Geheime kamers door Jeroen Brouwers

-Uitgever: Atlas Amsterdam/Antwerpen -Pagina’s: 488 -Samenvatting: Na zo’n tien jaar geen contact meer te hebben gehad, ontvangt Jelmer van Hoff een uitnodiging van zijn oude vriend, Nico Sibelijn, voor diens inaugurele rede. Nico en hij waren vrienden uit hun studententijd en hadden een veldexpeditie fossielen zoeken in de Ardennen gedaan. Hoewel dit voor Jelmer een vervelende afloop had (namelijk overgevend, schilferend en zwerend in het ziekenhuis liggen, nadat hij in een bergbeekje had gebaad), deed Nico een archeologische vondst die hem groots en beroemd zou maken: Een stenen tablet met inscripties nog ouder dan, tot nog toe, werd gedacht dat de mens was. In deze studententijd maakt Jelmer ook kennis met Nico’s vriendin Daphne, waarop hij meteen voor de rest van zijn leven verliefd zou blijven. Nico behaalde steeds hogere onderscheidingen en functies terwijl Jelmer niet eens promoveerde. Hij werd geschiedenisleraar en spoedig mocht en kon hij dat ook niet meer beoefenen. Hij was tien jaar geleden getrouwd met Paula, de geneeskundestudente waarmee hij enige tijd echte liefde heeft ervaren. Zij hadden een dochter gekregen, Hanneke, maar die bleek het Downsyndroom te hebben. Sindsdien was hun huwelijk hetzelfde niet meer. Paula accepteerde haar dochter niet en zo ook Jelmer niet meer, want zij hield hem op de een of andere manier verantwoordelijk. Zij groeiden uit elkaar, spraken niet, raakten elkaar niet aan en leefden amper nog met elkaar. Zij was altijd weg van huis, in haar praktijk, gedeeld met haar compagnon dr. psych. Arie Weldon, of op huisbezoek. Jelmer ging naar Nico’s rede, vooral omdat hij dan zijn oude liefde weer kon zien. Hij sprak daar even met Nico, met zijn oud-leraar J. J. J. J. Möser, die hem voor iemand anders aanzag, en uiteindelijk ook nog met Daphne. Het zoontje van Nico en Daphne, Arne, verloor zijn jojo die Jelmer weer had gevonden maar niet de gelegenheid had gehad om hem terug te geven. Daphne begon met Jelmer een enorme briefwisseling. Ze vertelden elkaar daarin niet veel van betekenis maar het gaf toch een enorme spanning en afleiding. Iedere dag kwam er een nieuwe brief en ze begonnen elkaar zelfs iedere dag te bellen. Daphne wilde niet dat iemand wat van hun relatie wist maar Jelmer begreep niet echt dat zij het überhaupt een relatie noemde. Was het maar een relatie. Na een poosje niets van zich te hebben laten horen, belde Daphne om te zeggen dat het afgelopen moest zijn, het werd te riskant. En zo hoorden ze een jaar weer niets van elkaar. Iedere keer als de telefoon ging brak Jelmer, die intussen zijn lustgevoelens kon uiten bij een bij een vrouw die ook een Down-kind heeft en eenzaam is, het zweet uit. Opeens was Daphne weer aan de lijn, alleen nam Paula op, niet Jelmer. Ze wilde op bezoek komen. Jelmer haalde haar op van het hotel en bracht haar door een afschuwelijke storm naar zijn woonboot. Zij zouden daar met zijn drieën eten, maar dr. Weldon was er ook bij, voor Paula. Na dit rare etentje bracht Jelmer haar weer naar het hotel en bleef daar even bij haar. Zij had zich geheel ontkleed maar Jelmer mocht alleen maar kijken en niet aankomen. Nico belde nog op haar kamer op om haar te feliciteren met haar verjaardag en Daphne voerde haar “normale” bedrieglijke leugens weer op, terwijl Jelmer haar naakte lichaam met zijn ogen streelde. De volgende dag moesten Jelmer en zij maar ontbijten in het hotel. Die ochtend bleek zij er echter niet te zijn en zou een bericht voor hem achtergelaten hebben. Hij was onvindbaar. Maar de journalist, waar de wijlen Möser Jelmer voor aan had gezien, had de brief gestolen en in de afgelopen tijd al heel wat foto’s gemaakt die hij zou gebruiken voor een enorme publiciteitshetze tegen Nico. En dus ook Jelmer en Daphne. Voor Jelmers vrouw was dit de officiële rede om te scheiden. Hij moest verhuizen van zijn geliefde woonboot. Tevens moest hij i.v.m. de leeftijd en onhandelbaarheid van zijn dochter, een nieuw tehuis zoeken voor haar. Daarvoor moest hij naar Daphnes woonplaats om op gesprek te komen bij het tehuis en ging daar op hotel. Hij keek daar min of meer toevallig naar Daphnes optreden in de kerk ten ere van het pensioen van haar muziekleraar en werkelijke liefde, waarover ze zo vaak had verteld aan de telefoon. Voor hèm had ze haar leven in “geheime kamers” ingedeeld, waar Nico niets vanaf mocht weten en plaatsjes gereserveerd waren voor Jelmer en haar muziekleraar. s’ Nachts belde ze Jelmer in zijn hotelkamer op en vertelde over Nico, die door alle publiciteit en laster en dus ook Daphnes relatie met Jelmer, aan het doordraaien was. Ze wilde ook een afspraak met hem maken voor de volgende ochtend in de kantine van het conservatorium. Jelmer had niets te verliezen, hij was door het nemen van angstwegnemende pillen weer een beetje steviger in zijn schoenen komen te staan. Hij kreeg er alleen wel weer darmproblemen van bij de minste of geringste spanning. Hij ging naar het conservatorium en vond daar geen Daphne. Ze waren het gebouw aan het verbouwen en opknappen, alles stond in witte doeken. Jelmer ging op zoek naar de uitgang maar vond haar uiteindelijk in dezelfde zaal waar hij haar zoveel jaar terug had ontmoet op Nico’s inaugurele rede. Er stonden fossielen en dinosaurusskeletten maar ook een gigantisch aquarium. Zij keek hem aan alsof ze ging zeggen dat ze voor altijd bij hem wilde blijven en het dit keer ook zou menen. Maar Nico had haar naar deze geheime afspraak gevolgd, met zijn pistool, om zich eventueel op hun te wreken voor dit hoogverraad. Zij bleef het immers altijd ontkennen. Hij schoot op Jelmer en Daphne, raakte haar maar ook het aquarium en de enorme watermassa stortte zich over hen heen. Het pistool was leeg, Nico overmeesterd door de bouwvakkers en Daphne werd naar het ziekenhuis afgevoerd. Jelmer hield er dan wel geen lichamelijke schade aan over, maar geestelijk zou hij nooit meer kunnen herstellen. -Thema’s: Eeuwige verliefdheid (voor Daphne), Leugens (Daphne liegt tegen Nico en Paula liegt tegen Jelmer, daarna ook andersom, misschien heeft Nico Jelmer ook bedrogen), Onrechtvaardigheid (jegens alles en iedereen, het is een onrechtvaardige wereld), Zwakheid (Jelmer en Nico lijken zwak t. o. v. Paula en Daphne, de vrouwen zijn een sterker geslacht dat meer initiatief toont en zo ook alles bepaald in het verhaal), Verderf (aan boord heerst een sfeer van verderf door stank uit de sloot en door de dood van Jelmers hond, daarnaast is geschiedenis ook een soort motief dat dit versterkt: Fossielen, geschiedenisleraar, archeologie, poëzie, oude man, skeletten), Liefde voor het kind (Jelmer blijft zijn kind steunen ondanks al zijn problemen, contrasterend lijkt het feit dat Paula dat zeker niet doet en dat Daphne ook niet zo van haar zoon lijkt te houden), Lust (Jelmer is ondanks het niet zo heel vaak naar voren komt, toch behoeftig zijn lustgevoelens te uiten. Dit blijkt vooral uit de vele beschrijvingen van de buikstreek bij Daphne en zijn maîtresse en ook van billen bij Paula. Ook de seksuele lust komt ook naar voren bij Hanneke), Angst (Jelmer heeft constante angst wat moet worden bestreden door pillen die hij toch niet neemt. Hij is onzeker geworden door zijn ziekteverschijnselen in de Ardennen. Waar hij werkelijk angst voor heeft is denk ik dat hij angst heeft. Zeer raar dus) en tot slot Mislukking (Jelmer is mislukt in het verleden en zijn verlangens komen nooit echt uit, hij blijft mislukken in alles. Voor Nico dreigde het leven ook te mislukken en zo gebeurde het ook. En op het eind, als het eindelijk goed zou kunnen gaan voor Jelmer en Daphne, maar toen maakte Nico daar voorgoed een einde aan). -Tijd: Het verhaal wordt verteld in een rapport aan een commissie over Jelmers betrekkingen met Daphne. Het tijdsverloop is dus vooral chronologisch maar Jelmer loopt ook vaker vooruit op het verhaal, wat hij zichzelf dan verwijt en waar hij vervolgens dan ook mee ophoudt. In het laatste deel van zijn verhaal ( het verhaal heeft drie delen ) verteld hij een beetje door elkaar, omdat hij door het oprakelen van deze herinnering in de war raakt. Er vindt ook en tijdsverdichting plaats, in het deel dat hij een jaar niets meer van Daphne persoonlijk verneemt. Deze tijdsindeling heeft als effect dat je je extra goed in Jelmer kan inleven, naarmate je de geschiedenis leert kennen en dat je zijn verwarring op het einde ultiem meemaakt. -Perspectief: Het perspectief is dus het ik-perspectief, maar ook die van de alwetende verteller. Hij maakt immers een rapport over wat hij reeds heeft meegemaakt en weet dus ook alles wat gaat komen. Dit komt naar voren in zijn vooruitblikken. Deze perspectieven maken een goede inleving mogelijk -Personages: Jelmer is een zeer liefdevolle doch zwakke man. Hij is in zijn studententijd met Nico verliefd geworden en daarna is dat nooit meer opgehouden. Wel heeft hij ooit echte liefde meegemaakt met zijn vrouw Paula, maar door de geboorte van hun dochter is dat in niets opgegaan. Vanaf toen is zijn leven ook stukgelopen. Ik geloof dat hij nogal vatbaar is voor mislukking en verderf, maar ondanks is hij niet zelfdestructief Hij wordt in dit boek het meest genuanceerd geschilderd en maakt een ontwikkeling door, van erg naar steeds erger. Hij is dus een round-character en de enige echte in dit boek. Daphne is sterk maar zeer naïef. Zij gelooft zichzelf met haar rare ideeën altijd. Door haar onmogelijke liefde voor haar leraar te schaduwen met het liefdesleven met Nico, leeft ze in “geheime kamers”. Ze blijft er ook mee doorgaan, ondanks haar leraar haar als het ware ook bedriegt met andere leerlingen, en ze breidt het zelfs uit met Jelmer. Ze komt nogal eenvoudig van gedachte over en heeft een raar gevoel voor wat liefde inhoudt. Zelfs haar relatie met haar zoontje is raar, waardoor het Arne er zelfs het lezen van pornografische balden met mannen erin en een labiele geest aan overhoudt. Tegen haar man Nico en hun zoontje is ze een echte liegster en bedriegster. Paula is door de geboorte van haar dochter, die haar meteen na geboorte afwijst, zodanig beschadigd dat zijzelf eigenlijk niet meer helemaal in orde is. Zij is arts en stort zich helemaal op haar werk. Haar man wijst ze compleet af en lijkt hem de schuld te geven voor de ellende met hun dochter. Zij bezoekt haar nooit en richt haar man ten gronde terwijl zij het onrecht dat zij aanricht niet eens lijkt te zien. Ze heeft zelfs duidelijk een relatie met dr. Arie Weldon, maar doet hierover alsof er niets aan de hand is. Wel maakt ze jaloerse en hatelijke opmerkingen over Jelmers “relatie” met de operazangeres Daphne en scheidt hierom zelfs van Jelmer. Had Jelmer dit niet allang ook moeten doen? Nico lijkt een geluksvogel op het gebied van succes in werk en liefde. Hij is dom en naïef binnen zijn relatie terwijl hij de ene na de andere titel of prijs voor zijn archeologische verdiensten. Dit is allemaal begonnen nadat hij in de Ardennen een zeer oud tablet met inscripties erin had gevonden. Maar zijn vijanden vragen zich af of dit wel echt is en proberen hem op allerlei manieren kapot te maken. Wat hen ook lukt. Hij is dus een enorme pechvogel, alleen maar bekwaam in zijn vak. Nadat hem duidelijk wordt dat hij belazerd wordt, verliest hij zijn verstand. Hij is een zwak persoon en een slachtoffer. -Ruimte: Door ruimtes als de woonboot die op zijn vesten beeft, de polder, de storm en de troosteloze flat wordt goed de eenzaamheid en verdorvenheid van Jelmer aangegeven. De storm symboliseert het onheil en de dramatiek die de hoofdpersonen gaan overkomen. Daphne gaat daarentegen in schouwburgen, steden en onder de mensen, wat momenten aan de telefoon of in hotelkamers als tegen haar geliefde Jelmer spreekt, tot geheime kamers maakt. De zaal met de fossielen, dinosaurusskeletten en het aquarium geeft aan dat de dood komt en al het geluk in het water valt. -Stijl: Het boek is chronologisch in drie delen opgedeeld. In deel 1 zijn de verschillende perioden met hun onderwerpen ingedeeld d. m. v. tussentitels. Deze indeling bouwt het verhaal als het ware op en zorgt ervoor dat de chaos, de schok op het einde van het verhaal meer opvalt. Dit komt ten goede van de inleving. -Stijl: “Was ik echt al achter in de veertig? Waarom gedroeg ik me als een geëxalteerde puber, hoofd vol blauwe waas van het stickies roken, denkwereld oververzadigd overspannen overhoop van romantische dichtregels over liefde en dood en hoe het ene gelijk is aan het andere. “In uw liefde, die u mij toezendt als briljanten, nestelt droefheid zich en dood.” Of ik dit exact citeer, kan ik op dit moment niet verifiëren.” Zijn stijl is vrij moeilijk met lange zinnen waarin veel bijzinnen zitten. Hij denkt ook aan veel en weet dan ook veel zoals te zien is aan de vele versregels die hij citeert en de ongebruikelijke woorden. Hij schrijft netjes en zijn gedachten zijn netjes. Wel zijn veel zinnen grammaticaal niet in orde maar dit is zo storend nog niet, een kwestie van wennen. -Genre: Dat het boek een psychologische roman is blijkt vooral uit de ontwikkelingen die de hoofdpersoon doormaakt en de ideeën die ze er in het boek op na houden. Zo speelt in dit boek heel erg of iets dat niet bekend is, gezien kan worden, wel of niet is, en of dat dan zo erg is. Daphne denkt dat wat in haar geheime kamers gebeurt, niet is, behalve voor haarzelf. Ook al zijn anderen wel op de hoogte. De minnares van Jelmer zei ook dat ze elkaar niets moesten zeggen, zodat er ook niet ergs zou zijn. Paula veronderstelt dat Jelmer niets van haar relatie met Arie weet en dat er dan ook niets aan de hand is. Maar als dan eenmaal iedereen alles van elkaar weet, barst de hel los. -Eigen mening: Ik vond het een mooi en toch fijn te lezen boek. De ideeën en de actie spreken me wel aan en ik heb echt medelijden gekregen met Jelmer. Alles is heel reëel geschreven. Het was wel een erg dik boek, wat het niet gemakkelijk maakte een goede samenvatting te maken.