Spyeghel der salicheyt van Elckerlijc door Onbekend

1. Zakelijke gegevens Auteur: onbekend
Titel: Elckerlijc
Uitgever: Taal & Teken, Leeuwarden
Jaar van uitgave, druk: 1995, 3de druk
Eerste druk: 1983
Land van herkomst: Nederland
Aantal blz.: 63
Genre: moralistische roman 2. Eerste reactie Andrea heeft me dit boek aangeraden als boekje van voor 1700. Het gaat over Elckerlijc, die verantwoording voor zijn leefstijl moet afleggen aan God. God heeft de dood daartoe opgedragen. Dan merkt hij wie zijn echte vrienden zijn. 3. Verdieping Samenvatting

Het is in toneelvorm geschreven. In de kantlijn staat steeds wie er wat zegt en wanneer iemand opkomt en zo. Net als in een toneelstuk. De personen die er in voor komen zijn: God, De Dood, Elckerlijc, Vriendschap, Verwanten, Familie, Bezit, Deugd, Inkeer, Biecht, Kracht, Schoonheid, Wijsheid, 5 Zinnen en een engel. Elckerlijc heeft een bandeloos leven geleid, net al veel mensen (volgens God, die het boekje begint). God draagt de dood op om Elckerlijc een reis te laten maken waarvan hij nooit meer terug zal keren, hij moet verantwoording afleggen aan God. Hij is bang en wil dat een vriend hem steunt en met hem mee gaat dus hij roept Vriendschap, die komt meteen aangesneld en beloofd hem te volgen waar hij ook gaat. Elckerlijc is blij dat hij een goede vriend heeft en verteld waarheen, Vriendschap schrikt en krabbelt terug. Hier gaat hij niet in mee. Elckerlijc is verdrietig en gaat naar Familie en Verwanten ook hier wordt eeuwige steun beloofd maar als hij vertelt waarvoor gaan ook deze niet mee. Hij roept Bezit, deze komt maar gaat ook niet mee. Bezit gaat nooit met mensen mee op deze reis en vertrekt. Radeloos keert Elckerlijc tot Deugd maar zij is slap, ziek en kan niet meer lopen. Dit komt omdat Elckerlijc niet goed voor haar heeft gezorgd. Maar ze stuurt haar zuster Inkeer mee met Elckerlijc. Samen met Inkeer gaat Elckerlijc naar Biecht. Biecht geeft hem een geselroede om zijn zonde weg te ranselen en zijn lichaam te laten boeten voor zijn fouten. Deugd wordt hier van beter. Elckerlijc is heel blij heeft spijt dat hij Deugd zo ziek heeft laten worden. Inkeer geeft hem het kleed van berouw. Er komen nog vier vrienden van Elckerlijc: Schoonheid, Kracht, Wijsheid en 5 Zinnen. Deze zeggen hem allemaal bij te staan en zeggen dat hij naar de priester moet gaan voor de communie. Als Elckerlijc dat gedaan heeft lopen ze samen naar het graf van Elckerlijc. Vlakbij haakt Schoonheid toch af even later ook Kracht, Wijsheid en 5 Zinnen. Elckerlijc is verdrietig maar Deugd en Inkeer blijven bij hem totdat een engel hem toch toelaat in de Hemel. Dit is het einde van het verhaal, Elckerlijc heeft de reis goed doorstaan en mag toch nog in de Hemel komen. De rode draad die door het verhaal loopt is de reis die Elckerlijc maakt naar zijn graf. Onderzoek van de verhaal techniek. De schrijfstijl is nog redelijk ingewikkeld en lange zinnen. Het is dan ook vertaald uit het Latijns naar het Middelnederlands en later naar het huidig Nederlands. Er wordt niks gezegd over de ruimte, plaats of tijd van het verhaal. Dit komt waarschijnlijk omdat eerst deze verhalen mondeling doorgegeven werden en later pas opgeschreven. Om ze makkelijk begrijpbaar te maken voor iedereen word er geen ruimte, plaats of tijd genoemd. De verhaalfiguren zijn allegorieën (personificaties) voor de groepen mensen en abstracte begrippen zoals Bezit. Het is hier een persoon maar het gaat nooit mee naar de Hemel, en dat is ook een eigenschap van bezit. De situaties zijn voorspelbaar maar eigenlijk ook heel logisch. Vrienden, familie en bezit gaat niet mee de dood in. De vertelwijze is dus waarschijnlijk het opschrijven van een toneelstuk. Hoewel toneelspelen in die tijd van de Middeleeuwen verboden was door de geestelijken. Maar het is dan ook heel moralistisch dus bijvoorbeeld een ondersteuning van de preek. Op zoek naar de thematiek
De hoofdgedachte is zeer duidelijk ‘Wees trouw aan God, want Hij ziet alles’ De tekstgedeelten en motieven die typerend voor het thema zijn dat Elckerlijc van De Dood de opdracht krijgt verantwoording af te leggen aan God. Het verband tussen titel en thema Elckerlijc, hij is de hoofdpersoon. Maar in het Middelnederlands betekende ‘elckerlijc’ iedereen of ieder mens. Het is dus net als de andere personen uit het verhaal een personificatie van iedereen. Het verhaal kan op iedereen van toepassing zijn. Plaats in de literatuurgeschiedenis
Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1983 maar eerste drukken dateren uit 1495, 1501 en 1525
In de Middeleeuwen was net als bij schilderijen de maken niet belangrijk, dus het is niet bekend wie het geschreven heeft. Daar komt ook nog bij dat het eerder ontstaan is maar waarschijnlijk pas in 1495 voor het eerst opgeschreven dus dan zou de schrijver het verhaal niet bedacht hebben. Dit werk is typisch Middeleeuws, het laat zien dat verhalen toen een heel andere functie hadden dan nu. De boeken waren vooral bedoeld om ervan te leren: in het boek herhaald Elckerlijc ook steeds ‘iemand anders zou van mij kunnen leren, ik heb daar niks meer aan.’ Het was de bedoeling dat een toeschouwer juist niet zoals Elckerlijc leefde, door het stuk of verhaal zag hij/zij dan wat de gevolgen waren van een losbandige leven. 4. Beoordeling De verhaalelementen die voor mij een positieve werking hadden waren dat het lekker kort was. Ik heb niet echt een passage die mij het meest aanspreekt maar als ik er een zou moeten noemen is het waar Elckerlijc Vriendschap roept. Ik heb deze gekozen omdat de rest zo moralistisch is en dat spreekt mij niet aan. De verhaalelementen die voor mij een negatieve werking hadden waren dat het zo moralistisch is, zoals ik net al zei, je kan er niet omheen. Er zit verder ook helemaal geen verhaal lijn in, het is ook niet spannend. Maar daar is het te kort voor denk ik. De Middelnederlandse versie is langer maar dat komt door veel klaagdichten van Elckerlijc en onnodig veel zinnen over hetzelfde onderwerp. Ik kan dit boek wel met andere boeken of een film vergelijken, ik zou zeggen het lijkt op het verhaal van Charles Dickens ‘A Christmas Carol’ en al dit soort verhalen. Omdat het ook zo moralistisch is en ze beide gered worden van de hel. Mijn oordeel over het thema van het boek is slecht, er is niet eens geprobeerd om verhaal is het boek te brengen. Ze proberen mensen gewoon bang te maken, zodat ze niet van het Christendom durven af te wijken omdat ze anders in de Hel zullen komen. Dat vind ik onzin. Het taalgebruik is vlot en kort bondig. Hoewel er soms nog wel een langdradige zin tussen zat. Ik vond het moeilijk om mijn eindoordeel te geven omdat het als je het vergelijkt met boeken van nu gewoon bijzonder slecht is. Maar je kan het aan de andere kant eigenlijk helemaal niet vergelijken met boeken van nu. Er zit simpelweg een te groot tijdsverschil tussen. Dus ik houd mijn oordeel in het midden. Ik zou een ander dit boek wel aanraden omdat ik dan met ze kan discussiëren over het boekje.