Esmoreit door Onbekend

Motivatie boekkeuze Ik heb het boek ‘Esmoreit’ gekozen omdat ik graag een toneelstuk wilde lezen. Dat leek me vooral leuk omdat ik zelf aan toneel doe. Ik dacht dat ik het tijdens het lezen ook echt voor me zou zien hoe het er als een toneelstuk uit zou zien. In eerste instantie wilde ik het verhaal in oorspronkelijk Oudnederlands lezen, maar tijdens het lezen bleek dit toch moeilijk te volgen. Daarom heb ik het verhaal gelezen in ‘Abele spelen’ bewerkt door Gerrit Komrij, waarin de vertaling van de tekst op rijm naast de oorspronkelijke tekst staat. Korte inhoudsweergave - Titelbeschrijving: Een Abel spel van Esmoreit. Sconinx sone van Ceciliën, ende ene sotternie daer na volghende. Uit ‘Abele spelen’ bewerkt door Gerrit Komrij, SDU uitgeverij ’s-Gravenhage 1989

De oude koning van Sicilië is getrouwd met een jongere vrouw, de dochter van de koning van Hongarije. Onverwacht heeft hij bij haar een troonopvolger gekregen: Esmoreit. Robbrecht, de neef van de koning, ziet hierdoor zijn troonopvolgerschap verloren gaan. Omdat hij koning van Sicilië wil worden, bedenkt hij een plan om Esmoreit te laten verdwijnen en om de koningin te schande te maken, zodat de koning haar op zal sluiten. De hofastroloog Meester Platus vertelt de koning van Damascus dat de planeten voorspellen dat er op Sicilië een koninklijk christenkind geboren is. Dit kind zal de koning doden en zijn dochter trouwen. Dit bericht ontstemt de koning, maar gelukkig weet Platus raad: ze moeten het kind bemachtigen (door het te kopen of door het te ontvoeren), en het moet als moslim opgroeien aan het hof in Damascus, als zoon van de koning. Hij zal dan niet op het idee komen zijn vader te vermoorden en zijn zus te trouwen. De koning vindt dit een prima plan en laat een expeditie samenstellen om naar Sicilië te vertrekken. Ondertussen heeft Robbrecht Esmoreit ontvoerd en hij wil hem in een put gooien. Net op tijd ontdekt Meester Platus het kind en hij biedt Robbrecht duizend pond. Platus vertelt Robbrecht dat hij Esmoreit naar de stad Balderijs zal meenemen. Robbrecht is tevreden en gaat akkoord. De koning van Damascus bepaalt bij thuiskomst van de expeditie dat zijn dochter Damiët
Esmoreit zal opvoeden. Iedereen krijgt bovendien zwijgplicht over de afkomst van Esmoreit. Damiët is blij met bet jongetje: hij is knap en heeft mooie kleren aan. Op Sicilië maakt Robbrecht de koning wijs dat zijn vrouw schuldig is aan de verdwijning van zijn zoon en dat zij het plan heeft om de koning te vergiftigen en daarna met een andere man te trouwen. De koning roept zijn vrouw bij zich, hij veroordeelt haar zonder meer ter dood en laat haar vastzetten. Achttien jaar later bekent Damiët aan Esmoreit dat ze verliefd op hem geworden is. Esmoreit is verbaasd: zij is tenslotte zijn zus. Dan vertelt ze hem dat hij een vondeling is. Esmoreit besluit zijn ouders te zoeken en als hij terugkeert, zal hij Damiët trouwen. Damiët geeft hem de doek mee, waarin hij gewikkeld was toen hij in Damascus aankwam. Na twee jaar zoeken komt Esmoreit op Sicilië terecht. Hij loopt langs de gevangenis en roept daar de goden aan voor hulp. De koningin in de kerker hoort hem en kijkt door het venster naar buiten. Zij herkent de doek die de jongeman op zijn hoofd gebonden heeft: op deze doek is het wapenschild van het koninkrijk Hongarije geborduurd. Ze roept hem en vertelt haar verhaal. Esmoreit gaat naar de koning. Deze gelooft hem nadat hij Esmoreit herkend heeft, en hij laat zijn vrouw door Robbrecht uit de gevangenis halen. Robbrecht zegt woedend dat hij degene die de koninklijke familie dit aangedaan heeft wel zou kunnen doden. Esmoreit bekeert zich tot het christendom. Esmoreit is al lang weg uit Damascus en Damiët is bezorgd geworden. Ze besluit hem samen met Meester Platus Esmoreit te gaan zoeken. Damiët en Platus komen aan op Sicilië. Als ze op audiëntie aan het koninklijk hof verschijnen, ziet Esmoreit Damiët. De koning geeft hen toestemming met elkaar te trouwen. Platus herkent Robbrecht als degene die hem twintig jaar eerder Esmoreit verkocht heeft. Robbrecht ontkent, maar het ivoren kistje waar het geld in zat heeft hij nog in zijn bezit. Robbrecht wordt opgehangen en Esmoreit en Damiët worden koning en koningin van Sicilië. Het toneelstuk is ten einde, Platus wijst het publiek er op dat het nog niet weg hoeft: er zal nog een korte klucht gespeeld worden. Daarna mag iedereen de trap (‘graet’) af gaan om te gaan eten. Morgen is iedereen weer welkom. Persoonlijke reactie - Onderwerp
Het onderwerp van het verhaal is de liefde, maar ook de Arabische wereld. Het onderwerp was wel leuk, maar wel een beetje afgezaagd. De Arabische wereld werd niet echt realistisch afgeschilderd, zo zijn in de tekst bijvoorbeeld de moslims polytheïstisch (in de tekst worden Mamet, Apolijn, Mahoen en Tervogan genoemd) terwijl moslims monotheïstisch zijn. Voor dat ik met lezen begon, wist ik nog niet waar het ‘Esmoreit’ over zou gaan, waardoor ik geen uitgesproken verwachtingen had. Na afloop heb ik wel nagedacht over het onderwerp, maar ik ben door het verhaal er niet anders over gaan denken. Het stuk wordt niet met diepgang beschreven, misschien komt dat omdat het verhaal erg kort is. Omdat het een toneelstuk is, merk je bijna niks over wat de personages denken, alleen als iemand hardop denkt, zoals Damiët. - Gebeurtenissen
Ik denk niet dat er één belangrijkste gebeurtenis is, maar drie: dat Esmoreit wordt ontvoerd, dat hij bij een andere familie opgroeit en dat hij zijn echte familie weer terugziet. Misschien is de eerste gebeurtenis, dat Esmoreit wordt ontvoerd, de belangrijkste, omdat als hij niet ontvoerd maar gedood zou zijn, de andere twee gebeurtenissen niet hadden plaatsgevonden. Toch vind ik dat de eerste gebeurtenis niet het duidelijkste wordt beschreven, alle drie de gebeurtenissen worden even uitgebreid verteld. Daarom denk ik dat ze ongeveer even belangrijk zijn. De gebeurtenissen spelen een belangrijkere rol dan de gevoelens en gedachtes. Omdat het een toneelstuk is merk je niet duidelijk wat mensen denken, zoals in boeken kan worden beschreven. Wel merk je hoe personages over dingen denken als ze hardop denken, of het gewoon hardop zeggen. De gebeurtenissen lijken wel logisch, maar de structuur klopt niet helemaal. De voorspelling van de sterrenwichelaar Platus gaat maar voor de helft in vervulling: de dochter van de koning trouwt wel, maar niet met de moordenaar van haar vader. Daarna wordt er niet meer verteld of de koning nog in leven is, wat wel raar is, omdat de voornaamste reden van het ingrijpen van Platus was het leven van de koning te redden. Ik vond het stuk ongeloofwaardig, maar wel boeiend om te lezen. Dit omdat het voor het eerst was dat ik een Middeleeuws boek las, wat ik best leuk vond om te doen. Dat het een toneelstuk was, maakte het nog wat boeiender voor mij. Er was geen echte gebeurtenis die veel indruk op me heeft gemaakt, het was wel vrij voorspelbaar wat er gebeurde. Maar ik heb me niet er door heen hoeven ‘worstelen’, onder andere doordat het op rijm was geschreven, vond ik het wel leuk om te lezen. - Personages
Ik vind Esmoreit geen echte held, hoewel Robbrecht bijvoorbeeld wel een stereotiep is van een ‘schurk’. Je leert het karakter van Esmoreit niet echt kennen. Hij is een hoofse ridder met veel eergevoel. Over het algemeen vind ik het belangrijk bij een boek dat de karakters goed worden beschreven, maar omdat dit een toneelstuk is, vind ik het minder belangrijk. Zeker als je het in het echt zou zien, zou je door het spel al meer te weten te komen over hoe een personage echt in elkaar zit. De personages komen niet levensecht over. Misschien wel als ik zelf in de Middeleeuwen had geleefd, maar daar kan ik nu dus niks over zeggen. Het waren een beetje standaard types, ik heb niet het idee dat het echt gebeurd had kunnen zijn. Sommige dingen lijken niet helemaal te kloppen, zoals bijvoorbeeld de voorspelling. Ook het feit dat Damiët veel ouder is dan Esmoreit als zij trouwen lijkt mij niet gebruikelijk in de Middeleeuwen. In geen een van de personages kan ik me echt inleven. Ik vind het meestal wel leuk als ik me goed kan inleven bij een boek, maar het tegenovergestelde kan juist ook heel leuk zijn, dat je helemaal niet begrijpt waarom personages bepaalde dingen doen. Esmoreit komt wel sympathiek over, Damiët ook, zij neemt per slot van rekening zo maar de taak op zich om een kind dat zij niet kent op te voeden. Robbrecht komt natuurlijk niet sympathiek over, omdat hij zijn eigen neefje wil vermoorden. Ook de koning komt niet sympathiek over. Hij lijkt nogal snel beïnvloedbaar; hij gelooft zijn eigen vrouw niet en zet haar jarenlang gevangen. Voor mij is dat te gek voor woorden. Ik keur alleen het gedrag van Robbrecht en de koning af, omdat zij allebei iemand (willen) doden. Verder zijn er geen echt schokkende dingen die ik afkeur. Ik denk wel dat het in die tijd gebruikelijker was zwaardere straffen uit te delen, zoals het afhakken van een hand als iemand iets stal. Dat Robbrecht opgehangen wordt, past wel in die tijd. - Opbouw
De opbouw van het toneelstuk is niet ingewikkeld, globaal gezien kan Esmoreit in twee delen worden gesplitst; het eerste deel als Esmoreit een baby is, en het tweede deel als Esmoreit volwassen is. Maar volgens mij is de indeling gesplitst in 3 delen. In het eerste bedrijf staat het misdrijf centraal, de aanleiding voor het verhaal. In het tweede bedrijf ontdekt Esmoreit wie hij eigenlijk is en gaat hij op zoek naar zijn ouders. Tenslotte komt de ontknoping in het derde bedrijf, alles komt weer goed. Ik vind Esmoreit geen spannend verhaal om te lezen, ik had geen drang om door te lezen. Er komen geen flashbacks voor in het verhaal. Dat komt waarschijnlijk doordat het een toneelstuk is, het is natuurlijk heel moeilijk om flashbacks te spelen. Wel komen er terugverwijzingen in voor, zoals de doek die Esmoreit draagt waaraan zijn moeder hem herkent. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende mensen, voor elk stuk tekst staat zelfs letterlijk de naam van degene die het zegt. Toch krijg je hierdoor niet verschillende visies op het verhaal, wat wel jammer is. Aan het slot zijn er nog weinig onduidelijkheden, alleen zit je met de eerdergenoemde voorspelling die niet helemaal klopt. - Taalgebruik
Het oorspronkelijke taalgebruik van het stuk, Middel-Zuid-Nederlands vond ik wel moeilijk, daarom heb ik ook de bewerking ervan gelezen. Omdat het een toneelstuk is, bestaat het stuk enkel uit dialogen. Ik vond het wel leuk, omdat dat eens wat anders was om te lezen. Het taalgebruik past wel bij de Middeleeuwen, op zich niet persé bij het onderwerp. Wat ik ook heel leuk vond tijdens het lezen, dat het geschreven was in versvorm, volgens mij gepaard rijm.
Verdiepingsopdracht
De politieke, sociaal-economische en culturele achtergrond Troonopvolging is een politiek aspect in het toneelstuk. Robbrecht wil de troonopvolger zijn van zijn oom, maar ziet dat dit verhinderd wordt als zijn oom een kind krijgt. Ook de standentheorie komt voor in Esmoreit. Zo zegt Damiët over Esmoreit in regel 440 dat hij edel van bloede is, hoewel hij te vondeling is gelegd. Het feodale stelsel is gebaseerd op trouw. Robbrecht is absoluut niet trouw aan zijn koning. Uiteindelijk wordt hij hiervoor opgehangen. De gelezen tekst kun je in verband brengen met de standenmaatschappij zoals die beschreven is door Adalbero, bisschop van Laon: op aarde zijn er die bidden (geestelijkheid), die strijden (adel en ridders) en die werken (boeren en vissers). Esmoreit gaat vooral over de adel en de hoofse cultuur. De hoofsheid komt veel voor in Esmoreit. Hoofsheid is een ideaal en Esmoreit was de ideale middeleeuwse ridder. Zijn hoog ontwikkeld eergevoel overtuigde Damiët al dat hij van edele afkomst moest zijn. De ridder kent de juiste omgangsvormen, hij weet de mensen op de juiste manier aan te spreken en hij blijft in alle situaties beleefd. Zelfs de liefde tussen Esmoreit en Damiët is hoofs; de geliefden houden het op mooie taal, er komt zelfs geen kus in voor. De eercultuur speelt ook een belangrijke rol. De moeder van Esmoreit, die vals beschuldigd wordt, wordt in de gevangenis (en dus uit haar groep) gezet. Ze is dan eerloos. Robbrecht verliest zijn eer door te liegen. Er zitten ook religieuze aspecten in Esmoreit. Zo wordt Esmoreit islamitisch opgevoed, maar wordt hij bekeerd tot het christendom als hij zijn echte ouders ontmoet. Het islamitische aspect komt waarschijnlijk doordat men in West-Europa zeer geïnteresseerd was in de Arabische wereld. Men had er allerlei voorstellingen van, en beschouwden ze als afvallige christenen die óf bekeerd, óf gedood moesten worden. De bekering van Esmoreit voldoet dus aan de verwachtingen van de mensen toen. Het beeld wat men toen van de islamieten had klopte dus niet, zoals ook fout werd gedacht over de goden en de kleding van de islamieten. Bij de koningin merk je ook duidelijk dat zij op God vertrouwt. Als zij in de kerker wordt gevangen gezet, zegt zij zelf letterlijk: ‘Barmhartige God, u bent het die de waarheid bloot zal leggen en bewijst dat ik onschuldig ben.’ Ook als ze net beschuldigd is, vertrouwt ze op God: ‘God, die aan een kruis moest hangen, Die alleen kan voor mij pleiten Om mijn onschuld te bewijzen: Ik ben me van niets bewust’ Ook bij de rest van de personages speelt religie een grote rol; in bijna elk stuk tekst wordt wel een verwijzing naar God gemaakt of een god aangeroepen. Er zitten ook belangrijke niet-religieuze aspecten in de tekst, zoals het op zoek zijn naar de vader. Verder zijn er enkele aspecten die ook typerend zijn voor verhalen uit de middeleeuwen, bijvoorbeeld het gevaar dat er geen erfgenaam is voor het koningshuis en de belangrijke rol van een herkenningsteken, de doek met het wapen van Hongarije waarin Esmoreit als kind gewikkeld was. Maar ook het verraad van Robbrecht om zelf te troon te bemachtigen en de daaropvolgende wraak (de ter dood veroordeling van Robbrecht) zijn hier voorbeelden van. De tekst van Esmoreit bevindt zich in het zogenoemde ‘Hulthemse handschrift’. Dit is een verzamelbundel met 241 aan twee kanten beschreven folia. De tekst is dus overgeleverd in handschrift. In de Middeleeuwen is het licht een belangrijk symbool. Zo zit de moeder van Esmoreit opgesloten in een donkere kerker. Ook getallen kunnen in de Middeleeuwen een symbolische betekenis hebben, maar ik weet niet of 18 jaar in de kerker ook symbolisch geduid moet worden. Literatuur in de stad Esmoreit behoort tot literatuur in de stad. Er is duidelijk sprake van annexatie van hoofse cultuur: het hele toneelstuk heeft als achtergrond de wereld van de adel. Het stuk is aangepast (adaptatie) aan de burgerlijke moraal. Het kwaad wordt gestraft: Robbrecht wordt opgehangen. Het goede wordt beloond: de moeder van Esmoreit komt weer vrij. Heel opvallend is dat zij haar man onmiddellijk vergeeft. In het toneelstuk komen ook christelijke warden voor. Moeder bidt in de gevangenis en Esmoreit bekeert zich tot het Christendom. Esmoreit is een toneelstuk: een abel spel. Na afloop wordt een sotternie opgevoerd (Lippijn). De volledige titel van Esmoreit is dan ook: Een abel spel van Esmoreit, tconincx sone van cecilien ende ene sotternie daer na volghende.. Evaluatie Mijn persoonlijke reactie is niet veranderd na de verdiepingsopdrachten. Wel ben ik tijdens het maken van de opdrachten en tijdens het lezen van de achtergrondinformatie meer te weten gekomen over het boek. Ik vind het toch wel leuk om eens een toneelstuk uit de middeleeuwen te lezen. Het leest wel heel anders dan de hedendaagse lectuur of literatuur. Hoewel ik het wel een erg voorspelbaar stuk vond, zeker met een happy-end, vond ik het toch leuk om te lezen. Ik ben wel tevreden over de uitvoering van de beschrijvingsopdracht. Zoals elke keer ben ik er wel veel tijd mee kwijt geweest. Naar mijn idee is het ook wel goed, ik ben daardoor wat dieper op het boek ingegaan. Dat kwam doordat ik ook wat achtergrond informatie heb gelezen nadat ik Esmoreit heb gelezen. Alleen het maken van de samenvatting vond ik wat moeilijker, omdat het naar mijn idee een nogal lange samenvatting is voor zo’n kort verhaal. Toch denk ik dat ik niet meer weg had kunnen laten. Ook over de uitvoering van de verdiepingsopdracht ben ik wel tevreden. Hoewel ik vrij vaak moest opzoeken in het informatieboek of in de Dautzenberg wat de begrippen betekenden, klopt de uitvoering wel. Allen bleek ook deze keer weer dat de beide uitvoeringen erg veel tijd in beslag nemen! Ik vond het niet moeilijk om een middeleeuws boek te lezen, dat komt waarschijnlijk omdat ik ook de vertaling heb gelezen die naast de oorspronkelijke tekst stond. Als ik alleen de oorspronkelijke tekst zou hebben gelezen, was dat wel moeilijk te volgen geweest. Wat ik onduidelijk vond aan het boek waren sommige verwijzingen naar goden die Esmoreit gebruikte, zoals Mamet en Apolijn. Ik snapte dat dit goden waren, maar de verdere betekenis was me onduidelijk. Verder waren er geen onduidelijkheden. De uitwerking van de verdiepingsopdracht vond ik wel moeilijk, maar dankzij de uitleg uit de boeken verliep het toch goed. Ik denk wel dat ik voldoende kennis en vaardigheden bezat om deze opdracht uit te werken. De volgende keer zal ik niet veel anders doen, misschien zal ik dan geen middeleeuws toneelstuk kiezen, omdat ik ook best een keer een gewoon middeleeuws verhaal wil lezen. Misschien moet ik nog iets eerder beginnen aan deze opdracht, maar ik vond dat ik al een betere planning had dan de afgelopen twee keer.