Gloriant door Onbekend

Titel: Gloriant
Schrijver: Onbekende Brabantse of Vlaamse schrijver die waarschijnlijk ook Esmoreit heeft geschreven
Uitgever: Taal & Teken, Leeuwarden. Eerste druk: 1986 Analyse: Titelverklaring: ‘Gloriant’ is de hoofdpersoon in dit abele spel. De titel slaat dus op de hoofdpersoon, dit is de held van het verhaal. Samenvatting: Gloriant is de hertog van Bruuyswijc en nog steeds vrijgezel. Hij wil niet trouwen, ondanks dat zijn raadsman Godevaart en oom Gerard aandringen. Florentijn, prinses van Abelant wil eerst ook niet trouwen, totdat ze hoort van Gloriant. Ze stuurt Rogier de bode naar Gloriant met een portret van zichzelf. Gloriant is meteen verliefd en gaat naar Abelant. De vader van Florentijn, de Rode Lioen wil niet dat Florentijn met een Christen gaat trouwen. Floerant, een neef van de Rode Lioen ziet Gloriant en Florentijn samen en zorgt ervoor dat ze beide gevangen worden genomen. De vorst van Abelant (vader van Florentijn) wil dat ze ter dood worden gebracht. Maar Rogier zorgt ervoor dat ze ontsnappen. En Gloriant en Florentijn gaan naar Bruuswijc, waar Florentijn bekeert tot het Christendom. Thema: Het thema is het vinden van een goede echtgenote. Gloriant denkt dat hij nergens een goede echtgenoot kan vinden en wil niet trouwen. Gerard en Godevaart vinden dat Gloriant een vrouw moet vinden, om zo een opvolger te krijgen. Florentijn denkt hetzelfde als Gloriant, totdat ze van Gloriant hoort. De vader van Florentijn en vorst van Abelant, Rode Lioen vindt dat zijn dochter niet met een christen moet gaan trouwen. Dus het thema komt bij elke persoon voor.
De idee: Misschien wilde de schrijver met dit spel duidelijk maken dat je moet gaan trouwen. Want door (bijna) elke persoon wordt gezegd dat trouwen moet en dat er nakomelingen moeten komen. Maar misschien wilde de schrijver duidelijk maken dat het Christendom overwint. Want de christenen zijn de goede (Gloriant) en de mohammedanen (Florentijns familie) zijn de slechten in het verhaal. Misschien was de schrijver zelf ook wel een christen. Personen: Gloriant is de hertog van Bruuyswijc en is christen. Hij zegt dat er geen enkele vrouw is die zijn hart kan veroveren. En dat hij liever alleen blijft dan dat hij gaat trouwen met een vrouw waar hij niet van houdt. “Ic en weet gheen wijf op eerde gheboren, Daer ic met woude leiden mijne tijt” (regel 100 van linkerbladzijden) of “Ik ken geen vrouw op aarde met wie ik mijn levensdagen zou willen doorbrengen” (regel 99 van rechterbladzijden.) Gerard is de oom van Gloriant. Hij wil er al een vader voor Gloriant zijn. Waarschijnlijk omdat de echte vader van Gloriant dood is. Maar dat wordt niet in het verhaal verteld. Hij wil graag dat Gloriant gaat trouwen en er dan voor zorgt dat er een opvolger gaat komen voor het rijk. Godevaart is de raadsman van Gloriant. Ook hij ziet graag dat Gloriant gaat trouwen. En zegt dat Gloriant in het belang van het land kinderen moet verwekken ander zou er voor Bruuyswijc veel leed komen. Florentijn is de vrouw in het hele gezelschap. Ook zij wil eerst niet trouwen. Ze is erg knap want Gloriant wordt op slag verliefd op haar als hij alleen al maar een afbeelding van haar ziet. Ze is een mohammedaan. Dit kun je zien aan het feit dat “Danc hebbe Mamet ende Apolijn” (regel 616 van linkerbladzijden) of “Ik dank Mohammed en Apolijn!” (Regel 618 van rechterbladzijden.) Ze dankt Mohammed dus. Rogier is de dappere bode van Florentijn. Hij geeft zijn leven om Gloriant te bevrijden en bedenkt hoe Gloriant Florentijn kan bevrijden vlak voordat de beul haar gaat onthoofden. Rode Lioen is de vader van Florentijn en de vorst van Abelant. Hij wil niet hebben dat zijn dochter met een christen gaat. En dan nog wel een christen waarvan de vader een deel van zijn familie heeft vermoord. Hij wil dan ook dat Gloriant en zijn dochter gedood worden. Hij komt over als een strenge man. Floerant is de neef van Rode Lioen en ziet Gloriant en Florentijn samen in de tuin zitten. Hij geeft het aan Rode Lioen door en zorgt er zo dus voor dat die twee gevangen worden genomen. De beul heeft een kleine rol in dit spel. Hij zou Florentijn moeten onthoofden, maar zo ver komt het niet, want Gloriant redt haar. Opbouw: De opbouw is heel simpel. Gloriant moet trouwen, vindt een vrouw, gaat naar haar toe, wordt gevangen, ontsnapt en neemt zijn vrouw mee naar huis. Het verhaal verloopt snel en alles volgt logisch elkaar op. Er zijn nergens flashbacks in. Wel zijn sommige scènes tegelijkertijd, maar worden achterelkaar gespeeld en niet door elkaar. Of als de bode van Florentijn naar Gloriant gaat of weer terug, dan staat er dat er een paar weken voorbij zijn gegaan. Het boek bestaat uit scènes van het abel spel. Het verhaal speelt zich op verschillende tijden op verschillende plaatsen af. Dit is erg duidelijk omdat er dan weer een nieuw hoofdstuk of scènes begint. In het begin staan hoofdstukken als “Bij deze uitgave” (blz. 5), en “Personen” (blz. 7.) Spanning: Het verhaal is kort en simpel. Er zit ook niet echt spanning in. Het is net als een sprookje, het komt toch wel goed. Voor deze tijd is het een ‘flutverhaal’, wat veel te simpel is. Ik denk dat het voor die tijd een heel mooi verhaal was. Het was toch wel spannend, want hoe zou het aflopen? Tijd: Het verhaal komt uit de middeleeuwen en wordt chronologisch verteld. Sommige dingen die zich gelijk afspelen worden achterelkaar verteld. Het is ook een toneelstuk en dan kunnen dingen niet goed door elkaar lopen, daar wordt het verwarrend van. Minder verwarrend zijn de tijdsprongen die de schrijver maakt. Ik begrijp ook wel dat als iemand moet reizen (en zeker in die tijd) er lang over doet. En dat er daarom sprongen zijn, om het levendig te houden. Ruimte: Het verhaal speelt zich af in Bruuyswijc en in Abelant. Bruuyswijc zou het Duitse Brunswijk kunnen zijn, maar dat is niet zeker. Abelant werd vaker in middeleeuwse verhalen gebruikt. Daarmee wordt het niet-christelijke Oosten bedoeld. Er wordt niet echt ingegaan op de omgeving.
Perspectief: Bij een toneelstuk heb je niet echt een verteller. De personages vertellen zelf het verhaal. Er wordt alleen maar ingepraat. Ze praten met elkaar en dat is het verhaal. Als er een verteller zou zijn, dan wordt het toneelstuk gelijk al een stuk saaier, omdat er dan telkens iemand er doorheen zit te praten. De personen zeggen wat ze denken en gaan doen. Zo weet je gelijk wat er gaat gebeuren en hoeft er geen verteller aan de pas te komen. Stijl: Uit de Middeleeuwse taal kon ik niet helemaal begrijpen, daarom heb ik de vertaling maar gelezen. En die leek soms wel Middeleeuws. Het is in Hulthemse handschrift geschreven. De stijl is voor deze tijd heel erg ouderwets. Hoe het voor die tijd was, dat weet ik niet zo goed. Er wordt veel gesproken over God en Maria en Mohammed. Die worden er bij elk dingetje bijgehaald. En dat wordt op een gegeven moment toch wel heel erg vervelend. Want die kunnen echt niet langs komen om te helpen. Het oordeel van de criticus: Structurele argumenten: Voor die tijd hangt alles wel samen. De plaats, tijd enzovoorts passen bij elkaar. Zo is de tijd goed, omdat men vroeger langer over het reizen deed. Er waren nog geen auto’s, fietsen of zoiets. De plaats is ook goed omdat Abelant als oosters wordt gezien en de mensen zijn daar geen christenen. Ook in dit verhaal is dat zo. Over het taalgebruik kan ik niet goed oordelen, omdat ik niet goed weet hoe er toen werd gesproken. Dus ik weet niet of het anders is dan normaal. Realistische argumenten: Er zit wel een realistisch deel in, maar het is ook een sprookjesachtig verhaal. Van ze leefde nog lang en gelukkig. Het realistische deel van dit abele spel is dat mensen in die tijd zo met elkaar omgingen. Hertogen en prinsessen trouwden met elkaar en niet met iemand uit een lagere stand. Prinsessen en andere vrouwen werden niet echt als volwaardig beschouwd, meer als object. Als een vrouw iets verkeerd zou hebben gedaan, zoals Florentijn met een christen wil trouwen, dan worden ze gedood. Bij mannen zou het soms nog wel eens vergeven kunnen worden, maar niet altijd, kijk maar naar Gloriant. Het niet-realistische deel is, dat Gloriant en Florentijn ontsnappen. Ik denk niet dat het echt kon, dat ze konden ontsnappen. Daarom lijkt het ook op een sprookje, ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. Het staat er net niet, maar het zou er kunnen staan. Morele argumenten: Er wordt heel erg zwart wit gedacht in dit verhaal. Het Christendom is goed en het andere is heidens. Alles wat Gloriant (de hoofdpersoon) doet is goed en wat Rode Lioen doet is slecht. Het is zo standaard, ze zijn of goed of fout en niet een klein beetje ertussenin. Ik denk dat er in die tijd heel erg zwart wit werd gedacht en dus dit verhaal ook zwart wit is. Gloriant gaat wel een beetje over de scheef, omdat hij met een heidense vrouw wil gaan trouwen. En dat kan eigenlijk toch niet. Tenminste in de tijd dat het verhaal is geschreven.
Eigen mening: Het is moeilijk om een boekverslag te maken over iets wat al heel erg oud is. Ik vind het nog al moeilijk om me in die tijd te verplaatsen. Het lijkt niet (meer) op onze tijd. Of beter gezegd, onze tijd lijkt niet meer op die tijd. Er is zo veel veranderd, vooruitgang. Ik heb geen vergelijkingsmateriaal, ik weet niet hoe andere verhalen zijn. Het is dus moeilijk om er echt iets zinnigs te zeggen. Voor vorige boekverslagen had ik voorgaande boeken of andere boeken om mee te vergelijken. Dit is zo anders. Het verhaal is erg simpel, dit moet ook wel voor een toneelstuk. Als het ingewikkeld zou zijn geweest dan zou men helemaal in de war raken. Doordat de verhaallijn zo simpel is, ga ik er wat achter zoeken. Zit er een boodschap in? Zo ja? Wat is die boodschap? Of is het gewoon een verhaal om te vermaken? Ikzelf denk dat de schrijver de mensen wilde vermaken en gelijk een boodschap overbrengen. Hij wilde de mensen laten hoe raar het met de liefde kan lopen. Dat mensen nooit verliefd zijn en het plotseling wel zijn. Dat je je niet moet laten opjagen door anderen, dat het heus wel vanzelf komt (Gloriant.) Het verhaal is niet helemaal af, vind ik. Want er wordt niet verteld wat er met Rogier gebeurt. Er wordt wel gezegd, door hem zelf, dat hij wordt vermoord als hij Gloriant bevrijdt. Maar of dat ook echt gebeurd, dat zegt men niet. Ook wordt er niet precies gezegd hoe Gloriant de prinses redt. Opeens is ze bevrijd, waar ze daarvoor nog gevangen was. In die tijd kon het niet dat je verliefd werd op iemand van het ander geloof, dus misschien is dit een hint naar de mensen toe, dat het eigenlijk wel kan? Waarschijnlijk zouden ze het dan nog niet doen, maar misschien is er wel iemand op het idee gebracht. Ik weet het niet. Het is eigenlijk ongelofelijk dat Florentijn verliefd wordt op Gloriant, terwijl ze alleen maar van hem heeft gehoord. Ze wordt verliefd op hem, omdat hij nooit verliefd is geworden. Of dat Gloriant verliefd wordt op haar, terwijl hij alleen maar een portret van haar heeft gezien. Hij wordt verliefd op een schilderij. (Ik wilde hier bijna ‘foto’ neerzetten, maar dat was er in die tijd nog niet.) Boek uit de Middeleeuwen: bespreking cultuurhistorische context: Veel verhalen uit de Middeleeuwen waren verhalen waarin men op zoek ging naar iets of iemand. In Gloriant gaat Gloriant op zoek naar geluk. Hij denkt eerst gelukkig te zijn, in zijn eentje. Als hij Florentijn ‘vindt’ dan wil hij met haar gelukkig zijn. En voor Florentijn geldt hetzelfde. Gerard en Godevaart zoeken voor Bruuyswijc het geluk. En Rode Lioen wil dat Abelant gelukkig blijft. Zo zoekt iedereen naar zijn of haar geluk. En dat is voor sommige een hele zoektocht. Het kan ook een zoektocht zijn naar het ware geloof. Het Christendom moet dan het ware geloof voorstellen, omdat Florentijn dit geloof aanneemt als ze samen met Gloriant is. Ik denk dat dit door een monnik is veranderd, dat het eerst anders was. Want er staan heel veel ‘Oh Maria moeder van’ en ‘O God, die zich kruisigen liet’ in. Vooral Gloriant kan er wat van. Hij verwijst vaak naar Jezus die zich liet kruisigen. “Bij God, die zich kruisigen liet, dat gaat niet door, wrede tiran! Moge God je verdoemen voor deze laaghartigheid. Maak dat je wegkomt of de duivel zal je halen! Florentijn zal blijven leven en tot uw schande mijn vrouw worden.” (Regel 1067 rechterbladzijde.) Soms word je er helemaal gek van, zovaak komt het erin voor. Als je het na deze tijd plaatst zouden alleen de hoogste priesters en de paus dit zo zeggen. Tenminste dat denk ik. Of de strenggelovige Moslims, maar dan zou er Allah staan. De tekst is plechtig. Aan de ene kant is dat wel mooi, zo plechtig. Want het klinkt mooi. Het klinkt ouderwets, als nu iemand zo zou spreken, dan zouden ze diegene voor gek klaren. Plechtig is niet het juiste woord, maar welk woord ik het dan moet geven, dat weet ik niet. De bode van Florentijn, Rogier, reist van haar naar Gloriant. Deze reis duurt enkele weken. Ook dit is iets historisch, want nu zouden we binnen enkele uren ergens anders zijn. Maar in de Middeleeuwen kon dat niet. Gloriant zegt ook dat hij met gevaar voor eigen leven de reis gaat maken. Dus dat de reis gevaarlijk is. In de Middeleeuwen was reizen ook erg gevaarlijk. Er lagen overal rovers en ander gespuis op de loer. Helemaal als je er rijk uitziet, moet je oppassen. Ik denk namelijk dat Rogier er minder rijk zou hebben gezien dan Gloriant en Rogier dus minder gevaar liep. In de periode, dat het is geschreven was er veel haat tussen de christelijke en niet-christelijke wereld. En was trouwen zeer belangrijk en het krijgen van (mannelijke) nakomelingen ook. Dat trouwen belangrijk is dat komt in dit verhaal wel naar voren. Want dat is bijna het enige onderwerp waar het overgaat. In ieder geval het belangrijkste onderwerp. Prinsen, hertogen, prinsessen, jonkvrouwen hebben altijd iets sprookjesachtig. In die tijd denk ik net zo veel als nu. Het is toch iets wat bijna niemand is en dus iets onbereikbaars is, voor de meeste dan. Dit is dan ook één van de weinige dingen die voor de Middeleeuwen en de 21ste eeuw hetzelfde is. Bijna alles is nu anders, alleen dit zal, denk ik, altijd zo blijven.