Esmoreit door Onbekend

Abele Spelen Abele Spelen dateren uit ongeveer 1350 en vormen het oudste wereldlijke toneel in West-Europa. Er bestaan nogal wat raadsels over Abele Spelen. Zo is er niet bekend wie ze schreef (maar dat is wel vaker het geval bij Middeleeuwse Literatuur) en is er ook weinig bekend over de tijd waarin Abele Spelen ontstonden. Wel is het zeer waarschijnlijk dat Lanseloet van Denemarken het oudste spel is. In Abele Spelen valt het op dat er een tijdsprong inzit en dat het verhaal zich op twee ver afgelegen locaties afspeelt, zoals bij Esmoreit Damascus en Sicilië. Dat is natuurlijk wel lastig om op te voeren, zou je denken, maar dat valt volgens onderzoekers wel mee. Volgens de deskundigen was er op zo’n middeleeuws toneel geen sprake van een decor of speciale aankleding van de spelers. Dat maakt het dus al een stuk simpeler, en helemaal het feit dat een krijtstreep op het toneel de grens betekende tussen twee landen. Er waren ook geen toneelattributen aanwezig en de vrouwenrollen werden door mannen gespeeld. Veel hing dus af van de fantasie van de toeschouwer. De belangrijkst verzameling wereldlijke uit de middeleeuwen is geschreven in het Hulthemse Handschrift, dat uit het einde van de veertiende eeuw dateert en nu in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel wordt bewaard. Het Hulthemse Handschrift is één van de rijkste verzamelhandschriften van de Middelnederlandse letterkunde en dateert uit ca. 1410. In dit handscrift staan vier abele (kunstige) spelen op papier en een aantal kluchten. De Abele Spelen gaan grotendeels over de wereld van ridders en prinsessen en zijn toegespitst op hoofse liefde. Enkele voorbeelden hiervan zijn: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemarken en Van den winter ende van den somer. Tegenwoordig gebruiken we het woord ‘abel’ niet meer, maar het zal hoogstwaarschijnlijk de betekenis van ‘edel’, hoogverheven hebben gehad. De kluchten werden vaak na afloopt van een Abel Spel opgevoerd. Er zaten veel grappen in over bijv., liefde, bedrogen mannen en uitgekookte vrouwen. Esmoreit Een aantal situaties uit ‘Esmoreit’ zijn voor ons tegenwoordig heel moeilijk te aanvaarden, omdat dat gewoon zo niet meer werkt. We hebben andere normen en waarden, omgangsvormen, etc. Dit zijn enkele onlogische elementen uit ‘Esmoreit’: Esmoreit die zijn moeder weer terug vindt. Zijn moeder, dis zo’n 18 jaar in de gevangenis heeft gezeten, herkent haar zoon aan een doek om zijn hoofd, en die doek is dus ook zo’n 18 jaar oud. Ten eerste zal het hele patroon vervaagd zijn en ook zal de gemiddelde doek geen 18 jaar overleven. Het leeftijdsverschil tussen Damiët en Esmoreit is 18 jaar, dat is redelijk wat. Tegenwoordig heb je wel sommige mannen met jongere vrouwen, maar een vrouw die 18 jaar ouder is dan haar man, is bijna niet voor te stellen. Het is dus lastig om je in te denken dat Damiët en Esmoreit verliefd op elkaar worden. Zij is als een moeder voor hem geweest en je wordt toch niet verliefd op je zoon! In het begin van het boek wordt door Platus voorspeld dat de koning van Damascus vermoord zal worden door een prins uit Sicilië en dat zijn dochter (Damiët) met die prins zal trouwen. Het rare is dat alleen die laatste voorspelling uitkomt. Vaak is het immers zo bij sprookjes dat óf geen een voorspelling uitkomt, óf alle voorspellingen uitkomen. De moeder van Esmoreit die haar man onmiddellijk vergeeft wanneer ze na 18 jaar gevangenisschap wordt vrij gelaten. Ze was gewoon maar in de gevangenis gegooid, vindt het ogenschijnlijk helemaal niet erg en vliegt de man die haar dat heeft aangedaan meteen weer in de armen. Beetje onwaarschijnlijk.. Het feit dat Damiët onmiddellijk bereid is haar eigen geloof op te geven en dat van Esmoreit aan te nemen. Dat gaat natuurlijk in het echt niet zo makkelijk, maar daar gebeurt het tussen neus en lippen door. Er zijn natuurlijk nogal wat fragmenten uit ‘Esmoreit’ die, zeker in de tijd waarin het toneelstuk werd opgevoerd, heftige emoties kunnen oproepen. Zo heb je de vereniging van moeder en zoon, na 18 jaar, dat is natuurlijk fantastisch. Of de slechtheid van Robbrecht, je voelt toch wel degelijk enige aversie jegens die man. Het enige wat hij doet is het verzieken van andermans leven. En natuurlijk de koning zelf: hoe kan hij dat nou doen, zijn eigen vrouw 18 jaar de gevangenis ingooien? En dat zonder enig doorslaggevend bewijs, vertrouwend op het woord van de slechterik van het verhaal. Maar het mooiste is natuurlijk dat Esmoreit en Damiët elkaar dan toch vinden, na het onderdrukken van hun liefde voor elkaar. Ik denk dat ‘Esmoreit’ in de tijd waarin het geschreven werd en is opgevoerd een leuk toneelstuk was. Er gebeurt veel, er is genoeg drama en er zitten emotionele momenten in. Maar om dit soort Spelen nu nog te lezen, dat is natuurlijk niet interessant. Het zegt me helemaal niets, het is allemaal heel onlogisch, het ligt gewoon teveel in het verleden. Natuurlijk zijn er universele thema’s, zoals liefde, wraak, etc, maar die zijn zo geschreven, dat ze me niet aanspreken. Het is gewoon onmogelijk om je echt in te leven in zo’n verhaal, omdat het je niets zegt. Op zich is het dus best leuk om zo’n verhaaltje uit de middeleeuwen te lezen, in een raar soort onleesbaar en onverstaanbaar taaltje, maar als ik dit gewoon in het Nederlands had gelezen, dan was er al helemaal niets aan geweest. Het enige leuke element is dat je een beetje een idee krijgt van wat de mensen toen leuk vonden, waar ze toen mee bezig waren, maar daar houdt het ook wel mee op.