Geweten door René Appel

samenvatting: Na de bevrijding trekt een groepje jongeren Johan, Trudy, Henk, Ineke, Sytze en Peter alleen met elkaar op, omdat ze zich vervelen. Ze spreken eerst regelmatig af bij de bunker, maar wanneer ze gaan inbreken bij leraren, wordt hun nieuwe plek de zolderkamer in de vuurtoren. Daar spreken ze ook aan het begin van hun eindexamenjaar af, dat ze geen van alle gaan slagen. Ze worden tijdens een van hun inbraken betrapt en zakken daarna allemaal. Trudy komt er daarna achter dat ze zwanger is van Johan. Kort daarna worden ze door een agent ontdekt in de vuurtoren. Ze moeten dan weer naar de bunker verhuizen. Op een avond zien ze geen uitweg meer en spreken af om allemaal zelfmoord te plegen. Wanneer Henk alles probeert tegen te houden, gaat Peter hier tegen in. Sytze en Trudy moeten als eerst gebruik maken van de Mauser van Johan. Sytze vermoordt Trudy en durft daarna niet zichzelf van kant te maken. Hij draait helemaal door en wordt door Ineke, waar hij op verliefd is, naar de vuurtoren geleid en dan vermoordt ze hem. Dit is Peter na vijftig jaar bijna allemaal vergeten en hij gaat op zoek naar de puzzelstukjes. Hij denkt dat het allemaal buiten hem om speelde en hij eigenlijk nooit echt erbij had gehoord. Wanneer hij terug gaat naar zijn geboortestad, zoekt hij Henk, Johan en zijn oude liefde Ineke op. Hij komt dan achter de hele waarheid, nadat hij scheidt van zijn vrouw Astrid, Johan zelfmoord pleegt met de Mauser en hij Ineke alles laat opbiechten. Thema: Het verdringingsproces van Peter is waar het in dit boek om gaat. Peter heeft alle gebeurtenissen zo ver weg gestopt, dat hij zichzelf heeft wijsgemaakt dat hij geen belangrijke rol heeft gespeeld en dat het allemaal de schuld van Johan was. Langzaam komt alles naar boven en krijgt Peter alle feiten op een rij.
Motieven: Na de bevrijding kreeg het groepje te maken met een ontzettende verveling. De dingen die ze toen allemaal hadden uitgehaald, waren aanleiding voor Peter om het allemaal heel ver weg te stoppen en als het kon zelfs te vergeten. Ze hadden helemaal niks te doen in de tijd en waren op zoek naar een kick, het inbreken bij hun leraren en de doden die vielen waren allemaal een oorzaak van hun zoektocht naar een kick. De teleurstelling in het leven, de bevrijding, de vrede, eigenlijk alles groeide en groeide. Het leven was voor hun zinloos, dat gevoel wilde Peter waarschijnlijk nooit meer hebben. Perspectief: Er is sprake van meervoudig perspectief in dit boek. De personale ik-vorm in het heden ligt bij Peter en in het verleden is er een personale hij/zij-vorm bij Henk, Ineke, Johan, Trudy, Sytze en Peter. Ik denk zelf dat de wisselingen optreden om zo een beter beeld te krijgen van het verleden. Als je alles alleen van Peters perspectief zou krijgen te lezen dan zou er een zeer subjectief en onvolledig beeld ontstaan van alle gebeurtenissen. Het was vreemd om te weten dat Johan voor eeuwig bij haar hoorde, maar dat ze hem nooit zou bezitten. Ze zouden nooit zo samenleven als haar ouders. Laat staan kinderen krijgen. Dat was onmogelijk. Het lag niet aan het feit dat Johans vader een arbeider was geweest. Ook de politiek, dat zijn ouders communisten waren, deed er niet toe. Het was iets anders, iets ongrijpbaars. Zonder er met Johan over te hebben gepraat, was ze ervan overtuigd dat hij het ook wist. Dat kon ze zien aan zijn ogen, aan de manier waarop hij naar haar keek. Daar zat het verlies al in. Hier ligt het personaal hij/zij-vorm bij Trudy, als er geen wisselend perspectief was geweest dan had je niet geweten wat Trudy's gevoelens waren, voordat ze zelfmoord had gepleegd. Tijd: Er is sprake van twee tijdlagen, je hebt het heden en het verleden. De afzonderlijke tijdlagen zijn wel chronologisch. De gebeurtenissen in het verleden worden in de volgorde verteld zoals ze in werkelijkheid na elkaar hebben plaatsgevonden, dit is ook in het heden het geval. Je zou de gebeurtenissen waarbij het personaal hij/zij-perspectief bij Peter ligt ook flashbacks kunnen noemen. Peter beleeft bijvoorbeeld het incident van het zomaar in het water lopen opnieuw. Bij beide tijdlagen is er "veel" gebruik gemaakt van versnellingen en vertragingen. Wat zou er zijn gebeurd als er echt een hele ploeg Canadezen of Amerikanen door de Veepoort was binnengetroken? Als er was gevochten, als we werkelijk waren bevrijd? Zou dan alles anders zijn gelopen? Hier duidt de personale ik-persoon (Peter) al aan, dat er iets verschrikkelijks was gebeurd na de bevrijding. Ruimte: Het verhaal speelt zich af rond de vuurtoren. Wanneer ze nog echt op zoek zijn naar de kick gaan ze de vuurtoren gebruiken als hun speciale plek. Wanneer hun gevoelens steeds donkerder beginnen te worden, ontdekt de politie hen en moeten ze weg naar de bunker, die in echte overeenstemming is met hun gevoelens. Ook wordt Sytze er vermoord en wordt Ineke door Peter geconfronteerd in de buurt van de vuurtoren. Het is een soort contrast. Een vuurtoren is de redding en richtlijn voor schepen op zee, maar zij raken als het ware steeds verder ontspoord en de vuurtoren kan hun niet redden. Ook de zee en het weer spelen een grote rol. De zee als de vrijheid die ze maar niet kunnen krijgen, dit komt heel duidelijk naar voren wanneer Peter de zee in loopt, omdat het zo'n grote aantrekkingskracht heeft en hij eindelijk van alles af wil zijn en het weer is steeds weer in overeenstemming met hun gevoelens. Hun HBS wordt later in een politiebureau veranderd, dit is een zeer ironische speling in het verhaal. Ze voelden zich als gevangenen daar en nu is het een politiebureau. Hoofdpersonen: Peter van Galen is een round-character, je leest hoe hij zich in het verleden en het heden ontwikkelt. Na de bevrijding is hij een verlegen jongen, dat merk je aan hoe hij Ineke niet durft te benaderen. Langzaam maar zeker durft hij steeds meer, zoals tijdens een inbraak naar boven gaan. In het heden is hij thuis een echte doorsnee bejaarde, maar wanneer hij Ineke weer vindt, gaat hij zelfs nieuwe kleren kopen. Ineke is ook een round-character, vooral aan het eind van het verhaal wanneer je erachter komt dat zei Sytze vermoordt, dat is een handeling, dat je niet van haar verwacht. Ook hoe ze na de dood van Trudy steeds meer in zichzelf keert is een van de ontwikkelingen die ze doormaakt. In het heden verwacht je niet dat ze uiteindelijk in de trein stapt met Peter. Johan is ook een round-character in het verleden. Je leest hoe hij met de Mauser omgaat en met Trudy's zwangerschap. Hij wordt een steeds donkerder iemand, net als de anderen trouwens. In het heden wordt hij als een cynische oude kluizenaar omschreven en dat blijft hij tot aan zijn zelfmoord. Trudy is een round-character, die van een keurig meisje voor de bevrijding verandert in iemand zonder hoop zou ik zeggen. Als je haar gedachtes over haar ouders, Johan en het leven leest dan merk je een duidelijke verandering. Ook bij Sytze is er sprake van een round-character en dat komt het duidelijkst naar voren wanneer hij eindelijk nee tegen zijn vader zegt wanneer hij moet gaan behangen. Hij is degene die altijd wel een verhaaltje te vertellen heeft, een beetje de stoere leider zou je bijna zeggen, want op een dag willen ze gaan stelen, maar Sytze durft niet en het gaat niet meer door. Bij Henk moet ik zeggen dat ik erg twijfel of hij nou een round- of flat-character is, want een echte ontwikkeling maakt hij niet door. Hij is heel erg rationeel en fat verandert niet, hij wil hun zelfmoordpoging stoppen. Al had ik dat van hém niet verwacht eerder van Peter, misschien is dat wel de ontwikkeling die hij doormaakt. Titel: Geweten kan twee betekenissen hebben. In de eerste plaats van je geweten, dat alle overlevenden hun hele leven lang met een last en schuldgevoel hebben rondgelopen. Bij Johan eindigt dat in zelfmoord, Henk kan niet slapen en wordt door Trudy en Sytze bezocht, Ineke heeft na Trudy nooit meer een vriendin gehad, maar wel heel veel vriendjes, zij heeft jarenlang met de last rondgelopen, dat ze Sytze had vermoord en Peter heeft alles verdrongen, omdat zijn geweten het niet aankon. Het kan ook zijn geweten in de zin van iets weten. Hoe Peter op zoek gaat naar de waarheid om achter iets te komen wat hij eigenlijk altijd heeft geweten. Spanning: De vooruitwijzingen in het heden bouwen de spanning erg op. Peter zegt en denkt steeds dingen, zoals "het was vreselijk", "hoe heeft het ooit zo ver kunnen komen?". Dit maakt je erg nieuwsgierig. De tijdlagen maken het ook erg spannend, omdat je steeds een puzzelstukje erbij krijgt en zo een steeds duidelijker beeld van de gebeurtenissen. De wisselende personaal hij/zij-perspectief laat je een toch wat objectiever beeld vormen dan wanneer het perspectief alleen bij Peter was gebleven. De liefde tussen Peter en Ineke is nog zoiets, je wilt als lezer graag weten hoe dat afloopt of ze uiteindelijk samen zullen zijn of niet. Dit blijft zo tot het eind.
Taalgebruik en stijl: Ik vond het boek erg duidelijk om te volgen en ook met een heel goed taalgebruik. De verteller is peter, de hoofdpersoon. Eigen mening: Ik had nog nooit van René Appel gehoord maar ik had hem gepakt op aanraden van mevrouw van pruissen. Het is een heel goed opgebouwd verhaal, vooral wat de spanning betreft. Het is iets wat ook echt had kunnen gebeuren en daarom was het zeker niet moeilijk om je in te leven en je mee te laten slepen door het verhaal. Door de wisselende perspectief werden alle hoofdpersonages zeer geloofwaardig beschreven en leefde je met alle zes mee. Al na het eerste hoofdstuk was het voor mij moeilijk om het boek neer te leggen, dus ik kan wel zeggen dat er sprake was van spanning. René Appel schrijft duidelijke taal, niet te lange zinnen waardoor het erg makkelijk leest.