Er zit geen spek in de val door Anton Koolhaas

1. Koolhaas, A.C., Er zit geen spek in de val. En andere dierenverhalen, Amsterdam: G.A. van Oorschot / Uitgever, 1965 (eerste druk: 1958).

2. Motivatie van de keuze

Ik heb dit boek gekozen omdat ik het boek vanwege een opdracht in klas drie in de boekenkast had staan. Destijds had ik er één verhaaltje uit gelezen. Ik zag het boek staan, ben erin begonnen en vond het erg vermakelijk, dus ik heb doorgelezen.

3. Samenvatting

De liefde schuilt in een doublet van hazen
Dit verhaal gaat over een haas genaamd Leendert. Hij is bang van alles en heeft altijd van alles weggerend. Hij ontmoet een andere haas genaamd Mathilde. Zij is niet abnormaal, maar niet bijzonder gelukkig. Ze worden verliefd en bloeien op. Ze voelen zich als één. Ze willen zich één zijn tot in hun dood. (aan het eind, als ze een jager tegenkomen, rent Leendert achter Mathilde aan, hoewel dit tegen zijn instinct en de vluchtafspraken ingaat). Ze worden geraakt, maar het is niet duidelijk of ze ook echt dood zijn.

Ik vind dit een mooi verhaal, ook omdat ik denk dat er een diepere laag in zit. Dat is vooral duidelijk te zien in het laatste stukje van het verhaal. Het is niet duidelijk of Mathilde en Leendert zijn overleden, aangezien ze door de jager nooit zijn gevonden. Volgens het verhaal zijn de nog één keer gezien, in de droom van de jager:

Hij droomde, dat een geheimzinnige kracht zijn geweer omlaag drukte, toen hij op het punt stond twee grote, onbestemde dieren te schieten, die eigenaardig genoeg, met een lint aan elkander vast zaten. Hij drukte niettemin twee keer af en schoot zich, dus doende, in beide voeten. [..] dat hij met zijn ene, noch met zijn andere voet ooit weer zou kunnen lopen. Zodat hij nooit meer op de vlucht kon gaan, of naar iemand toe. 

Ik denk dat de betekenis van de droom is dat als je andermans liefde kapotmaakt, je zelfs ook niet meer kunt liefhebben of liefde kunt ondervinden.

Het centrale thema van dit verhaal is liefde.

Er zit geen spek in de val
Karel is een minnaar met vijf vriendinnen (en nog een paar, maar die komen in dit verhaal niet voor). Bieneke is een muis die zich blij maakt met Karels complimenten en zichzelf wil laten geloven dat hij echt van haar houdt. Soeda is een echte ‘bombshell’ en verbergt daarom haar relatie met Karel ook niet. Annie is een eenling en kijkt op bijna iedereen neer. Door is een muis die veel jongen heeft grootgebracht en eigenlijk heel vaak had besloten niet meer Karel om te gaan, maar toch iedere keer weer smolt van hem. Bernhardine heeft niet een kenmerkende persoonlijkheid, maar vindt Karel ook erg leuk.

Ik vind bijzonder aan dit verhaal, hoe Karel al zijn vriendinnen, met allemaal een ander karakter, bespeelt om te krijgen wat hij wil. Hoewel hij iedereen kan laten doen wat hij wil (behalve de oude dame die alleen in het huis woont. Zij is hoogstwaarschijnlijk dement en doet een beetje vreemd), is hij tussen zijn bezoekjes aan zijn vriendinnen nieuwsgierig naar een gevaarlijke muizenval. Als hij toegeeft aan zijn verlangen en in de kooi terechtkomt, beseft hij dat hij te ver is gegaan. Hij is ten onder gegaan aan zijn eigen impulsen (en niet goed nadenken voor je iets doet), nieuwsgierigheid en jaloezie (zie hieronder). Zo heeft dit verhaal ook nog een moraal.

De titel verwijst naar de val die de oorzaak van de dood van Karel was. Er zat geen spek (het lokmiddel) in de val, maar had wel Karel gevangen. Ik denk dat Karel door een combinatie van nieuwsgierigheid en jaloezie in de val was geklommen.
De kooi had een imago van gevaar, omdat de muizenleider had gezegd dat niemand in de buurt van de kooi mocht komen. Er was een muis, Gaston genaamd, die dat wel deed en terwijl hij dat deed, keken de jonge muizen vol bewondering naar hem. Tussen die jonge muizen zat Pieta, die de aandacht trok van Karel. Om indruk te maken, viel hij  zijn ‘show’ binnen en blies  het ‘publiek’ omver door bovenop de kooi te klimmen (wat Gaston nooit deed). Hij ging zelfs de kooi binnen, voordat hij erachter kwam niet meer eruit te kunnen klimmen en ten dode was opgeschreven.

Het centrale thema is verlangen (zowel als in beminnen als in willen ontdekken).

Balder D. Quorg, spin
Balder D. Quorg is een spin die geobsedeerd is door het maken van het perfecte web. Het verhaal begint als hij zijn eerste web probeert te maken en jammerlijk faalt, waardoor hij het net van een oude, ervaren spin overneemt. Hij besloot na een andere mislukking nooit meer  met iemand om te gaan, te spreken etc. Zo wordt hij steeds ouder en op een gegeven moment kan hij perfecte webben maken. Dat is de enige bezigheid waarbij hij nog denkt. Als hij sterft, ziet niemand het, merkt niemand het en dus kan het niemand ook wat schelen. Tegen die tijd zijn de hersenen van de ouder spin zo veel gekrompen dat het hem ook niks meer kan schelen. Het lijkt alsof hij denkt dat het goed was dat hij nooit meer met niemand is omgegaan.

Ik vind dit verhaal één van de saaiere van het boek, omdat het grotendeels gaat over hoe Balder zijn web maakt en wat er allemaal misgaat. De boodschap komt goed over en het heeft een duidelijk, dat vind ik pluspunten.

Het centrale thema is eenzaamheid.

Daar gaat Catrien
Het verhaal gaat over Marie, een eend die op het punt staat te broeden, net als Catrien. Ze had nog wat tegen Catrien willen zeggen, maar die zwom op dat moment weg. Marie broedt haar eieren uit, ziet haar jongen opgroeien en uitvliegen. Tijdens het broeden en opvoeden denkt ze vaak aan Catrien en wat ze haar wilde zeggen (dat was ze namelijk vergeten). Als haar jongen zijn uitgevlogen, ziet ze Catrien en gaat haar achterna. Bij hun ontmoeting was duidelijk dat hun hartelijke vriendschap over was. Ze herinnerde zich ook wat de wilde zeggen:

‘Ik zal je misschien nooit meer zien, meid,’ had ze een beetje geheimzinnig en huiverig willen zeggen, ‘want ik hou ze deze keer bij me. En eigen is toch het naast.’

Ik vind dit een mooi, maar ook zielig verhaal dat vanuit een andere hoek naar moederschap kijkt dan gebruikelijk is. Vaak wordt  moederschap gepresenteerd als iets bijzonders en prachtigs (wat het natuurlijk ook is), maar je brengt als moeder vele offers voor je kroost. In dit verhaal weet Marie al van te voren dat ze haar gaan ‘besodemieteren’. (waarschijnlijk heeft ze al eerder nesten gehad), maar ze wil deze keer haar kinderen bij zich houden, als kleine aanhankelijke baby’tjes. Dat lukt natuurlijk niet en als ze haar ‘besodemietert’ (omgeduwd) hebben, gaat het snel. Ze vliegen allemaal uit. Marie ziet in dat het weer zo is gegaan als altijd. Als ze Catrien weerziet en zich weer herinnert wat ze wilde zeggen (zie citaat hierboven). Ze had haar kinderen, waarvan ze toch wist dat ze haar achter zouden laten, al van tevoren boven haar vriendin geplaatst waarbij hetzelfde zou gebeuren. Ze ziet in dat ze niks meer met Catrien moet en waarschijnlijk denkt Catrien hetzelfde. Het laat zien dat moederschap ook vriendschap uit elkaar kan drijven

Het centrale thema is moederschap en de offers die een moeder voor haar jongen moet brengen.

De trechter
De trechter vertelt het verhaal over kalkoenen in een kwekerij. Iedere kalkoen wordt als koning of koningin beschouwd (mits ze worden geslacht. Als ze worden overgeslagen, zijn ze geen koning). Ze weten dat ze uiteindelijk allemaal geslacht worden en hebben een soort religie ontwikkeld waarbij ‘het mes’ en geslacht worden iets glorieus en koninklijks is.

Ik vind dit een heel zielig en misschien gruwelijk verhaal. De kalkoenen weten dat ze gaan sterven en om zichzelf te misleiden (en zo proberen te vergeten dat sterven vooral pijnlijk is en niet leuk), doen ze zichzelf geloven dat het iets goeds is, iets glorieus, iets koninklijks, dat als het je niet overkomt je niks waard bent. Dat geeft voor mij aan dat de wereld daar zo gruwelijk is dat ze een soort drug voor zichzelf hebben ontwikkeld. Zelfs de overgeblevenen (die jongen moeten krijgen voor het volgende jaar) zijn nog verstrikt in die wereld, bijvoorbeeld Murbille. Ze had als overgeblevene weer een doel gesteld; zoveel mogelijk jongen krijgen voor de volgende slacht. Het lijkt alsof zo’n verschrikkelijke omgeving de kalkoenen hersenspoelt.

Het centrale thema is de dood.