Familieziek door Adriaan van Dis

Zakelijke gegevens: Auteur: Adriaan van Dis
Titel: Familieziek
Uitgever: Augustus
Jaaruitgave 1e druk: 2002
Aanbal bladzijden: 205 pagina’s Waarom heb ik het boek gekozen: Ik heb het boek gekozen, omdat ik van veel mensen hoorde dat het een leuk boek is. Toen ik naar de bibliotheek ging om hem te halen, leek het me wel een spannend boek. Op de achterkant staat namelijk dat het leven van een jongen door een vloek wordt aangetast en dat de spanning binnen het gezin nogal hoog is. Hierdoor werd ik steeds nieuwsgieriger. Het boek heeft veel met de oorlog te maken, en dat was dus ook een van de redenen waarom ik het boek koos. Het leek mij wel interessant om een boek te lezen waar oorlog in voor komt. Ik heb ook gelezen dat het gezin vanuit Indië naar Nederland is gekomen. Kortom: ik was heel erg benieuwd naar de situatie van zo een gezin. Mijn eerste persoonlijke reactie: Ik vond Familieziek echt een leuk boek om te lezen. Er zat enorm veel afwisseling in het verhaal. Allereerst de manier waarop het gezin met elkaar omgaat, moeder en de drie zussen waren eigenlijk altijd in strijd met meneer Java en zijn zoontje. Er gebeuren ook regelmatig onverwachte maar herkenbare dingen. Zo lees je over de watersnoodramp en hoe het arme gezin zich probeert te redden en andere wil helpen, hoe het op school gaat met de jongen en hoe meneer Java daarop reageert en uiteindelijk hoe meneer Java in een gesticht word geplaatst en de jongen naar familie moet. De manier van schrijven blijft ook spannend, hoewel het niet vanuit iemands ogen is geschreven wordt toch vaak gezegd hoe meneer Java en zijn zoon over elkaar denken en soms in korte aparte hoofdstukken word er een gesprek van de zussen en hun moeder “afgeluisterd” en op die manier krijg je vanuit elke persoon te zien hoe ze over elkaar denken. Ook dat was boeiend.
De samenvatting van het boek: Het gezin in de familie bestaat eigenlijk uit twee delen, maar ze komen allemaal uit Nederlands-Indie. Moeder heeft uit een eerder huwelijk drie dochters, die in het boek eerste zus, tweede zus en derde zus worden genoemd. Hun vader was soldaat in de Koude Oorlog en kwam al in een van de eerste weken om het leven. Met zijn vieren zaten ze opgesloten in een kamp. De moeder was erg ziek en daarom ging de eerste zus opzoek naar iemand om haar te helpen. Ze kwam uit bij meneer Java. Uiteindelijk werd moeder verliefd op meneer Java en na de oorlog bleven ze bij elkaar en uit dit huwelijk ontstaat een zoontje. Om een nieuw bestaan op te bouwen verhuisde het gezin naar Nederland. De zoon van meneer Java is de hoofdpersoon uit het boek, maar een naam heeft hij niet, iedereen noemt hem jongen en daar heeft hij geen problemen mee. Zijn eigen naam vond hij toch niet mooi dus dit is dan beter in zijn ogen. De jongen werd door meneer Java ook wel zijn pupil genoemd, hij moest zijn trots worden het liefst net zo geweldig als hij, maar dat gaat al vrij snel verkeerd. Hij is allergisch voor bepaalde stofdeeltjes en dingen in de lucht en zodra de jongen bij paarden, meneer Java’s grootste hobby, in de buurt komt begint hij te niezen. Dit is onbegrijpelijk voor zijn vader. Verder gaat de jongen niet naar school, hij krijgt thuis les van zijn vader die het Nederlandse onderwijs voor geen cent vertrouwt. Hij leert de jongen niet uit boeken maar uit het leven, dat is wat telt. Verder geeft meneer Java schrijfles, mooie schuine letters en moeilijke woorden zal de jongen leren zodat hij als hij dan toch naar school moet een paar klassen over kan slaan. Toen de jongen uiteindelijk dan toch naar school ging bleef hij meteen het eerste jaar zitten, een grote teleurstelling voor meneer Java en ook de jongen vond het moeilijk om zijn eindrapport te laten zien. De familie had weinig geld, niks in huis werd weggegooid. Van een oude rok kon je nog een broek maken enz. Veel dingen in het huis waren ook geschonken door bekenden en iedereen was heel dankbaar voor alles wat ze hadden. Alleen meneer Java, die van vroeger uit was gewend om rijk te zijn, gaf veel geld uit. De huishoudportemonnee werd vaak door meneer Java gebruikt om nieuwe schoenen, die hij al enorm veel had, en ook kocht hij een keer een tv. Die moest echter na een week het huis weer uit omdat er simpel weg geen geld voor was. De vrouwen in het huis kunnen het gedrag van meneer Java en zijn zoontje niet begrijpen, alles wat ze doen is in hun ogen fout en de meiden snappen niet meer dat ze deze man ooit aan hun moeder hebben gekoppeld. De jongen en meneer Java brachten veel tijd met elkaar door, maar meneer Java wordt steeds onrustiger. De oorlog heeft zijn sporen achter gelaten en nu hij op de radio hoort over een H-bom (waterstofbom) wordt hij bang voor een nieuwe oorlog. Onrustig loopt hij door het huis, de lessen met de jongen moeten wachten en hij doet niks anders dan voor de radio zitten, totdat moeder er een stokje voor steekt. Haar man wordt overgeplaatst naar een inrichting. Daar moet hij tot rust komen. De jongen wordt ondertussen thuis onhandelbaar. Hij steelt geld van zijn ouders, schreeuwt en schopt. Daarom wordt hij voor een tijdje naar familie op het platte land gestuurd, in de hoop dat ook hij tot rust komt en manieren leert. De eerste weken ging het goed maar toen ontstonden er meningsverschillen. Zijn familie was christelijk, hij niet. Zijn familie was voor Soekarno maar bij hem thuis waren ze absoluut tegen. Hij geloofde dat Soekarno (die meneer Java aap noemde) het leven van zijn ouders had verknald in Nederlands-Indie en werd daarom weer zeer agressief. Aan het eind van het boek komt iedereen weer thuis bij elkaar, maar zoals vroeger zal het nooit meer worden. Titelverklaring: De titel past wel goed bij het boek. De vader van het gezin is namelijk ziek in zijn hoofd. Hij heeft allemaal waanideeën over de oorlog. De rest van het gezin, vooral zijn zoon lijden hier onder. Zij worden gek van hun vader en op die manier ook “ziek”. De jongen heeft nog wel respect voor zijn vader want hij zoekt hem wel op in de inrichting. Door de ziekte van een gezinslid wordt als ware de hele familie ziek. Het onderwerp: Ik vind het duidelijk waar de tekst over gaat, want in het hele verhaal gaat het eigenlijk over problemen binnen een gezin. Het gaat over vader die heel graag wil dat zijn enige zoontje net zo geweldig als hij wordt. Hierdoor ontstaat er een sterker relatie tussen vader en zoon, terwijl de meiden en hun moeder de twee mannen niet begrijpen. De relatie tussen vader en zoon leverde soms problemen op. De zoon ging bijvoorbeeld niet naar school, omdat zijn vader hem thuis les gaf. Later toen de jongen toch naar school moest leverde hij altijd slechte resultaten op. Volgens mij is het belangrijkste onderdeel van het verhaal toch wel de relatie tussen vader en zoon, en hoe de zoon geleden heeft van deze relatie. Het belangrijkste probleem in dit verhaal voor de hoofdpersoon is dat hij niet goed weet wie nu eigenlijk gelijk heeft van zijn ouders en zich daarom teveel aan zijn vader aandacht begint te schenken, terwijl deze eigenlijk geestesziek is. Ik vind het onderwerp wel interessant, want ik weet niet zo veel over mensen die naar een ander land emigreren wegens een oorlog. Hierdoor ben ik het boek ook gaan lezen. Ik had verwacht dat het boek veel met oorlog te maken had, maar dat was niet het geval. Dat vond ik wel jammer, omdat ik wel geïnteresseerd ben in de situatie van mensen die de oorlog mee maken. Het boek heeft me wel aan het denken gezet, want nu krijg ik door dat wij een prachtig leven hebben, in tegenstelling tot een paar families zoals die van het verhaal. Ik vind dat het onderwerp goed uitgewerkt is en dat de auteur niet anders hoeft te schrijven over het onderwerp. Het is duidelijk waar het om gaat. Ik denk niet dat er kanten van het onderwerp meer aandacht hadden moeten krijgen want wat er gebeurde in het boek heeft genoeg aandacht gekregen. De gebeurtenissen: Het belangrijkste gebeurtenis in het boek is de oorlog die er in Indië uitbrak. Dat was dan ook de oorzaak van het ellendige leven die het gezin nu lijdt. Door de oorlog overleed de eerste man van de moeder en trouwde de vrouw toen dus opnieuw met meneer Java. Daarna kwamen ze naar Nederland om een nieuw bestaan op te bouwen, maar jammer genoeg was het in Nederland niet veel beter dan daar, behalve dan dat ze veiliger zijn. Ik denk dat het verhaal heel goed echt gebeurd kan zijn. Er zijn zoveel mensen die lijden aan de gevolgen van een oorlog en die geobsedeerd zijn door een nieuwe oorlog. Ook denk ik dat het heel goed kan dat de rest van de familie daar onder lijdt. Ik kan me niet echt voorstellen hoe meneer Java zich voelt omdat ik zelf nooit in een oorlog heb gezeten. Wat ik wel origineel vind, is de nadruk die op de bom ligt. Meestal gaat een boek over de oorlog over meegemaakte dingen en hier staat die ene bom centraal, terwijl hij nog niet eens echt iets verwoest heeft. Ook kan ik me wel goed voorstellen dat je heel erg op je vader kan gaan lijken, als hij zo duidelijk aanwezig is in een gezin. Ik zie in het echt ook wel mensen die in het handelen precies hetzelfde zijn als hun ouders. Ik vind dat de gebeurtenissen logisch uit elkaar voortkomen. De relaties binnen het gezin zijn niet zo goed, zelfs tussen de moeder en de vader is er weinig sprake van liefde. Ze schreeuwen naar elkaar en maken elkaar verwijten. Ondanks alles wil moeder niet weg bij haar man, dan vindt ze dat ze gefaald heeft. Maar gelukkig komt het gezin aan het eind er achter dat er heel veel liefde tussen de moeder en meneer Java bestaat. De personen: De belangrijkste personages uit dit boek zijn de jongen en zijn vader, meneer Java. De hoofdpersoon zelf is de jongen. Ik zou niet op een van de personages willen lijken. Ik vind hun karakter eigenschappen niet voorbeeldig. Ze komen in het verhaal ook niet echt als helden voor. Ik kan me niet goed verplaatsen in de personages, omdat ik bij hun handelen niet denk van dat zou ik ook zo gedaan hebben. Soms kon ik me ook niet inleven in het verhaal, omdat de personages heel erg kil tegen elkaar praten en ook omdat de zinnen soms erg kort waren en dus er niet om heen verteld wordt. Ik vind dat de jongen niet erg goed sociaal is ontwikkeld. Dat komt doordat hij zijn hele tijd met zijn vader doorbrengt en zo dus niet met andere mensen in contact komt. Ik vind dat de karakter eigenschappen die de personages hebben wel bij het verhaal passen. De personages handelen namelijk heel onduidelijk en onbegrijpelijk en zo zie je dus dat het niet zo lekker loopt bij een arme gezin als deze. Ik vind dat de moeder in het verhaal geen goede moeder is, omdat ze zelf ook niet weet wat ze wil. Ze is alleen maar blij dat haar man eindelijk in de inrichting zit en zij dus de vrijheid heeft. Haar zoon stoot ze ook telkens af als hij te dicht bij haar komt. Later als hij te wild wordt stuurt ze hem ook naar familie. De drie zussen vind ik onsympathiek. Ze zien meneer Java en zijn zoon liever niet dan wel en ze plagen en treiteren de zoon op alle mogelijke manieren.
De opbouw: Het verhaal was niet moeilijk om te lezen, want de schrijver schrijft heel makkelijk. In dit verhaal zijn veel flashbacks verwerkt. Soms heb je niet eens door dat er geschiedenis geschreven wordt. Zo weet je dus niet meer wat werkelijkheid is, en wat de gedachten van meneer Java zijn. Elke flashback vormt een stukje puzzel van de geschiedenis; aan het eind van het boek is de puzzel pas compleet. Daardoor is het boek aan het eind ook pas goed in te delen en te koppelen aan elkaar. In dit boek wordt het heden heel sterk gemaakt door het verleden. Dit heeft o.a te maken met meneer Java en zijn trauma’s. Het boek is globaal wel in chronologische volgorde verteld. Maar door die flashbacks nogal onoverzichtelijk. Hoe lang het verhaal werkelijk duurt is daarom ook moeilijk te bepalen. Ook wordt er daar verder niet op ingegaan, dus is het eigenlijk niet echt belangrijk om te weten. Het taalgebruik: De schrijver heeft niet echt moeilijke woorden gebruikt. Het taalgebruik vind ik erg opvallend aan dit boek. De zinnen zijn vaak erg kort en krachtig. Zo wordt bijvoorbeeld op bladzijde 128 de volgende zinnen geschetst: Paniek in huis. Protest. Meisjesgestamp. Persoonlijk vond ik dat soms in het begin vervelend lezen, het is te kort en ik kan me er weinig bij voorstellen. Niet omdat het onduidelijk is, maar gewoon omdat er niet om heen verteld wordt. Maar later raakte ik er aan gewend en vond het lekker snel lezen ook. Ook maken die enkele woorden het verhaal dramatischer, zo komt het over. Ook door die paar brieven werd het verhaal leuker om te lezen. Verder heeft de schrijver niet echt moeilijke woorden gebruikt. Evaluatie: Uiteindelijk vond ik het boek heel mooi om te lezen. Het was wel anders dan ik had verwacht, de achterkant doet vermoeden dat het jongetje opgroeit in de oorlog en ook de rol van de moeder en zusters kwam anders naar voren in het boek. Toch was dit niet negatief, ten eerste heeft de gezinssituatie me heel erg geboeid. Verder was de manier waarop de oorlogstrauma’s van meneer Java werden beschreven, in tegenstelling tot in bijvoorbeeld “bezonken rood”, heel begrijpelijk. Op de een of andere manier kon ik me inleven waarom die man soms zo kwaad werd, waarom hij een bord tegen de muur smeet of waarom hij zo graag wil dat zijn zoon presteert. Daarom vond ik het boek dus best boeiend, bovendien was de schrijfstijl lekker vlot (door de korte zinnen) waardoor het nog snel en lekker las ook.