Spyeghel der salicheyt van Elckerlijc door Onbekend

1. Beschrijving Auteur: Over wie “Elckerlyc” heeft geschreven, zijn de meningen verdeeld. Er wordt wel gezegd dat Petrus van Diest de schrijver is, maar over deze man is niets bekend. Anderen leggen daardoor weer de link naar Peter Dorlandus, maar hiervoor is ook geen bewijs. Titel: Elckerlyc, geen ondertitel aanwezig. Inleider: H. Adema
Plaats van uitgave: Groningen of Groningen (op het kaartje van de bibliotheek staat wat anders (Leeuwarden), dan bij de CIP-gegevens in het boek (Groningen)) Naam Uitgever: Taal & Teken
Jaartal: - 1e druk in 1983 - 2 druk in 1987 (mijn druk) Geannoteerd door: H. Adema. Dit is niet ontzettend uitgebreid gedaan. Er wordt wat verteld over de “personen” die in het boek voorkomen, over hoe de oude tekst is geweest en wie het geschreven zou moeten hebben en over wat voor soort boek (of toneelspel) Elckerlyc is. Er is een inleiding, daarin staat dat de auteur soms problemen had met de goede vertaling te vinden voor deze uitgave en hij legt daarin uit waarom hij bepaalde woorden zo heeft gelaten en/of gekozen. Korte weergave van het verhaal: Elckerlyc krijgt van De Dood de opdracht een pelgrimstocht te maken en aan God rekenschap af te leggen (= dat je je zonden verteld). Maar Elckerlyc mag iemand meenemen. Dus hij gaat naar Vriendschap toe en vraagt, nadat Vriendschap hem heeft beloofd dat hij hem overal zal volgen, of hij mee gaat op de tocht. Maar Vriendschap wil dan opeens niet meer. Ook de Naaste familie, Verre Familie en Het Bezit willen niet mee met Elckerlyc. De Deugd wil wel mee, maar kan niet omdat hij zo verzwakt is. Maar De Deugd geeft Elckerlyc wel raad: Hij roept zijn zuster Inkeer. Inkeer zal Elckerlyc naar een plaats brengen, waar hij zijn zonden kan zuiveren. Als hij dat heeft gedaan, zal De Deugd Elckerlyc ook komen helpen. Dus gaan Inkeer en Elckerlyc naar de Biecht en Elckerlyc doet boetedoening. En Elckerlycs Deugd is weer genezen en kan hem te hulp komen. Dan komen ook zijn Wijsheid, Kracht, Schoonheid en zijn Vijf Zinnen hem te hulp. Maar als Elckerlyc wil sterven, willen zijn Wijsheid, Kracht, Schoonheid en zijn Vijf Zinnen niet mee. Maar Inkeer en Deugd blijven bij Elckerlyc en uiteindelijk komt Elckerlyc samen met De Deugd samen bij De Engel, in de hemel. Is dit verhaal zelf bedacht?: Omdat de schrijver niet bekend is en men ook niet weet wanneer dit boek precies is geschreven, is het moeilijk om te zeggen of de schrijver dit verhaal zelf heeft bedacht. Deze vraag is dus niet te beantwoorden. Kaft en illustraties: Een bruine harde kaft, wel een beetje in de sfeer van het beok. Op de voorkant van het boek staat een plaatje waarbij een soort van skelet, in ieder geval een niet-aards wezen een mens dood. Ik weet niet of die ene mens “Elckerlyc” voorstelt. Ik snap het plaatje dus niet echt. Historische omstandigheden: “Elckerlyc” is een toneelspel waar een moraal achter zit: Het voorbereid zijn op de onvermijdelijke dood. De orginele stukken van Elckerlijc dateren uit 1495, 1501 en 1525 en het handschrift dateert uit 1949 (ongeveer). Ik heb niet een echte symboliek in dit verhaal kunnen ontdekken. De tekst is wel heel erg religieus: God geeft de opdracht aan De Dood om Elckerlyc te vertellen dat hij een pelgrimstocht moet maken.
2. Interpretatie Genre: Moraliteit: Achter dit verhaal zit een duidelijk moraal: Wees voorbereid op de dood! (Dit wordt ook nog eens aangehaald in de inleiding). Taalgebruik: De woordkeus en zinsbouw van de moderne Nederlandse vertaling is niet ingewikkeld. Er worden korte zinnen gebruikt, maar toch nog wel een beetje met een “Middeleeuws vleugje”. Ook de Middeleeuwse vertaling zou voor ons nu ook nog heel erg goed te begrijpen zijn, dus daar zijn ook niet hele moeilijke woorden gebruikt. Ook de zinnen zijn daar kort. Titel: “Elckerlyc”.Betekend in modern Nederlands “ieder mens”, dus “iedereen”. Dit is de titel omdat Elckerlyc de hoofdrol speelt in dit verhaal. Motto: Er is geen motto aanwezig
Opbouw: Er is geen echte opbouw, alleen “Begin van eerste/tweede rondeel”. Dit is omdat dit eigenlijk een toneelspel is. Er is wel een nawoord van de schrijver. Er zijn geen hoofdstukken. Opdracht: Het boek is aan niemand opgedragen
Thema: De dood
Tijdsaspect: Er zijn geen flashbacks, vooruitblikken en er is ook geen geschiedenistijd. Er wordt in het boek gezegd door De Dood dat Elckerlyc diezelfde dag nog moet vertrekken. Maar daarna verlies je al het tijdsbesef in het boek, omdat er alleen nog maar dialogen zijn. Het lijkt veel langer te duren. Personages: - Elckerlyc: “Iedereen”. Met dit personage bedoelt de schrijver denk ik “de mens”. - God: Wordt ook wel Christus mee bedoelt - De Dood: Bode van God, geeft mensen de opdracht verantwoording af te leggen voor wat zij op aarde hebben gedaan - Vriendschap: De Vrienden van Elckerlyc - Naaste & Verre Familie: De Familieleden van Elckerlyc - Het Bezit: Elckerlycs aardse bezittingen. Het is een zonde om je geheel te hechten aan aardse bezittingen. - Inkeer: Laat Elcerlyc De Deugd genezen door hem boetedoening te laten doen - De Deugd: Het goede in de mens, gaat mee naar de hemel - De Biecht: Het afleggen van je zonden - Wijsheid: “Alledaagse levenswijsheid en het gezonde verstand” - Kracht: Het is niet duidelijk of hier de innerlijk kracht mee wordt bedoeld, of de kracht van buiten (spieren). Ik neem aan dat het het eerst is. - Schoonheid: Ook hier is het weer niet duidelijk of dit van binnen of buiten bedoeld is. Aan de andere kant: een goed argument tegen dat hiermee de schoonheid van binnen bedoeld wordt, is dat de Schoonheid hem in de steek laat. - Vijf Zinnen: Hier weet men niet helemaal wat hiermee bedoeld wordt. “Verstand” of “De vijf menselijke zintuigen”. Er zijn verder geen nevenfiguren. Situering: Het is niet bekend waar “Elckerlyc” zich afspeelt. Ruimte: Er wordt in het verhaal helemaal geen ruimte gebruikt, je hoort helemaal niets over de wereld om Elckerlyc heen. Je weet ook absoluut niet waar je bent. (Alleen dat je op aarde bent) Tijd: Ook niet echt bekend, als is het boek wel rond de 15e/16e eeuw geschreven. Milieu: Ik denk dat “Elckerlyc” wel rijk is, omdat hij moeite heeft met het afscheid nemen van zijn Bezit. Ook wordt hij in het begin als iemand neergezet die erg veel belang hecht aan Het Bezit en ik neem aan dat dat minder snel bij arme mensen gebeurt. 3. Beoordeling en Waardering Ik heb in de schoolbibliotheek gekeken en daar zag ik allerlei van deze boekjes staan. Ik wilde niet een boek nemen die iedereen in mijn klas al nam, maar ik wilde ook weer niet een onbekend werk nemen. Elckerlyc vond ik een leuke en veelbelovende titel en daarom heb ik deze genomen. Ik ben hier heel tevreden over, ik vond het namelijk echt een leuk boek. Het viel me echt heel erg mee. Ik begreep het boek op zich wel, al moest ik soms wel even nadenken wat er bedoeld werd. Ik vond het meevallen. Ik denk ook dat er in dit boek voor de moderne Middeleeuwer ook nog een goede boodschap in zit, waar we wat van kunnen leren. Eerst snapte ik ook niet wat er nou precies met “Vriendschap” werd bedoeld, maar later begon ik het te begrijpen en vond ik het juist ontzettend orgineel en leuk om zo naar het leven te kijken. Ook de woorden van “Het Bezit” vond ik erg grappig. Elckerlyc moest een pelgrimtocht maken, maar eigenlijk is hier heel weinig van beschreven. Het gaat meer om de dingen in het leven waar je echt iets aan hebt (Deugd en Inkeer).