Wat weet u over leven van Magriet de Moor te vertellen?

Magriet de Moor werd geboren als Margaretha Maria Antoinette Neefjes in 1941 te Noordwijk. Zij was het vierde kind in een katholiek gezin van tien kinderen. Na de hbs volgde zij het conservatorium (piano en zang). Eind jaren zeventig studeerde ze kunstgeschiedenis en archeologie. Ze trouwde met beeldhouwer Heppe de Moor (hij illustreerde de omslag van Eerst grijs dan wit dan blauw). Hij overleed in 1992. Ze heeft twee dochters.

Favoriete schrijver van De Moor werd Gerard Reve, vooral vanwege diens stilistisch vermogen.



Noem enkele boeken van haar.

In 1985 startte Margiet de Moor met schrijven. Haar debuut Op de rug gezien (1988) werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs en werd het best verkochte boek van 1989. Haar novellen werden in 1990 gebundeld in Dubbelportret. In 1991 verscheen de roman Eerst grijs dan wit dan blauw, hiervoor ontving zij de AKO-literatuurprijs. In 1993 verscheen de roman De virtuoos. In 1995 verscheen een nieuwe verhalenbundel Ik droom dus. Van 1996 dateert haar roman Hertog van Egypte, van 2000 haar novelle Zee-binnen, van 2001 haar roman De verdronkene, en van 2007 de roman De kegelwerper.



Welke opbouw heeft Eerst grijs dan wit dan blauw?

De roman is opgebouwd uit vier delen. Magriet de Moor zegt zelf dat het boek een roman-in-een-roman is. Het is een liefdesdrama tussen Robert en Magda (deel 2 en 3), omsloten door de waarnemers Erik (deel 1) en Gaby (deel 4).

De vier delen zijn, op deel 4 na, onderverdeeld in genummerde hoofdstukjes. Er zijn vier delen, maar vijf hoofdpersonen.



Welke kritiek is er op deze opbouw gegeven?

Critici vinden het vierluik dat Magriet de Moor voor ogen had niet zo geslaagd. Het slotdeel hinkt op twee gedachten: er zijn twee personages aan het woord, met als gevolg dat noch Nellie noch Gaby voldoende tot hun recht komen.



Wat weet u van het perspectief in dit werk?

Elk deel wordt vanuit een ander personage verteld: Erik (deel 1), Robert (deel 2), Magda (deel 3, Nellie en Gaby (deel 4). Vaak is er ook een alwetende verteller aan het woord. Ook worden tegenwoordige tijd en verleden tijd door elkaar gebruikt, evenals de eerste, tweede en derde persoon. Er is dus sprake van zeer veel perspectiefwisseling, wat soms verwarring bij de lezer kan veroorzaken.



Hoe is het tijdsverloop?

Het verhaal verloopt nauwelijks chronologisch. Het tijdsverloop wordt vooral bepaald door de gedachten van de vertellers, die, vanwege hun achtergrond, vaak aan het verleden denken.

Deel 1 en 4 sluiten op elkaar aan; deel 2 en 3 kunnen daarom als flashbacks worden beschouwd.

Deel 1: een maandag in september 1983 (ontdekking van de moord)

Deel 2: mei 1980 (Robert komt terug van zakenreis) tot september 1983 (avond voordat hij haar wil vermoorden)

Deel 3: mei 1980 (Magda vertrekt) tot mei 1982 (ze keert terug)

Deel 4: september 1983 (begrafenis Magda)



Verklaar het motto.

Het motto luidt:

Ich fühle Luft von anderen Planeten van Arnold Schönberg, Strijkkwartet in fis kl.t, opus 10 Sehr langsam

Arnold Schönberg (1874-1951) staat in de muziekgeschiedenis bekend als de uitvinder van de atonale muziek; hij ontwikkelde het twaalftoonsysteem. Hier hierboven genoemde strijkkwartet is het eerste muziekstuk waarin het atonale toonsysteem wordt toegepast. De musicologe Magriet de Moor heeft een grote bewondering voor de experimentele muziek van Schönberg.

Uit het motto (beginregel van een achtregelig gedicht) spreekt een zich losmaken van het bestaande systeem, dat als knellend ervaren wordt, en het extatische, bevrijdende gevoel dat men daardoor krijgt.



Verklaar de titel.

De titel verwijst naar een passage in deel 3 (p. 198). De negenjarige Magda is aan boord van het Zweedse schip Goya en getuige van een begrafenis van een baby, die tijdens de reis is gestorven. Ze buigt voorover en bekijkt hem aandachtig: ‘Vertel het me, vroeg ik zachtjes aan de baby. Is het waar dat eerst alles grijs wordt, dan wit, dan blauw en dat je dan naar de sterren vliegt?’

De kleuren grijs, wit en blauw spelen, apart, ook elders in het boek een belangrijke rol. De kleur blauw verwijst naar de helderheid die ontstaat voor de gekwelde mens die de dood als bevrijding ervaart.

De drie kleuren komen bijvoorbeeld voor in de opsomming van kleuren die Robert gebruikt voor zijn schilderijen (p.51).



Welk thema heeft de roman?

Het thema heeft te maken met de werkelijke hoofdfiguren, Robert en Magda.. Robert raakt steeds meer gefrustreerd, omdat hij Magda nooit werkelijk kan leren kennen. Op den duur wordt zijn ergernis een wig in hun relatie en groeien zij steeds meer uit elkaar. Het thema kunnen we formuleren als het onvermogen om elkaar onvoorwaardelijk lief te hebben, of algemener gezegd: het menselijk te kort. Robert moet tenslotte erkennen dat Magda (en haar reis naar het verleden) een raadsel voor hem zal blijven: Magda kan en wil niet ingelijfd worden.



Noem enkele motieven.

De volgende verhaalgegevens spelen een belangrijke rol: ze vormen motieven in de roman.

- Magda laat haar leven door details leiden.

- In de roman wordt vaak gesproken van frisse of heldere lucht en van luchtstromen.

- Vrijwel alle personages hebben op de een of andere manier met licht en kleur te maken, dus met zien. (Erik is oogarts, drijft Nellie een winkeltje in sieraden, kijkt Gaby door een telescoop naar de sterren en is Robert kunstschilder).

- Magda’s zwijgzaamheid speelt een belangrijke rol: Robert wordt erdoor tot wanhoop gedreven. Vooral in essentiële zaken zwijgt ze als het graf. Ze weet dat je datgene wat je voelt en ziet, in het diepste wezen niet kan verwoorden.

- Robert doet verwoede pogingen om orde te scheppen in zijn chaos. Hij beseft hoe fragmentarisch zijn leven eigenlijk is. Ook Magda ervaart haar leen als losse brokstukken, maar anders dan Robert weet zij zich te schikken.



Vertel iets over de populariteit van het werk.

Het boek werd vrijwel unaniem lovend beoordeeld, al was er wel wat negatieve kritiek wat betreft de opbouw, de titel en het geknutselde slot. Vooral gewaardeerd werden haar woordgebruik (‘niets wordt direct gezegd, De Moors taal is als een sluier, die tegelijkertijd verhult en onthult’) en oorspronkelijke thematiek.