Familieziek door Adriaan van Dis

1          Titelbeschrijving

Kader Abdolah, De reis van de lege flessen, Uitgeverij de Geus 1997 (18de druk, 2019)

2   Relevante gegevens over de schrijver

Kader Abdolah is een pseudoniem voor Hossein Sadjadi Ghaemmaghami. Hij is geboren in Iran en studeerde daar natuurkunde aan de universiteit van Teheran. In 1988 kwam Abdolah naar Nederland, hij moest vluchten, omdat hij in Iran bezig was geweest met politieke activiteit. Zijn beide vrienden Kader en Abdolah waren allebei ook partijleden en zij waren geëxecuteerd. De betovergrootvader van Abdolah was schrijver en al vanaf vroeger wilde Abdolah in zijn voetsporen treden. Hij kreeg daardoor een grote interesse in de Westerse literatuur. Abdolah maakte zich de taal eigen, door onder andere het lezen van de kinderboeken van Annie M. G. Schmidt. In 1993 begon Abdolah zelfs in het Nederlands te schrijven. Door zijn geschiedenis van migratie, gaan veel van Abdolahs boeken over het leven tussen twee culturen en over het leven in de diaspora.

3          Beknopte samenvatting van de inhoud

Bolfazl is een economische vluchteling uit Iran. Hij krijgt samen met zijn vrouw en zoon een huis toegewezen in een plaats aan de Ijssel. Het huis is een hoekhuis en Abdolah heeft dus maar aan een kant buren. Zijn buurman heet René en is homoseksueel. Bolfazl voelt een taalbarrière, dus praat pas na een halfjaar met zijn buurman. Ze spreken elkaar altijd in de tuin, waarbij ze over het korte hek kunnen praten. Ze worden snel vrienden en René probeert Bolfazl zo goed mogelijk te helpen. Het leren van de Nederlandse taal valt echter tegen. Zijn vrouw en zoon krijgen het veel sneller onder de knie. Soms wordt Bolfazl uitgenodigd bij René. Samen met zijn vriend die Bolfazl Mokka Mokka noemt, hebben ze het dan gezellig. René zorgt ook voor een baantje bij een boer, zodat Bolfazl zijn eigen geld kan verdienen. De moeder van Bolfazl komt op bezoek in Nederland. Zij moet niks van René weten, want ze is erg gelovig. Ze wil dan ook elke keer bidden naar Mekka en Bolfazl helpt haar daarbij. Dan verlaat de vriend van René hem en verhuist hij, zonder dat hij het Bolfazl heeft verteld. Hij komt erachter nadat hij zijn afwezigheid opmerkt en op onderzoek besluit te gaan. Hij gaat op bezoek, maar René is erg veranderd. De vrouw van Bolfazl verlaat hem en hij verliest het gezag over zijn zoon. De nieuwe buurman is niet aardig. Hij praat niet eens terug tijdens de ontmoeting terwijl hij de pruimenboom neerzaagt. Dan belt de ex-vrouw van René hem op. Ze heet Anneke en verteld dat René voor een trein is gesprongen en Bolfazl en zijn ex zijn de enige die naar de crematie mogen komen. Bolfazl realiseert pas na de crematie dat zijn enige Nederlandse vriend dood is gegaan. Zijn nieuwe buurman Jacobus is machinist en Bolfazl denkt dat hij degene is die zijn vriend heeft overreden. Hier komt hij echter niet achter. Op zijn verjaardag krijg Bolfazl een kaart van Miranda, de dochter van René. Hij besluit haar te bezoeken en omdat Anneke bij haar in de buurt woont, haar ook. Bij Anneke maakt de nieuwe vriend van haar een schilderij van Bolfazl. Bolfazl besluit dat hij verder moet gaan met zijn leven. Dat heeft Anneke namelijk ook ooit gedaan.

4          Verhaalanalyse

4.1 Ruimte

• Het boek speelt zich af in een plaats aan de Ijssel, waarvan ik denk dat het Zwolle is. In het begin van het boek worden de boeren landschappen van Nederland beschreven. De plaats is niet heel relevant voor het boek, maar onze Nederlandse cultuur wel. Het laat zien hoe verschillend die kan zijn tot Bolfazls oorspronkelijke cultuur.
• Het boek speelt zich af in de moderne tijd van toen het geschreven is. Hoe het is geregeld met vluchtelingen laat zien dat het niet lang geleden is dat het boek geschreven was. Ook is er sprake van telefonie.

4.2 Personages

• Bolfazl: hij is een vluchteling uit Iran en is vrij intelligent. Dat merk je aan de moeilijke vragen die hij zichzelf stelt. Hij vond het moeilijk om zijn leven in Nederland op te bouwen. René: de buurman van Bolfazl, hij is homoseksueel. En helpt Bolfazl met het opbouwen van zijn leven in Nederland. Hij pleegt uiteindelijk zelfmoord. Verder zijn de personages vlakke figuren en wordt er niet veel verteld. Mokka Mokka, Miranda, Jacobus, Mary Jane, Anneke en Bolfazls zoon en ex-vrouw.

4.3 Vertelwijze

• Het boek is geschreven als een grote terugblik. Het is geschreven in de ik-persoon en het is geschreven toen alle gebeurtenissen in het boek al gebeurd waren. Ik vind het perspectief bij het boek passen, omdat het echt vanuit Bolfazl zelf geschreven is en het zijn visie weergeeft.
• Het boek is chronologisch verteld over 28 hoofdstukken die aangegeven zijn met een nummer. Het boek heeft geen proloog of epiloog. Het bevat wel een paar bladzijdes met ik denk koranteksten in een taal die ik niet ken, voorafgaand aan het boek.

4.4 Motieven

• Verhaalmotieven uit boek zijn de dood, omdat Bolfazl daar telkens mee geconfronteerd wordt. Eenzaamheid is ook een verhaalmotief, want de enige vriend van Bolfazl verlaat hem en hij voelt zich alleen. Ook zijn gezin heeft hem verlaten, ook al lijkt hij daar goed mee om te gaan.
• Een leidmotief uit het boek zijn de lege flessen. Ze komen telkens terug. Allereerst herinneren de lege flessen Bolfazl aan zijn familie, want zijn opa had een kelder met lege flessen. Elke fles had zijn eigen verhaal. Toen zijn opa stierf, begonnen alle flessen een reis door de rivier. Bolfazl drinkt wijn met René en dan zijn er ook lege flessen. Hij vertelt hem dan over de flessen van zijn opa. Bolfazl vergelijkt zijn eigen reis vanuit Iran met zijn eigen reis. Als hij terugfietst van een bezoek aan de inmiddels verhuisde René, ziet hij ook allemaal lege flessen in het weiland liggen. Hij denkt dat ook deze flessen op reis zijn.