En dan is er koffie door Hannes Meinkema

Zakelijke gegevens Titel: En dan is er koffie
Auteur: Hannes Meinkema (het pseudoniem van Johanna Maria Jelles Nelemans) Uitgeverij: Contact
Jaartal: 1993
Druk: 16e druk
Aantal Bladzijden: 167 bladzijden Verantwoording van de keuze Ik heb gekozen voor het boek ’en dan is er koffie’ omdat ik –door dit boek te hebben
gelezen – enigszins wijzer ben geworden op het gebied van hippies. Bij het woord ’hippie’ dacht ik gelijk aan mensen met lang haar, bloemen en drugs. Ik stond er nooit bij stil dat die mensen soms ook vroeg moeten opstaan om naar hun werk te gaan. Rosa heeft wel degelijk een beroep, ze is lerares. Ik vond het interessant om te lezen hoe Rosa evenwicht probeert te vinden tussen haar druk feest –leventje en haar baan als lerares. Wat me ook aanzette tot het kiezen van dit boek is de manier waarop Rosa’s leven geïsoleerd en eenzaam wordt beschreven. Ze voelt zich niet thuis bij haar familie, ze heeft geen echte vrienden en haar relatie met Douwe lijkt ook eerder meer op een flirt dan op echte liefde. Laten we eerlijk zijn: niemand wilt een boek lezen met gelukkige personages. Verwachtingen vooraf Ik heb de korte samenvatting op de achterkaft gelezen, en het boeide me wel. Ik begon op de eerste bladzijde en al meteen had ik door dat Rosa’s leven –net zoals haar appartement -een puinhoop was. Het lijkt me meer iets voor tieners om het schoonmaken van je kamer uit te stellen; in feite sprak me haar onverantwoordelijke gedrag wel aan en ik zag al helemaal voor me hoe alles één grote chaos werd.
Eerste reactie achteraf Ik was eerlijk gezegd een beetje teleurgesteld toen ik inzag hoe menselijk en gevoelig Rosa is. Ik geloof graag dat personages ijzersterk zijn, dat ze in feite alles aankunnen. Daar haal je als non –fictief persoon inspiratie uit. Het was ook erg nadelig om te zien dat Rosa geen gelijk had: de hele tijd was ze opstandig bezig en tegen alle normen en waarden in, maar .. het heeft haar uiteindelijk alleen maar ellende bezorgd. Nou heeft ze een boel zorgen aan haar kop, ze moet alles overdenken, ze moet alles weer goedmaken. Ze moet haar leven weer op orde brengen. Aangezien ik me erg inleef met de personages, werd ik – als lezer – ook met die zorgen aan mijn lot overgelaten. Tijd en ruimte Tijd: het verhaal is chronologisch opgebouwd: begint op maandag en eindigt op zondag. Er komen wel flashbacks in voor, maar zeer zelden. Vertelde tijd: het verhaal speelt zich in precies één week lang af. Het begint op maandag en eindigt op zondag
Verteltijd: ± 2 uur
Ruimte: Rosa woont in Amsterdam. Er zijn een aantal plekken die erg belangrijk zijn wil je Rosa kunnen begrijpen en ontcijferen. · Rosa’s appartement: onordelijk . Rosa vindt dat ze het te druk heeft om op te ruimen, maar in feite stelt ze het uit. Rosa is het soort persoon dat alles uitstelt omdat ze onzeker is. Ze stelt het leven uit, want ze is bang het te leiden en iets te worden dat ze haat. Ze is bang zichzelf te verliezen en (onaangename) dingen te ontdekken. Haar woonomgeving laat dat duidelijk blijken, en ik vind het echt mooi dat Meinkema dit zo heeft laten zien. · School. Dit is haar werkplaats. Er zijn veel mensen die zich onaangenaam voelen op hun werkplek, maar voor een hippie die de hele dag tussen ‘kleinburgerlijke’ mensen zit is het wel heel erg onaangenaam. Ze kan niet opschieten met haar collega’s en vermijdt dan ook echte gesprekken. Ik geloof dat - net zoals haar onopgeruimde appartement -ook dit een soort afweermechanisme is. Ze is bang dat de mensen om haar heen iets zeggen waardoor ze bij zichzelf denkt ‘hmm, misschien zit ik wel fout!’ · Soort feestjes die ze bezoekt. Rosa lijkt een echte hippie, ze drinkt en ze blowt. Het is dus niet wonderbaarlijk dat ze naar hippie –feesten gaat: soort zoekt soort. Eigenlijk vind ik dat de hippies (in dit boek) niet echt veel te melden hebben, ze vielen zwaar tegen. Hippies horen toch ergens voor te staan, ergens voor te vechten!! Demonstraties voeren enzo! Helaas was van zulke acties geen spoor te bekennen. Ze zijn de naam ‘hippies’ niet waardig, ze zijn doorsnee junkies. De wijze van vertellen Alwetende (auctoriale verteller). In eerste instantie zou je denken dat het in de ik –vorm is geschreven, maar algauw merk je dat dat niet zo is. Er wordt ook vanuit verschillende perspectieven tegen het verhaal aan gekeken. Spanning Ik vind dat er sprake is van een anti –climax, want in het hele verhaal wordt er naar zondag toegeleefd (het verhaal begint op maandag) De vader(later blijkt dit de stief –vader te zijn)van Rosa is dan jarig en Rosa moet dan terug naar haar ouderlijk huis, hier kijkt ze erg tegenop omdat ze de hele dag met haar familie moet spenderen. De reden waarom ze hier tegenop kijkt is omdat ze wordt geconfronteerd met haar vaders teleurstelling, met haar moeders afkeuring en met haar broer en zus die een ‘beter’(maatschappelijk geaccepteerd) leven leiden. Uiteindelijk gebeurt die zondag niet veel spannends, Rosa komt erachter dat haar vader eigenlijk haar stief –vader is, maar dit grijpt haar niet echt aan. Ze heeft er niet veel moeite mee, want ze kon toch niet goed opschieten met ‘’die vent’’ Thema en motieven Thema: het thema is contactarmoede naar aanleiding van een slechte relatie met de ouders

Het heeft met elkaar te maken. Rosa is niet opgegroeid met genoeg liefde. Ze heeft zich altijd wel een buitenstaander gevoeld en ze werd toen ze kleiner was ook wel vaker gestraft. Nu is een volwassen vrouw, maar ze onderscheidt zich wel van haar broer en zus; beiden leven ze een maatschappelijk geaccepteerd leven. Door de slechte relatie met haar ouders is Rosa in haar volwassen leven nog steeds moeilijk wat betreft contact. Ze durft niemand te vertrouwen en stoot daarom Douwe vaak af. Motieven: - Rosa’s moeder belt haar vaak (waarschijnlijk om te controleren of Rosa zich wel netjes gedraagt) - Rosa heeft vaak ruzie met haar vriend Douwe, ze weigert hem te vertrouwen en gedraagt zich soms onjuist(ze flirt en slaapt met andere mannen, alleen om zichzelf te bewijzen dat ze zonder Douwe kan, toch komen ze steeds weer bij elkaar) - Rosa’s drank- en alcoholgebruik Samenvatting Het boek begint met allemaal inleidende stukjes over de personen die allemaal voorkomen in het boek en het begint bij Rosa in haar flat. Rosa is 26 jaar oud en is lerares Nederlands.Ze is aan de drugs en ze is zo goed als drankverslaafd. Op de school waar ze werkt vinden haar collega’s haar maar ordinair en ze mogen haar helemaal niet. Rosa vindt dit niet zo erg, want ze vindt hun toch burgerlijk en truttig en ze maak graag vervelende opmerkingen tegen hen. Ze is de oudste dochter in een gezin van drie kinderen. Ze heeft een andere vader dan de andere twee kinderen. Haar vader is een Duitse officier, die haar en haar moeder Cora heeft laten zitten. Haar stiefvader Jacques heeft haar aangenomen als haar eigen kind en ze draagt dus zijn achternaam net als de andere kinderen. Jacques en zij kunnen het niet zo goed met elkaar vinden en de relatie tussen haar en haar moeder is ook niet zo goed, Rosa vindt dat haar moeder maar veel zeurt en te truttig over alles doet. In haar familie valt ze dan ook uit de toon met haar leven dat voornamelijk bestaat uit drank, drugs en seks. Tussen haar stiefvader en haar moeder gaat het ook niet zo goed. Cora vindt dat Jacques te onbeleefd doet tegen mensen. En Jacques vindt dat Cora lui is. De andere 2 kinderen uit het gezin van Rosa (haar halfbroer en halfzus) heten Jaap en Arja. Jaap is 22 jaar oud en heeft een relatie met Josien, maar niemand mag van deze relatie weten, omdat Jaaps vader anders geen geld meer blijft sturen naar Jaap. Jaap denkt dat hij de eerste is waarmee Josien seks heeft, omdat ze zo degelijk over komt, maar op zondag vertelt ze hem dat ze al eerder een relatie heeft gehad met ene Harry en dat die haar toen heeft laten zitten toen ze zwanger was. Ze heeft toen een abortus laten plegen, maar dat was niet helemaal gebeurd zoals het moest gebeuren. Jaap is erg geschokt door dit verhaal en het levert ook de nodige spanningen op tussen hen. Arja is 20 jaar oud en ze is zeer waarschijnlijk lesbisch. Ze zit achter een lerares aan van haar vroegere school en ze gaat zelfs boodschappen doen bij de supermarkt waar Marion dat ook altijd doet. Rosa heeft een relatie met Douwe. Het is een erg vrije relatie, ze hebben soms seks en ze praten over van alles met elkaar, maar het is niet erg als ze ook nog een soort van “echte” relatie hebben naast hun relatie. Meestal hebben ze dan als nog seks met elkaar. Op vrijdag is er een feest in het cultureel centrum. Rosa gaat er met Boudewijn (haar nieuwe vriend die ze ontmoet heeft toen ze voor het eerst sinds een hele tijd weer eens met haar moeder een dagje ging shoppen heeft ontmoet) heen en Douwe gaat er met Louise (zijn nieuwe vriendin) heen. Op het feest trekken Douwe en Rosa heel erg naar elkaar toe. Louise is dit op den duur beu en ze gaat alleen naar huis. Rosa is super dronken en ze wordt door Douwe en Boudewijn thuisgebracht. Louise volgt het drietal. Op straat loopt Rosa heel erg moeilijk te doen en hier is het eigenlijk al duidelijk dat ze Boudewijn niet meer wil. De volgende dag maakt ze het dan ook uit met Boudewijn. Op zondag is er een groot familiefeest en de hele familie is bij elkaar. De sfeer is erg gespannen en om toch iets te doen schenkt Cora telkens iedereen weer koffie in. Rosa kan geen koffie meer zien aan het eind van die dag. Cora vertelt aan Josien dat Rosa een andere vader heeft dan de andere twee en hier is Rosa al helemaal niet blij mee. Ze is erg blij als Douwe belt om te vragen of ze een kopje koffie komt drinken en alhoewel ze geen koffie meer kan zien gaat ze toch meteen terug naar Amsterdam en ze laat haar familie en het familiefeest gewoon doen. Ze is het beu. Personages -Rosa, 26 jaar(onverantwoordelijk voor haar leeftijd, doet me een beetje denken aan een zeikerige tiener) Mooie vrouw, komt zelfverzekerd over maar is dit niet. Ze zet zich sterk af tegen haar burgerlijke ouders en familieleden. Ze drinkt veel en gebruikt vaak drugs. Ze legt makkelijk contact met vreemde mensen, maar komt nooit te dichtbij(wilt die mensen liever niet leren kennen, uit angst dat ze haar pantser doorbreken) Ze is lerares maatschappijleer van beroep. -Jaques Verburg, stiefvader van Rosa. Hij is huisarts van beroep. Hij is erg gefocusseerd op het imago van de familie, een aangezien Rosa niet in het plaatje past doet hij afstandelijk tegen haar. Die afstandelijkheid leidt tot onbegrip en opstand van Rosa -Cora, moeder van Rosa, doet maar een beetje wat haar man zegt, erg burgerlijk. Ze is –net zoals haar man - erg gesteld op een goede reputatie. Als ze met Rosa naar de stad gaat geneert ze zich, omdat Rosa afwijkt van het beeld dat haar moeder graag van haar schetst in haar hoofd (een burgerlijk, getrouwd huisvrouwtje) -Jaap, halfbroer van Rosa. Hij is niet direct papa’s lievelingetje, want ze zijn mannen onder elkaar en mogen niet zoveel directe affectie voor elkaar tonen. De twee mannen praten graag en veel over politieke kwesties en medische zaken(ze zitten allebei in het vak, Jaap is nog aan het studeren) -Arja, halfzus van Rosa, studente. Zij is het lievelingetje van pappa en ze verbergen het niet, het is erg duidelijk dat zij wordt voorgetrokken. Dit komt omdat ze haar leven volgens het boekje leidt. Haar ouders weten niet dat ze een lesbienne is. Arja zou graag wat meer op Rosa willen lijken omdat Rosa er niet voor zou terugdeinzen om haar ouders te vertellen dat ze lesbisch is(als ze het zou zijn!) en dit bewondert Arja in Rosa -Josien, vriendinnetje van Jaap. Ze wonen samen, maar Jaap wilt niet dat zijn ouders dit weten omdat ze het afkeuren en hem geen financiële steun meer zouden verlenen. Josien vindt het niet leuk dat ze het stil moeten houden, maar ze zeurt er niet over. Ze laat over zich heen lopen, ze is een typisch ‘vrouwtje’. Jaap lijkt meer haar meester dan haar geliefde. Er is duidelijk niet genoeg liefde aanwezig in hun relatie. Josien is een erg onzeker type geworden sinds haar vorige relatie met een man die haar verliet toen hij erachter kwam dat ze zwanger was. Titel, ondertitel en motto Titelverklaring 'En dan is er koffie!' is een bekende slogan uit een oude reclamespot van Douwe Egberts. Koffie word in Nederland vooral gezien als iets gezelligs en aan de andere kant als iets van bekrompenheid. De titel is ironisch bedoeld. Als Douwe Rosa op het einde uitnodigt voor een kopje koffie, zegt Rosa "Koffie? Ik kan geen koffie meer zien!" Geen ondertitel Geen motto Beoordeling Onderwerp Het onderwerp –contactstoornis en problemen met ouders – intrigeerde mij. Ik snap best dat niet iedereen een perfecte relatie heeft met zijn of haar ouders, maar dit ging echt te ver. Rosa en haar ouders zijn volslagen vreemden voor elkaar, en dit terwijl ze jarenlang onder hetzelfde dak hebben gewoond. Ik weet dan misschien niet hoe de relatie ouder –kind precies moet zijn, ik ben geen deskundige op dat gebied, maar ik weet genoeg om te weten dat zo’n onbegrip voor elkaar tot grote conflicten kan leiden.
Gebeurtenissen De gevoelens in het boek zijn belangrijker, want als Rosa een normale relatie had gehad met haar ouders –als ze op dezelfde golflengte zaten en elkaar aanvoelden – dan zou ze niet met zulke sombere gedachtes rondlopen en zou ze een heel ander leven leiden. De mislukte relatie tussen Rosa en haar ouders is the root to all the problems. Als ze een stabieler gezinsleven had gehad, dan was alles anders geweest… Personages De personages vind ik nou niet echt spetterend uitgewerkt. Ik vind niet dat ze veel diepgang hebben, en als ze die wel hadden dan kwam het niet duidelijk naar voren. Meinkema bleef voor mijn gevoel erg aan de oppervlakte wat personages betreft. Ik vind Rosa bijvoorbeeld erg transparant, je prikt zó door haar hele houding en imago heen. Aan de andere kant vind ik Josiens personage wel erg fascinerend. Ze is het toonbeeld van onzekerheid en onderdanigheid, en het feit dat dit zich afspeelt in een periode waarin de vrouw niet zo sterk geëmancipeerd was, maakt het des te boeiender. Je zou mij gemakkelijk kunnen tegenspreken en zeggen dat Rosa juist goed is uitgewerkt, dat ze zo moeilijk te ontcijferen is omdat ze zich zo stoer voordoet en dat haar imago misschien niets te maken heeft met privé-problemen maargewoon het feit dat ze hippie –en dus opstandig van nature - is. Maar toch vind ik Rosa’s typje zo uitgekauwd en Josiens karakter zo ongelooflijk cliché dat het bijzonder wordt(elke keer dat ik haar stukjes las bevond ik me echt ‘’In de geest van het onzekere onderdanige vrouwtje’’ dit kom je tegenwoordig niet vaak tegen en dat maakte mijn fascinatie groter) Opbouw en taalgebruik Het was zeer gemakkelijk te volgen. Omdat het hoofdpersonage(Rosa) iemand is waarmee veel jongere mensen zich kunnen identificeren, is het ook vanzelfsprekend dat haar taalgebruik makkelijk is. Er worden geen moeilijke woorden gebruikt en het verhaal is chronologisch opgebouwd. Een makkelijk boek qua taalgebruik en opbouw dus. Het enige waar ik me een beetje aan stoorde zijn de abrupte overgangen van personage tot personage. Soms duurde het wel even voordat ik doorhad wiens gedachtes ik nou weer zat te lezen. Recensie en mening op recensie Recensie Bron Nieuwsblad van het Noorden
Publicatie datum 12-03-1976
Recensent Everhard Huizing
Recensietitel En dan is er koffie: moderne familieroman met sterke dialogen
E. Huizing beschrijft het boek precies goed. Huizing vindt het boek een moderne familieroman. Opvallend vindt hij vooral de (ik citeer) "…precisie waarmee Meinkema haar figuren vooral in hun onderlinge relatie beschrijft, met als hoogtepunt de goeddeels feilloos geschreven dialogen." Everhard Huizing vindt dit boek een mooi en goed boek, zeker niet perfect maar slecht is het niet. Mening Ik ben het er niet met E.Huizing eens. Ik vind dat Meinkema de onderlinge relaties absoluut niet goed heeft uitgewerkt, laat staan met precisie! Het boek bestaat vooral uit Rosa’s gedachtes en gedoe, en dan op de tweede plaats lees je stukjes uit andermans levens. Maar dit zegt niets over de relatie tussen figuren onderling, het geeft je alleen informatie over de problemen waarmee ze ieder persoonlijk kampen. Zo kom je over Arja te weten dat ze lesbienne is, maar verder weet je niet veel over haar. Er staat nergens wat zij van Jaap of Josien vindt, of wat ze echt van Rosa’s opstandigheid vindt. Verder kom je erachter dat Jaap een dominant ouderwets (op het gebied van de manier waarop vrouwen horen te worden behandeld)mannetje is, maar niet over zijn relatie met zijn ouders. Je komt uiteindelijk wel te weten wat de meeste figuren vinden van Rosa, maar niet direct. Je moet het vooral uit hun interpretaties van andere dingen hebben, ook hun handelingen zeggen iets over de gedachtes die ze voor Rosa koesteren. Bijv. als Jaap weet dat Rosa bij de Albert Heijn boodschappen doet, dan zoekt hij een andere supermarkt, maar hij zegt niet ’’Rosa doet daar haar boodschappen,ik zoek wel een andere supermarkt’’.Dat wordt er niet bijgezegd, je moet er zelf achterkomen en dat is dus waar Huizing geen gelijk in heeft (vind ik). Volgens hem zijn de relatieverhoudingen duidelijk, maar niets is minder waar.