Geweten door René Appel

Boekgegevens. ‘Geweten’, René Appel, 302 pag. Uitgeverij Ooievaar, 2001
Het verleden knaagt aan zijn geweten. Omdat Peter van Galen destijds maar half bij het drama betrokken is geweest, denkt hij, en daarna naar Amsterdam is vertrokken, laat zijn hoofd hem - nu hij inmiddels met pensioen is - niet meer met rust. Hij moet weten wat er destijds echt gebeurd is. Thema. ‘Verleden’, het thema van dit boek, omdat zonder dit begrip het boek niet bestond. De zoektocht naar het verleden van en door Peter van Galen. Wat is er precies gebeurd en wat was zijn rol binnen dit drama? Dit onderwerp is niet zo zeer interessant. Maar het verleden van Van Galen is wat de lezer van dit boek de nodige hoofdkrakers bezorgd. Beetje bij beetje krijgt de lezer meer informatie waaruit deze weer conclusies kan trekken. Dit maakt het boek spannend omdat je net zo veel weet als het hoofdpersonage. Motieven. ‘Acceptatie’ is een motief dat steeds terugkeert. Peter heeft het af en toe moeilijk met het accepteren van wat andere zeggen dat er is gebeurd omdat hij zichzelf altijd heeft gewaand in het idee er buiten gestaan te hebben. Hij heeft altijd het idee gehad dat alles langs hem heen is gebeurd. Daarom is het af en toe moeilijk om zijn rol binnen het geheel onder ogen te zien. ‘Samen staan we sterk’, een motief/motto dat in het verleden van Peter een belangrijke drijfveer is geweest voor de dingen die zijn gebeurd. Met zijn zessen inbreken, zakken voor het eindexamen en uiteindelijk met zijn zessen de confrontatie met het pistool aangaan. ‘Seksuele gevoelens’, een motief dat bij vijf van de zes personages voorwam. Johan en Trudy hadden een relatie en kwamen zelfs oog in oog met de realiteit die ‘zwanger’ heet. Peter en Ineke vielen voor elkaar en in de huidige tijd in het boek opnieuw. Maar Sytze viel ook voor Ineke al zouden deze gevoelens altijd onbeantwoord blijven.
Personages. Peter van Galen is de belangrijkste hoofdpersoon van het boek. In de ene helft zit hij in de eindexamenklas van de middelbare school en in de andere helft is hij achter in de vijftig, werkloos e gaat hij op zoek naar de waarheid van het verleden waarbij hij zijn huidige vrouw in de steek laat en vertrekt naar het dorp waar hij zijn jeugd heeft doorgebracht. In het verleden is hij nogal schuw, hij is niet degene die zijn grote bek open trekt. In Peter schuilt wel een vastberadenheid die, hoe dichter het cruciale moment nadert, des te sterker begint op te spelen. Peter houdt van Ineke. Daar komt hij later, eind vijftig, opnieuw achter, maar nu durft hij wél wat te ondernemen. Een aantal hevige nachten volgt. Sytze heeft altijd en spannende verhalen te vertellen op de zolder en in de bunker. Zo nu en dan een interessant krantenartikel. Hij koestert ook een liefde voor Ineke, maar Ineke haar onliefde wordt hem later fataal. Ineke, hartsvriendinnen met Trudy en het zusje van Henk. Ze nooit meer helemaal over de dood van Trudy heen gekomen en bezoekt nog steeds haar graf. Ineke is verder een stil en verlegen meisje. Maar uiteindelijk is zij degene die Sytze van de voortoren duwt. Trudy, heeft een relatie met Johan. Ze is een pittige meid en durft veel. Haar relatie met Ineke is erg sterk. Johan is een avontuurlijk persoon, altijd in voor spannende dingen. Hij brengt altijd flessen drank mee naar de ontmoetingsplaatsen en komt op een gegeven moment zelfs met een oud pistool van zijn vader aanzetten. Dit is echter het begin van het einde. Wanneer Peter hem opzoekt in het heden is hij een versleten oude dronkaard geworden. Peter ondervraagt hem over het verleden maar Johan wil die beelden vergeten, daarom drinkt hij. Hij wordt geregeld boos op Peter, maar Peter gaat door. Op een gegeven moment pleegt Johan zelfmoord omdat hij het niet meer aan kan. Hij schiet zichzelf door het hoofd met het befaamde pistool dat hij al die jaren heeft bewaard. Henk is de meest nuchtere van het stel. Engels is zijn passie, hij spreekt het zoveel hij kan en luistert zelfs naar nauwelijks te ontvangen en verstaanbare radiofrequenties van Engelstalige omroepen. Hij is degene die de situatie onder controle houdt en het overzicht bewaart. Toch gaat dit niet altijd even gesmeerd. Meestal is zijn woord doorslaggevend, maar op het cruciale moment is Peter toch degene die hem overstemt. In het heden van het boek doet Henk zich succesvol voor aan Peter, maar blijkt hij echter ook niet veel van zijn leven gemaakt te hebben. In het verleden vormden de personages een hechte rebelse jeugdgroep. Ze wilden zich afzetten tegen de ouders en schoppen tegen de maatschappij. Maar een groepje opgeschoten jongens en meisjes van rond de achttien jaar worden niet serieus genomen. Daarom zoeken ze naar manieren om macht uit te oefenen. Inbreken en met een pistool op de meester richten als hij vredig ligt te slapen schept voldoening, overmacht Het idee een leven met één beweging te kunnen beëindigen geeft een machtig gevoel. Het met zijn alle zakken voor het eindexamen schept ook een gevoel van ontastbaarheid; ‘jullie kunnen ons toch niks maken’. Ze vormen samen een beweging tegen iedereen, maar vooral mét elkaar. Wanneer ze gepakt worden bij het inbreken bij de derde docent en wanneer hen ook nog eens hun belangrijkste ontmoetingsplaats wordt afgenomen hebben ze het idee afgedankt te worden, hun positie is in twijfel getrokken. Ze besluiten hun tijd met een klapper te eindigen, met zijn allen… Tijd en Ruimte. Het verhaal speelt zich in het heden af, maar met flashbacks naar het verleden. Het heden in het boek neemt ongeveer twee weken in beslag. Eerst in Amsterdam, waar Peter van Galen na zijn examen naartoe is verhuisd en waar hij al bijna vijftig jaar woont. Inmiddels met zijn vriendin Astrid. Langzaam verplaatst zijn wereld zich terug naar de plek van zijn jeugd, waar hij blijft hangen tot hij de harde waarheid heeft ontdekt en samen met Ineke terugkeert naar Amsterdam waar Astrid hem inmiddels heeft verlaten. Die flashbacks vinden plaats in Veepoort net na de bevrijding in 1945. Een tijd waarin de jeugd zocht naar wegen om zich individualistisch (in de betekenis van zich willen afzetten tegen de ouders) te ontwikkelen.