slijten. Hij voedt in zijn eentje zijn dochter Mirjam op, die haar zeventiende verjaardag viert als de roman begint. Een fatale verjaardag omdat ze op weg naar een lunch met vriendinnen ten val komt met de motor en onder een tegenligger raakt. De motor werd bestuurd door God, eigenaar van sportschool God's Gym, een grote neger, drievoudig wereldkampioen karate. God - van Godzilla - overleeft het ongeluk, Mirjam sterft in het ziekenhuis waar haar door smart verdoofde vader toestemming geeft haar hart te transplanteren. Inmiddels heeft Joop Philip ontmoet, een oude schoolvriend, die bij de Israëlische geheime dienst werkt en een beroep doet op de halfjoodse, maar agnostische Joop om Israël te steunen door iets voor hem te doen. Tegen betaling, wat de doorslag geeft. Hij moet in contact zien te komen met de 32-jarige half-Marokkaanse, uit Nederland afkomstige drugsdealer Omar, inmiddels bekeerd moslim en in LA bezig verontrustende contacten te leggen met Arabieren. Joop komt in aanmerking omdat hij perfect Nederlands spreekt. Omar blijkt een vriendelijke jongen te zijn, die een postorderbedrijf voor moslims wil opzetten op internet. Aan Joop onthult hij zijn criminele verleden, zodat die het kan gebruiken voor een script. Het is mij een raadsel waarom hij dat doet, maar gelukkig geldt dat ook voor Joop. Neemt wel weer een tiental bladzijden in beslag, net als het overbodige relaas van Joops mislukte huwelijk. Een andere oorzaak dat het boek zo dik is, zit 'm in De Winters te grote behoefte alles uit te leggen, een oud manco, en alles, vooral gesprekken, uitvoerig te willen beschrijven. Daardoor komt het verhaal nogal traag op gang maar het wordt min of meer gered door twee factoren. Ten eerste is Joops verdriet om zijn dochter aangrijpend en authentiek en zijn zijn herinneringen aan het meisje indringend beschreven. Ten tweede: als de rouw enigszins afneemt, neemt de spanning toe. Niet door de Omar-geschiedenis, die een beetje als een nachtkaars uitgaat, maar door een nieuw personage, nicht Linda, die hij van vroeger kent. Linda heeft inmiddels het boeddhistische licht gezien, is met een monnik in Amerika om fondsen te verzamelen voor een Tibetaans klooster en maakt van de gelegenheid gebruik Joop op te zoeken. Ze worden verliefd. Linda bombardeert Joop met boeddhistische wijsheden van het type 'dat er geen waarheid is in lijden', afkomstig uit de sutra van het hart, en dat brengt Joop met een schok tot het besef dat het hart van zijn dochter nog klopt. En hoor je niet vaak verhalen dat zo'n hart karaktereigenschappen meebrengt naar de nieuwe drager? Zelfs op Joop krijgt de irrationaliteit enigszins vat, in elk geval wil hij met de drager van Mirjams hart in contact komen en daarvoor zet hij zeer veel op het spel. De irrationaliteit neemt nog toe als Linda verklaart dat de Tibetaanse monnik de reïncarnatie is van zijn in het kamp vermoorde oom Herman, dat diens miljoenen-kapitaal op een Zwitserse bank nu kan worden getraceerd en richting Joop geleid. Over het verdere verloop moet ik zwijgen, want deze roman wil spannend zijn en ik moet zeggen, ik heb me er redelijk mee vermaakt. Of hij meer is dan vermaak, is de vraag. De vraag of het plot de drager van literair materiaal is, wat dat ook precies moge zijn. Behalve de mooie vader-dochterrelatie blijft alleen over wat ik nu maar even de zingevingskwestie zal noemen. De boeddhistische oplossing, niks voor Joop overigens, verdwijnt in het plot, zoals de lezer zal merken. De staat Israël is voor Joop minder belangrijk dan het geld dat hij met de opdracht verdient. Ook een joodse identiteit is aan Joop niet besteed, dus thematisch blijft de roman nogal in de lucht hangen. God is de enige die het licht heeft gezien. Hij heeft zijn gym verkocht om met het geld een mausoleum voor Mirjam te stichten, dringt zijn hulpvaardigheid aan Joop op, maar vooral: hij gaat leren bij de joden. Hij wil de samenhang doorgronden die tot het ongeluk heeft geleid en heeft daartoe uitvoerig uitgezocht wie er allemaal bij betrokken zijn geweest. De roman opent en eindigt met dat verslag, bij elkaar 42 bladzijden, die niet meer vertellen dan: als die en die auto toen niet dat en dat had gedaan omdat een ander dat en dat had gedaan, dan... (was het ongeluk niet gebeurd). Het wordt echter bizar doordat God, op last van De Winter, begint bij het ontstaan van de aarde, want ja, als dat niet was gebeurd. Omdat er geen dwingend belang is om dit te doen, en elk spoortje ironie ontbreekt, is het uiteindelijke effect iets wat ik geneigd ben 'literaire kitsch' te noemen. Je blijft dus na lezing van het boek met lege handen zitten. Boeddhisme, reïncarnatie, Gods bekering tot het jodendom - ik zou zeggen: gooi het maar in mijn pet. Maar dat doet Joop ook! Waardoor de levensgrote vraag ontstaat waarvoor het boek dan nog geschreven is. Dat God van zichzelf achteloos een keer zegt 'ik ben wie ik ben', zoals de echte God dat ooit deed, maakt God(zilla) nog niet tot een begrijpende en vooral ingrijpende macht. Dat de naam van zijn sportschool tevens de naam van het boek is, moet een aanwijzing zijn dat de roman zich vooral wilde bezighouden met de samenloop van omstandigheden die tot het ongeluk heeft geleid. Dat de roman daartegenover machteloos is gebleven, moge inmiddels duidelijk zijn. Is dit dan de ultieme wijsheid: dat tegen het verlies van een kind geen verklaring is opgewassen, 'dat er geen waarheid is in lijden'? Een magere uitkomst voor zo'n dik boek.