Geweten door René Appel

Primair Titelbeschrijving De titel van het boek dat ik gelezen heb is Geweten, geschreven door René Appel. Het boek is voor het eerst verschenen in oktober 1996, ik heb de tweede druk, ook uit oktober 1996, gelezen, van de uitgeverij Bert Bakker. Het omslagontwerp is gemaakt door Gerard Harders, de omslagillustratie door Frank Dam. Stijl Het woordgebruik van de schrijver is niet echt moeilijk. Het is vrij van deze tijd, en dat leest wel zo prettig. Over het algemeen zijn de zinnen vrij kort, maar er is ook wel sprake van afwisseling. Er wordt erg veel gebruik gemaakt van dialogen, maar ook gedachtes worden uitvoerig beschreven, hierdoor kun je je goed in de hoofdpersonen inleven, en dingen die ze doen begrijpen, ook al zijn ze eigenlijk heel onsympathiek. Er wordt gewoon sodiolect gebruikt. Er komen zo goed als geen vergelijkingen of metaforen voor. Er is wel af en toe wel sprake van humoristisch taalgebruik, ook al is het boek zelf vrij droevig. Wat wel grappig is, is het steeds terugkomen van een vrouw met een kruiswoordpuzzel, die Peter in het begin van het boek ontmoet in de trein. Personages Peter van Galen is een ca. 66 jaar oude, in Amsterdam wonende, gepensioneerde man. Omdat hij z'n vrouw, Astrid, steeds meer op de zenuwen werkt, nu hij sinds drie maanden met pensioen is, en bovendien steeds meer gaat piekeren over zijn verleden, gaat hij terug naar z'n geboortedorp om er achter te komen wat er precies met z'n jeugdvrienden, Sytze en Trudy, gebeurd is, toen ze een dodelijk ongeluk kregen. In zijn jeugd was Peter altijd een vrij stille, verlegen jongen. Astrid is zijn vrouw, zij heeft haar eigen leven helemaal

uitgestippeld, en houdt zich vooral bezig met muziek en opera. Johan is een cynische kluizenaar en drankverslaafde. Hij heeft zijn verleden
nooit geheel afgesloten. In zijn jeugd was hij altijd een duidelijk aanwezig, en veel inbrengend persoon
Sytze hoorde vroeger ook bij het vrienden groepje, en was een vrij gewone, zich niet echt op de voorgrond bevindende jongen. Hij is een van de twee, die doodging, vlak na de oorlog. Henk is een nerveuze geflopte zakenman, die het verleden
schijnbaar goed heeft weggestopt. ’s Nachts ligt hij echter vaak wakker. Hij was een belangrijk persoon binnen het vriendengroepje, met veel (soms sadistische) humor. Hij is de broer van Ineke. Ineke is een van de twee meisjes binnen het groepje, ze was een vrij gewoon meisje. Ze is de zus van Henk. In stilte was ze vroeger altijd erg gek op Peter. Trudy is de vriendin van Johan, zij is de ander van de twee die doodgingen. Na het einde van de Oorlog verandert ze van een keurig meisje in iemand zonder hoop. Dit hele groepje van zes vrienden, bevindt zich in de tijd na de oorlog in een neerwaartse spiraal. Zij vormen een groepje op zich en zetten zich af tegen de wereld om hun heen. De belangrijkste personages zijn round caracters. Daar heeft de schrijver ook erg hard aan gewerkt. Het boek legt vooral de nadruk op datgene wat de drijfveer was tot de handeling, namelijk de dood van Trudy en Sytze. De nadruk ligt dus vooral op de psychologie (hierbij is de handeling wel van groot belang). Strekking In het verhaal gaat Peter zijn verleden onderzoeken. Hij kan zich namelijk heel veel niet meer herinneren en hij denkt dat hij eigenlijk amper wat te maken had, laat staan medeverantwoordelijk was, met de dood van Sytze en Trudy.. Totdat hij op het laatst ontdekte dat hij wel degelijk een medeaanstichter was, en juist nog degene die alles tot op het laatste moment wou doorzetten. En dat dus op zijn “geweten” had. Op de omslag van het boek staat een vuurtoren bij nacht, weerspiegeld in het donkere water, met daaruit een heldere lichtbundel. Het donker van de nacht zou je kunnen opvatten als de herinnering aan het verleden bij Peter, waar hij als het ware in aan het zoeken is, en waar de lichtbundel langzaam maar zeker bepaalde dingen oplicht. De boodschap van dit boek is denk ik dat zelfs de normaalste, aardigste personen (wat Peter op zich is) in staat zijn tot de ergste dingen, als zij maar genoeg in het nauw worden gedreven, tot zij echt geen andere uitweg meer zien. En de zoektocht naar wat er nou echt precies gebeurd is in het verleden, is een thema op zich. Dus dat je dingen beter niet weg kunt stoppen, zodat ze vroeg of (in dit geval) laat weer naar boven komen. Eens steeds terugkerende situatie in het boek is het beklemmende en deprimerende gevoel wat dit groepje steeds heeft van uitzichtloosheid, en nutteloosheid van het leven. Ik vind dat er in dit boek niet echt duidelijk een moraal zit. Het geeft alleen een voorbeeld van hoe erg het fout kan lopen. Er is dus ook niet echt sprake van een moraliserend persoon, als je hier toch iets of iemand voor uit wilt kiezen zou ik het hele groepje nemen, wat je eigenlijk ook zo goed als één persoon kunt zien. De 6 hoofdpersonen in dit boek zijn zo op het eerste gezicht, vrij onsympathiek. Maar door de uitvoerige beschrijving van gedachtes, gevoelens en gesprekken door René Appel, kun je je zo goed inleven in de personen, dat je haast zelf hetzelfde zou doen, omdat ze zichzelf zo in klem hebben gezet, dat je geen andere uitweg meer kan verzinnen. Er zijn geen veranderingen in het boek aangebracht voor zover ik weet, die van belang zijn voor de strekking van het boek. Tijd Het verhaal speel zich denk ik rond 1995 af. Er wordt namelijk gesproken over de 5 mei. De gebeurtenis zelf, waar het in het verhaal om draait, speelt zich af vlak na de oorlog, tijdens de wederopbouw. De schrijver besteedt niet echt veel aandacht aan de historische stoffering van het boek. Het geeft op zich wel een goed beeld van Nederland tijdens de wederopbouw, maar dit is zo omdat het verhaal sich daar gewoon afspeelt. Er wordt niet speciaalg aandacht besteedt aan bepaalde belangrijke historische gebeurtenissen. Peter doet er denk ik een paar weken over om alles uit te zoeken, alles wat er aan “het ongeluk” vooraf ging, vanaf de bevrijding, bestrijkt ongeveer een ruim jaar. Het boek begint met een hoofdstuk dat zich nu afspeelt, daarna een hoofdstuk over 1946, deze wisselen elkaar steeds af. Ruimte Er wordt niet veel aandacht aan ruimtebeschrijving besteedt. Alleen het echt nodige. Je kan je wel een goeie voorstelling maken waar het zich afspeelt Wat hij vertelt over de rumte waar alles zich afspeelt, is heel realistisch. De belangrijkste ruimten waar het verhaal zich afspeelt zijn de bunker, de vuurtoren, en de zolder; hier kwam het groepje vaak samen, en hier ontwikkelden zich alle ideeën. Dit was waar zij heen konden en waar zij altijd afspraken, dit waren de als enige daarvoor beschikbare ruimten in het verhaal. Op zich hadden ook ander ruimtes hiervoor gekozen kunnen worden.
Perspectief Het boek is in auctoriaal perspectief geschreven. Er is geen sprake van perspectiefwisseling of onbetrouwbaar perspectief. Secundair Biografie René Appel werd geboren in 1945 in Hoogkarspel, een dorpje
tussen Hoorn en Enkhuizen. Hij bezocht de Rijks HBS te Enkhuizen, waar hij in 1962 het diploma HBS-B behaalde. Na een korte, maar teleurstellende studie Scheikunde van een half jaar, schreef hij zich in voor de universitaire studie Nederlands MO. Het diploma Nederlands MO-B behaalde hij in 1967. Tijdens de studie Nederlands ontwikkelde hij – zoals veel collega studenten – een voorzichtige ambitie om te gaan schrijven, maar hij publiceerde nooit iets. Na een korte militaire carrière van 2½ maand, voortijdig afgesloten wegens gebleken psychische instabiliteit, werd hij leraar Nederlands op de Gemeentelijke Scholengemeenschap te Hilversum. In 1969 pakte hij zijn studie Nederlands weer op, waarbij hij zich ging specialiseren op de Nederlandse taalkunde, vooral omdat – naar eigen zeggen – al z'n vrienden zich al met letterkunde bezighielden. In 1970 hield hij op met lesgeven en werd kandidaat-assistent bij de Faculteit der Letteren, aanvankelijk bij Nederlandse Taalkunde, later bij Algemene Taalwetenschap. In 1972 studeerde hij af bij Algemene taalwetenschap, waar hij zich voornamelijk met de onderdelen taalverwerving en sociolinguïstiek bezighield. Hij werd wetenschappelijk medewerker bij de vakgroep Ontwikkelingspsychologie van de Universiteit Utrecht. In de loop van de jaren zeventig ging hij zich binnen zijn universitaire werk vooral richten op de tweede-taalverwerving van allochtonen en het Nederlandse taalonderwijs voor deze groep. Begin jaren zeventig leidde de ambitie om te gaan schrijven ook tot daadwerkelijke productie. Hij schreef korte verhalen in onder meer studentenweekblad Propria Cures (was ook een tijdje aspirant-redacteur), Hollands Maandblad en Maatstaf. Daarnaast publiceerde hij enkele gedichten in Hollands Maandblad. In deze periode was hij ook enige tijd free-lance voetbalverslaggever bij de Volkskrant. Met name door persoonlijke omstandigheden stopte de (korte) stroom aan eigen creatief werk. Vanaf 1976 was hij wel recensent voor misdaadliteratuur van NRC-Handelsblad, een functie die hij tot 1986 uitoefende. Wat betreft zijn academische activiteiten het volgende. In 1980 keerde hij terug naar de vakgroep Algemene Taalwetenschap van de Universiteit van Amsterdam. In 1984 promoveerde hij daar cum laude op Immigrant children learning Dutch; sociolinguistic and psycholinguistic aspects of second language acquisition. Mede op basis van dat proefschrift ontwikkelde hij zich steeds meer tot een (landelijk erkend) deskundige op het gebied van taal en minderheden. Hij heeft dan ook verschillende publicaties op zijn naam staan over dit en aanpalende onderwerpen, vaak geschreven in samenwerking met collega's, zoals het boek Nederlands als tweede taal in het basisonderwijs (met Folkert Kuiken en Anne Vermeer) en Bilingualism and language contact (met Pieter Muysken). Sinds 1994 is René Appel bijzonder hoogleraar 'Verwerving en didactiek van het Nederlands als tweede taal' namens de Gemeente Amsterdam. Rond 1985 werd de ambitie om zelf fictie te gaan schrijven weer groter, met name omdat het bespreken van boeken van anderen op den duur weinig bevredigend was. Daar kwam bij dat René Appel als recensent had kennis gemaakt met psychologische thrillers van auteurs als Patricia Highsmith en Ruth Rendell, die hem mede inspireerden tot het schrijven van een misdaadroman. Dat werd Handicap, dat in 1987 verscheen (zie verder de bibliografie op deze site, ook voor vertalingen, nominaties voor prijzen e.d.). Na een flinke serie boeken voor volwassenen verscheen in 1999 zijn eerste (spannende) kinderboek, Complot voor de leeftijdsgroep 10+. In 1997 schreef hij het scenario voor de korte tv-film Betaalde liefde, uitgezonden door de IKON. Sinds voorjaar 2000 vormt René Appel samen met Tomas Ross de redactie van het tijdschrift over misdaad en misdaadliteratuur Kaliber. René Appel is getrouwd en heeft twee kinderen. Hij woont in Amsterdam. Literatuurgeschiedenis Geweten is een psychologische misdaadroman. De nadruk word gelegd op psychologie, en er wordt een (in dit geval soort van) misdaad opgelost. René Appel had als recensent kennis gemaakt met psychologische thrillers van auteurs als Patricia Highsmith en Ruth Rendell, die hem mede inspireerden tot het schrijven van een misdaadroman. Receptie Er zijn natuurlijk een aantal recensies over dit boek geschreven. Deze zijn allemaal wel positief. Ze spreken erover dat René Appel zichzelf heeft overtroffen met dit boek. En dat hij zonder meer een van de beste schrijvers onder de misdaadauteurs is. Zijn boeken zijn vrij populair, dit is waarschijnlijk zo omdat René Appel het in zijn boeken heeft over mensen, die je in het dagelijks leven ook tegenkomt. Je kunt je ook heel goed inleven in zijn hoofdpersonen. Secundaire literatuur: Geronnen bloed (1994) - Uitgeverij Bert Bakker

Geweten (1996) - Uitgeverij Bert Bakker (genomineerd voor de Gouden Strop) Van kwaad tot erger (korte verhalen) (1996) - Uitgeverij Bert Bakker
Tegenliggers (1995) - Uitgeverij Bert Bakker (genomineerd voor de Gouden Strop) Tweestrijd (1998) - Uitgeverij Bert Bakker
Spanning (1998) - Uitgeverij Contact (verschenen ter gelegenheid van de Wetenschapsweek 1998) Zinloos geweld (2001) - Uitgeverij Bert Bakker
De Echtbreker (2000) - Uitgeverij Bert Bakker (genomineerd voor de Gouden Strop, de prijs voor de beste Nederlandstalige misdaadroman) Noodzakelijk kwaad (2002) - Uitgeverij Bert Bakker
Vlekkeloos (1993) - Uitgeverij Bert Bakker
Persoonlijke omstandigheden (1992) - Uitgeverij Bert Bakker
Oppassen (korte verhalen) (1991) - Uitgeverij Bert Bakker
De derde persoon (1990) - Uitgeverij Bert Bakker (winnaar Gouden Strop 1991) Spijt (1989) - Uitgeverij Bert Bakker (genomineerd voor de Gouden Strop) Foute Boel (2000) -Uitgeverij Elzenga (leeftijdscategorie: 10+) Complot (1999) - Uitgeverij Elzenga (leeftijdscategorie: 10+) Handicap (1987) - Uitgeverij Bert Bakker (genomineerd voor de Gouden Strop) Vertalingen: Tod am Leuchtturm (2000, vertaling van Geweten) - Nagel & Kimche
Gefangen in Kids City (2000, vertaling van Complot - kinderboek) - Nagel & Kimche

Mord in der dritten Person (1993, vertaling van De Derde Persoon) - Twenne Verlag Bronvermelding - http://www.reneappel.nl/Biografie.html - http://www.boekverslagen.com Leeservaring Onderwerp Het gaat over een groepje van 6 jongeren, wat zich in de periode van wederopbouw na de oorlog, terugtrekt, zich afsluit voor de buitenwereld. Samen komen zij tot vrij zieke ideeën, zoals inbreken bij gehate leraren en uiteindelijk zelfmoord. Peter van Galen, nu bejaard, heeft het grotendeels verdongen en wil nu hij met pensioen is, en de spanningen tussen hem en zijn vrouw hoog op lopen, uitzoeken wat er toen precies echt gebeurd is. Het onderwerp spreekt me heel erg aan, daarom ben ik het ook gaan lezen. Mijn verwachtingen zijn wel uitgekomen, het is zelfs beter als ik had verwacht. Ik ben door dit boek niet ander gaan denken. In het boek wordt vooral de nadruk gelegd op het psychische gedeelte. Dat had ik ook verwacht, en vond ik leuk om te lezen. Het onderwerp wordt goed uitgewerkt, uitgebreid, zonder dat het langdradig wordt. Ik kan dit boek niet echt met iets vergelijken. De Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis is voor mij dat de hoofdpersoon ontdekt dat alles heel anders in elkaar steekt zoals hij dacht, en dat hij zelf wel degelijk een grote rol heeft gespeeld bij die verschrikkelijke gebeurtenis. Dat was een grote schok voor de hoofdpersoon, en die voelde je als lezer ook. De nadruk ligt vooral op de gedachtes en gevoelens van de personen, en hoe daaruit een gebeurtenis volgt. Het boek heb ik zowat in een keer uitgelezen, kon niet meer stoppen. Alleen in het begin kan het soms een beetje saai zijn, omdat alles dan nog heel vaag is, zowel voor de hoofdpersoon als voor de lezer, en er niet echt heel veel gebeurt. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort. De gebeurtenissen maakten wel indruk op mij, vooral hoe mensen zichzelf zou klem kunnen zetten. Ik kon alles goed voor me zien. Je hoefde zelf op zich niet heel actief mee te denken, je ontdekte alles ongeveer gelijk met de hoofdpersoon.
Personages Je kunt je goed verplaatsen in de hoofdpersonen, omdat hun gedachten, gevoelens, en gesprekken uitvoerig zijn beschreven. De hoofdpersonen reageren naar omstandigheden begrijpelijk, maar eigenlijk niet aanvaardbaar (moord). Je krijgt genoeg informatie over het innerlijk van de personages, over het uiterlijk echter helemaal niet, maar dat is ook niet echt nodig. Structuur Er zijn eigenlijk twee verhaallijnen. Een speelt zich nu af, en een in 1946. Dat is niet verwarrend, want om het hoofdstuk wisselt het. En ze zijn ook van elkaar afhankelijk. Alles hangt goed samen. Het verhaal is spannend, doordat de personen zich soms in benarde situaties bevinden, en zich daaruit moeten redden. De opzet is goed. De afloop is aan de ene kant vrij triest, maar ook wel mooi, omdat Ineke en Peter samen verder gaan, en eindelijk alles kunnen laten rusten. Het auctoriaal perspectief past goed bij het verhaal. Taalgebruik De tekst is goed leesbaar, er wordt gebruik gemaakt van vlot modern taalgebruik. De verhouding tussen de gebeurtenissen, dialogen en gedachten en gevoelens vind ik wel goed, al hebben de laatste twee wel de overhand, maar dat hoort bij het soort boek. De manier van vertellen vind ik wel in evenwicht, al zijn de stukjes van nu in de eerste helft van het boek soms een beetje saai. De tekst bevat vrijwel geen beeldspraak en/of symbolische verwijzingen. Eindoordeel Ik vond het een erg mooi boek, en wil zeker meer lezen van deze schrijver. Dit genre kende ik nog niet.