Esmoreit door Onbekend

A. Samenvatting

De hoofdpersoon is, zoals de titel al zegt, Esmoreit. Hij is een Siciliaanse prins die vlak na zijn geboorte verkocht wordt door zijn oom Robberecht. Robberecht heeft dat gedaan, omdat hij – als de koning geen zoon meer zou krijgen – troonopvolger zou worden. Hij was er al bijna vanuit gegaan dat hij het zou worden, omdat de koning al een oud man is. Maar dan valt zijn droom in duigen door Esmoreit. Hij verkoopt hem aan de adviseur en sterrenwichelaar van de koning van Damascus. Deze Platus heeft in de sterren gelezen dat ‘er een kind van hoge afkomst geboren is in Sicilië, die de koning van Damascus met het zwaard zou doden, tenzij deze het met een beschermende macht verhinderen zou.’ De koning stemt er dan mee in dat Platus het kind gaat halen. Ondertussen heeft de koning van Sicilië zijn vrouw opgesloten, omdat hij denkt dat zij Esmoreit vermoord heeft.
Esmoreit groeit dus op aan het hof van een vorst uit Damascus. Die vorst geeft Esmoreit cadeau aan zijn dochtertje Damiët. Deze moet beloven een moeder en een zuster tegelijk te zijn voor hem. En dat belooft ze graag. Er bloeit een wederzijdse liefde op tussen Esmoreit en Damiët. Maar ja, ze zijn broer en zus. Als Esmoreit ouder is, een jaar of 18, ontdekt hij dat Damiët niet zijn echte zus is. Damiët wist dan wel dat Esmoreit niet haar echte broertje was, maar ze weet niet waar hij wel vandaan komt. Beide denken ze dat hij een vondeling is. Dan wil hij alleen nog maar zijn echte afkomst te weten komen. Hij gaat op weg met het enige wat hij heeft, zijn doek waar hij als baby in gewikkeld lag, met een of ander belangrijk wapen erin geborduurd. Na een lange tocht komt hij in Sicilië aan. Daar ontmoet hij zijn moeder, die nog steeds in de gevangenis zit. Waar hij haar ontmoet is niet duidelijk. Met behulp van de geborduurde doek komt hij erachter dat dit zijn moeder is en komt de koning erachter dat dit haar verloren zoon is. Zo komt ze uit de gevangenis en ontmoet Esmoreit ook zijn vader.

Maar in Damascus maakt Damiët zich erg ongerust. Ze vraagt aan Platus of hij samen met haar Esmoreit achterna wil reizen, verkleed als pelgrims, en dat wil Platus wel. Zo komen ook zij in Sicilië aan, waar ze Esmoreit vinden. Dan herkent Platus Robberecht. Hij zegt tegen Esmoreit dat Robberecht hem al dit verdriet heeft aangedaan. Robberecht doet net of hij van niets weet, maar daar weet Platus wel wat op: Hij heeft in die tijd Robberecht een ivoren kistje vol goud gegeven voor de ruil. En inderdaad wordt dit zelfde kistje bij Robberecht in de kast gevonden. Hij wordt opgehangen en ze leven nog lang en gelukkig.

B. Analyse

1. titel: Esmoreit
auteur: onbekend; vertaler uit het Middelnederlands: H. Adema
uitgever: Taal & Teken
eerste druk: 1983

2. Het toneelstuk behoort tot de stroming middeleeuwse (wereldlijke) toneelspelen.

3. Esmoreit behoort tot het genre van de abele spelen. Deze worden ook wel ridderromans in toneelvorm genoemd.
De kenmerken hiervan zijn, die in dit boek voorkomen:
- De onschuldig veroordeelde koningin die in vertrouwen op God haar lijden draagt.
- Een jongen die op zoek gaat naar zijn afkomst (de vaderzoeker).
- De liefde tussen twee koningskinderen van christelijke en heidense afkomst.
- De ideale liefde vinden.
- De profetie van naderend onheil, vaak verbonden met kindermoord.

- Na het abele spel wordt er meestal nog een klucht opgevoerd, zo ook bij Esmoreit.

4. Het thema van het boek zou gerechtigheid kunnen zijn: Dieven en bedriegers krijgen hun straf en rechtschapen, eerlijke mensen krijgen hun beloning. In dit boek stelt Robberecht de bedrieger voor en Esmoreit (maar ook Damiët, de koningin enz) de rechtschapen mens. Zo zegt Esmoreit aan het einde van het stuk: “ Zo is het al zo dikwijls gebeurd: kwaad wordt met kwaad vergolden, maar zuivere harten vol deugd en trouw staan het hoogst in aanzien.”

5. - Esmoreit wordt door Robberecht aan Platus verkocht in Sicilië
- De koningin wordt opgesloten
- Esmoreit krijgt te horen dat Damiët niet zijn echte zus is
- Hij gaat opzoek naar zijn werkelijke afkomst
- Esmoreit ontmoet zijn moeder (en later ook zijn vader)
- Damiët reist hem achterna en vindt hem in Sicilië
- Robberecht wordt schuldig bevonden en ter dood veroordeeld

Het verhaal is wel chronologisch verteld, maar er worden wel een paar flinke tijdsprongen gemaakt: Het reizen wordt verkort, achttien jaar van Esmoreits leven wordt weggelaten, en de gevangenschap van zijn moeder. Er zijn nog wel meer kleine tijdsprongen, bijvoorbeeld tussen de veroordeling van Robberecht en zijn terechtstelling, maar dit waren wel de grootste. Er zitten geen flash-backs in, al hebben ze het wel over het verleden, maar er zijn geen scènes die helemaal flash-back zijn.

6. Esmoreit

Probleem: Hij weet zijn echte afkomst niet en hij zal niet rusten voordat hij die heeft gevonden.
Karakter: Esmoreit is een rechtschapen jongen die achttien jaar oud is (in het grootste gedeelte van het boek). Hij is zeer vastbesloten: Hij wil zijn ouders terugvinden en de dader van zijn ongelukkigheid straffen.
Ontwikkeling: Esmoreit groeit op in het boek (ook al beleef je dat niet mee) tot een achtienjarige jongeman. Hij komt uit een christen wereld, maar omdat hij is opgevoed met het moslimgeloof, hangt hij deze aan. Als hij zijn ouders heeft teruggevonden, vraagt zijn vader hem Mohammed en Apolijn af te zweren en het christelijk geloof aan te hangen. Dit doet Esmoreit (= nog een ontwikkeling).

Damiët
Probleem: Ze heeft gevoelens voor Esmoreit, maar kan hem dit niet zeggen, omdat hij denkt dat ze broer en zus zijn. Maar dan hoort Esmoreit dat en heeft ze een nieuw probleem: Esmoreit gaat weg om zijn afkomst te achterhalen. Maar omdat haar liefde zo sterk is, reist ze hem achterna.
Karakter: Esmoreit beschrijft het karakter van Damiët als hoogstaand en edel. Ook noemt hij haar lief en goed en zegt hij dat ze ongerept is. Dit is dus allemaal wel heel positief te noemen. Ze is ook erg bezorgd om Esmoreit als hij niet terugkomt.
Ontwikkeling: Damiët maakt niet echt een ontwikkeling door, behalve dan dat ze – evenals alle andere personen in het stuk – achttien jaar ouder wordt.

Robberecht
Probleem: Esmoreit. Hij zou koning worden als de koning geen troonopvolger meer zou krijgen en daar zou het naar uitzien, totdat Esmoreit geboren werd. Hij moet hem dus uit de weg ruimen.
Karakter: Hij wordt afgeschilderd als een gemenerik: Hij verkoopt Esmoreit uit eigen belang en stookt daarna ook nog tegen de koning, zodat de koningin in de gevangenis komt. Daarna liegt hij ook nog over dat hij het niet gedaan heeft.
Ontwikkeling: Ook Robberecht maakt niet echt een ontwikkeling mee.


7. De gebeurtenissen spelen zich af in de middeleeuwen. Dit merk je natuurlijk aan het taalgebruik. Het is geschreven in het Middelnederlands.

8. Esmoreit is geschreven vanuit het perspectief van de alwetende verteller. Hij overziet alles wat er gebeurt.

Voorbeelden:
1) Damascus

Platus
Waar bent u, hooggeboren koning, machtig vorst van Damascus? Ik ben diep geschokt door wat ik heb gezien.

De koning van Damascus
Meester Platus, wat gaat er gebeuren, wat maakt u zo ovestuur?

2) Sicilië

De koningin
Och mijn koning, hoe zou ik het over mijn hart kunnen verkrijgen om hem die ik onder mijn hart droeg, ook maar het minste leed te berokkenen?

De koning
Zwijg, gewetenloze vrouw. Genoeg gesproken, ik wil er niet meer over horen. Ik zal u in een kerker laten verkommeren.
Robbrecht, zet haar gevangen!

Je kijkt dus met de verschillende personen, op verschillende plaatsten mee.

9. De gebeurtenissen spelen zich af in Sicilië en Damascus.


C Leeservaring

1. De gebeurtenissen hebben nou niet echt indruk op me gemaakt. Het is meer een vermakelijk verhaal/toneelstuk over een jongen van hoge afkomst, die opzoek gaat naar zijn ouders.

2. De opbouw vind ik niet ingewikkeld: Het is opgebouwd in de vorm van een toneelstuk, dus het leest wel wat minder vlot. Het is geen verhaal dat je in een keer door kan lezen. Maar het stoort niet heel erg. Er zitten ook geen flashbacks in, dus het was makkelijk te volgen. Er stond ook de hele tijd boven waar het zich afspeelde, dus dan stond er: Sicilië of Damascus

3. Alleen Esmoreit gaat een beetje voor me leven. Je leeft een beetje mee met Esmoreit, omdat hij zijn afkomst niet weet en omdat hij van zijn vader en moeder weggehaald is. Zo krijg je medelijden met hem. Maar verder ben je een buitenstaander die het verhaal/stuk leest en observeert. Dit komt denk ik ook omdat het niet vanuit de ik-persoon is geschreven.

4. Het is dus geschreven in het Middelnederlands. Dat valt dus zo en zo al op aan het taalgebruik. Verder valt op aan de stijl, dat het erg ‘beschaafd’ (Middel)Nederlands is. Je ziet echt dat het taalgebruik hoort bij een hogere stand. Maar zo waren alle toneelstukken in die tijd wel geschreven volgensmij. Dit lag aan de schrijver, omdat deze meestal een hoge opleiding had genoten.

5. Het onderwerp heeft me niet echt aan het denken gezet. Ik las het meer als een ontspannen verhaaltje over een koningskind, er zat verder geen diepere gedachtegang achter geloof ik. Wel een moraal: Eerlijkheid en een zuiver hart duurt het langst, misdaad wordt gestraft. Ook ben ik niet van mening veranderd door het lezen van dit toneelstuk.

D Extra opdracht

Het boekje bevat zeker religieuze elementen. In Damascus dienen ze de “heidense” goden*: Ze hebben het steeds over Apolijn en Tervogant. Ook zeggen ze: “Bij Mohammed” enz. Ze roepen dus de hele tijd namen van personen die belangrijk zijn in hun geloof. Daarentegen hangen ze in Sicilië het christendom aan: Dit komt al gelijk in de proloog naar voren. Het verhaal wordt dus het meest beleefd vanuit Sicilië, omdat daar ook Esmoreit vandaan komt en daar het verhaal begint. De schrijver was waarschijnlijk ook een aanhanger van het christendom, omdat hij het vanuit dat oogpunt allemaal beschrijft: Als Esmoreit zijn vader en moeder terugvindt, vraagt zijn vader ook gelijk of hij “Mohammed en Apolijn wil afzweren en in Maria en in God, de opperste vader, moet gaan geloven.” Hiermee stemt Esmoreit gelijk in: “Vader, dan bid ik tot Hem, de opperste God in de hemel, dat Hij voor alles Damiët moge beschermen;…”
Dit – de christelijke elementen - komt dus ook al in de inleiding (proloog) naar voren, bijvoorbeeld door deze zin: God werd als Zoon van de maagd Maria geboren omdat Hij niet verloren wilde laten gaan wat Hij met Zijn handen had gemaakt. Daarom ook wilde Hij in waarachtige trouw moedernaakt sterven.

Dit was de eerste zin gelijk.

* Dit in ieder geval volgens de schrijver, omdat deze christelijk is (zie daarvoor proloog en de laatste zinnen hierboven.)