Een nacht om te vliegeren door Renate Dorrestein

Waarom? Waarom heb ik dit boek gelezen? Volgens veel mensen die ik gesproken had was Renate Dorrestein een hele goede schrijfster. Ze scheen het allemaal leuk te brengen. Een Nacht Om Te Vliegeren leek me wel een apart boek; de titel was anders dan anders en wat ik op de achterkant had gelezen sprak me wel aan. Verder was het boek niet al te dik, dat bracht me er ook wel toe het te lezen. Verwachtingen vooraf. Vooraf verwachtte ik dat het wel een apart boek zou zijn. De voorkant liet niet al te veel van het verhaal zien en wat er op de achterkant beschreven stond leek me wel interessant: “Asa is haar vaders wandelende nachtmerrie en haar moeders pijnlijkste herinnering. Denkt Asa. Tegen de achtergrond van het midzomernachtfeest dat jaarlijks in het grote huis wordt gevierd, met de gebruikelijke massa gasten, het onuitputtelijke banket, het gemaskerde bal, begint Asa aan een zuiveringsactie. Ze is vijftien, ze is alleen, en ze vergist zich.” Verder stond er in het flapje aan de binnenkant nog dat Asa een mismaakt gezicht had, dat leek me ook wel spannend. Ik bedoel; wat zou er mis zijn met dat gezicht, zou dat al zo geweest zijn bij de geboorte of hoe…? Verder verwachtte ik er niet veel van eigenlijk.
Korte samenvatting van de inhoud. In het grote huis van Asa’s ouders wordt ieder jaar een midzomernachtfeest gevierd. Dit jaar is ook Linde uitgenodigd. Linde heeft abortus laten plegen omdat ze per ongeluk zwanger was geworden van haar vriendje en daarom heeft Linde’s vader besloten dat ze er maar eens ‘uit’ moest. Linde is 19 jaar en mooi. Asa is 15 jaar, het nichtje van Linde en heeft een afschuwelijke verminking in haar gezicht die werd veroorzaakt door haar moeder die, toen haar zoon van het balkon viel en overleed, helemaal door het lint ging. Van verdriet heeft Asa’s moeder haar tong ingeslikt en geestelijk helemaal doorgedraaid. Het is niet verwonderlijk dat Asa’s vader zo af en toe troost zoekt bij een andere vrouw. Het hele huishouden is op de dag van het feest in rep en roer want er zal een groot banket geserveerd worden dat de hele avond zal duren. Aansluitend wordt er een groot bal gehouden en bovendien staat het hoofd van de huishouding, Scarabee, ook nog eens op punt van bevallen. Asa’s vader nodigt op het feest altijd veel zakenrelaties uit, het doel van het feest is dan ook goede zaken doen en Asa’s vader laat daarbij niets aan het toeval over. Alle gasten worden overstelpt met luxe en het grote huis dat meer weg heeft van een enorm kasteel is voor een dag een ontzettend groot hotel. Asa is wat anders van plan, ze probeert dit jaar het hele feest in de war te sturen. Dit doet ze door o.a. haar vaders reptielen verzameling in het huis los te laten. Asa is een apart meisje ze draagt altijd zwarte alles verhullende kleren en heeft haar eigen versie met betrekking tot de dood van haar broer gemaakt. Zo vertelt ze aan Linde dat ze op een nacht aan het vliegeren waren op het vliegerbalkon en dat hij toen gewoon is weggevlogen. Zij raakte verminkt doordat het touw van de vlieger in haar oog kwam. Ook het lijk kan ze verklaren, dit was van één van de bediendes die toevallig die dag was gestorven, want dat gebeurt vaak in de keukens van een groot huis. Haar broer werd namelijk door zijn vader gedwongen om net zo te worden als hij en dat wilde hij niet. Zo leeft Asa in haar droomwereld, strikt volgens de regels van Swami Rama: “Wij zijn niet ons lichaam, we zijn niet onze gevoelens”. Wat me opviel was het taalgebruik van Asa. Ze is 15, dus net zo oud als ik ben. Alleen haar woordenschat is reusachtig. Voorbeeldje: “Kun je niet luisteren? Hij voelde zich zo te kakken gezet, dat hij als officiële lezing uitvaardigde dat zijn zoon van het vliegerbalkon was gevallen en zijn nek had gebroken. Dat kun je, als je denkt dat ik zit te fantaseren, zelfs bij de accountant verifiëren.” Zo denkt zij dus. Tijd en ruimte Het verhaal speelt zich denk ik af in de jaren ’80, hoewel het op zich tijdloos is. Dit kan ik alleen maar halen uit de kleding die Linde draagt. Op het begin wordt ze namelijk beschreven met een walkman en rolschaatsen aan. Dat was toentertijd erg hip. De tijd begint om 18:00 uur en het boek eindigt bij het hoofdstuk 3:00 uur. Dat is dus 7 uur. De vertelde tijd is denk ik ook wel zo lang, de hoofdstukken zijn vrij lang. Het speelt zich af op een eiland ver van de bewoonde wereld dat alleen over het water te bereiken is. Het enige huis op dit eiland is het huis van Asa’s ouders. Wijze van vertellen Er is sprake van een hij/zij- of personale verteller. Soms is er een beetje sprake van een ik-verteller, maar dat komt omdat Asa dan zelf haar eigen gebeurtenissen vertelt. Personages Asa is het hoofdpersonage. Door flashbacks krijg je veel over haar te weten. Ze draagt altijd donkere kleren en ze mist een oog. Ze heeft halflang zwart haar. Ze denkt veel na over het leven, en is anders dan de rest. Dat vind ik wel apart. Linde is 19 jaar en is een knap slank meisje met blond haar. Ze is wel een beetje dom. Een soort van dom blondje zeg maar. Asa’s moeder is ook wel een belangrijk personage. Asa zorgt voor haar, want zij is geestelijk gestoord geworden na de dood van haar zoon Alex. Verder is ze beeldschoon en anders… Het boek vertelt dat ze voor de dood van haar zoon ook al anders was in haar opvattingen over opvoeding, zo draaiden zij en Asa af en toe de rollen om, maar nadat Alex was overleden is ze helemaal doorgeslagen en niet meer in staat Asa op te voeden. Asa kleedt haar, verzorgt haar en zingt slaapliedjes voor haar. Asa’s vader speelt ook wel een rol in dit boek. Hij organiseert het midzomernachtfeest en Asa spreekt vaak over hem. Ze vindt hem maar dom. Hij zit een beetje met andere vrouwen te flirten terwijl hij getrouwd is en een dochter heeft. Persoonlijke beoordeling. Het onderwerp Ik vond het op zich wel een interessant onderwerp, omdat ik nog nooit een boek had gelezen over zo’n onderwerp. Het was daarentegen niet herkenbaar in mijn eigen belevingswereld, want ik neem de dingen zoals ze zijn, terwijl Asa er juist allemaal rare fantasieën omheen gaat bedenken. Ik heb zelf nog nooit erbij nagedacht hoe het zou zijn als je broer dood zou zijn en je moeder dan helemaal geestelijk gestoord zou worden. Daar kan ik mij nu wel iets bij voorstellen door dit boek, in dat opzicht heeft het me wel aan het denken gezet ja. Ik zou niets aan het boeken hebben veranderd als ik het zelf had geschreven, want ik denk dat R. Dorrestein het juist op deze manier, d.m.v. flashbacks, geschreven heeft omdat ze dat zelf de meest gepaste manier vond. Ik denk niet dat ik het anders gesnapt had en ik denk dat het ook langdradig zou worden als je alle gebeurtenissen precies op chronologische volgorde zou gaan vertellen. Het is tè veel.
De gebeurtenissen. Het belangrijkste in het boek waren denk ik toch wel de gevoelens en de gedachten van Asa, niet de gebeurtenissen. Hoewel er natuurlijk wel veel gebeurde in het boek: Scarabee (de hoofd van het huishouden) staat op het punt van bevallen, het ontzettend grote avondmaal dat wordt geserveerd, het bal waarbij er allemaal reptielen opeens rondlopen… ik denk niet dat er teveel gebeurtenissen waren, juist wel goed. Maar het had ook niet veel meer moeten worden, dan was het te chaotisch. Ik vond de gebeurtenissen vooral saai. Want ik vind het niet echt interessant om te weten wat er allemaal tijdens een maaltijd wordt besproken met zakenrelaties enzo, daarom vind ik het ook goed dat Asa vaak er gewoon bij wegloopt. Dan ga je weer ergens anders heen. Bijvoorbeeld naar Scarabee, die met haar hoogzwangere buik het banket zit klaar te maken. De gebeurtenissen waren wel geloofwaardig, ik denk wel dat zoiets zou kunnen gebeuren. Mensen die rijk zijn hebben vaak wel heel veel verschillende kamers in hun huis en weten niet wat ze met het geld moeten doen, daarom had Asa’s vader vast ook een reptielenverzameling. Ik vond de dingen vaak wel verrassend, hoewel dat helemaal niet zo zou hoeven zijn, omdat Asa de gebeurtenissen vaak zelf in de hand heeft, maar dor haar gedachten en haar fantasieën vergeet je dit en denk je dat iemand anders deze gebeurtenissen in scène zet. Verder riepen de gebeurtenissen geen speciale gevoelens bij me op, ze gebeurden in het boek en dat was het. De afloop was nogal open. Ik weet nou niet of ze wel of geen zelfmoord pleegt. Kijk zelf: “Ze wrijft haar koude handen terwijl ze in haar gedachten de keukentrap afrent om Scarabees zoon haar zegen te geven. Ieder kind verdient een petemoei die het lot kan keren. Welkom in deze wereld, zoon van Scarabee! En dan uit het middelpunt der aarde weer terug naar boven, hoger en hoger, naar het vliegerbalkon.” Het vliegerbalkon... daar waar Alex ook zelfmoord gepleegd heeft. De personen. De hoofdpersoon, Asa, kwam wel levensecht over. Ze had echte menselijke ideeën hoewel ze wel vaak afweken van de normale normen en waarden. Dat was ook juist het mysterieuze aan haar karakter. Ik kon me daar niet echt goed in inleven, want zoals ik al eens eerder zei: Ik neem de dingen zoals ze zijn, en Asa verzint overal een heel verhaal omheen zodat het minder erg lijkt. De enige overeenkomst die er bestond tussen Asa en mij was denk ik dat we beide erg koppig zijn. Ze weet wat ze wilde en ik weet dat ook wel. Verder verschilden we totaal met elkaar. De verdere personages kwamen niet erg overeen met mensen uit mijn omgeving, behalve Linde… Er zijn gewoon domme mensen op aarde die altijd het verkeerde zeggen op de verkeerde momenten. Ik ken er wel een paar ja. Het is niet zo dat Asa’s sterke persoonlijkheid mij beïnvloed heeft. Het heeft me wel aan het denken gezet zo van: “Als mijn moeder zo was, zo geestelijk gestoord, zou ik dan ook zo voor haar zorgen. Zal ik het haar dan ook vergeven als ze mijn gezicht voor het leven verminkt heeft.” Dat is echt wel een moeilijke situatie. Ik vind het wel enorm dapper van Asa dat ze zo vergevingsgezind is naar haar moeder toe. Maar wat ze haar vader aandoet vind ik dan weer minder. Maar ik kan het me wel voorstellen natuurlijk dat je ontzettend kwaad bent als je vader gewoon pleziertjes met andere vrouwen maakt, terwijl hij getrouwd is. Echt wel rot. Ik denk niet dat ik de personages anders zou laten handelen in het boek. Ik zou alleen Asa’s gedachten wat minder moeilijk beschrijven. Wel vind ik het leuk dat ze leeft volgens een bepaalde religie o.i.d. De levensovertuiging van Swami Rama. “Wie louter lichaam is, is uiterst kwetsbaar. Bovendien leert Swami Rama dat het vat van geen belang is, van belang is alleen de inhoud, en daar moeten wij een ander op beoordelen.” Best wijs. De opbouw. Het verhaal was chronologisch opgebouwd, dat was wel handig. Het speelde zich af op die bewuste midzomernacht van 18:00uur tot 03:00uur. Ondertussen kreeg je door flashbacks in Asa’s gedachten steeds meer informatie over de personen en kwam je dus ook te weten hoe ze aan deze karakters waren gekomen. Dus hoe ze zo geworden waren zoals ze nu zijn. Welke gebeurtenissen daaraan hebben meegewerkt. Dit was op zich best wel lastig lezen, maar anders werd het verhaal waarschijnlijk te langdradig. Je kon wel zien wanneer er een flashback kwam, dan stond er een streepje tussen de 2 alinea’s in. Er waren verder geen delen in het boek die ik niet kon lezen omdat ze te saai of te onbegrijpelijk waren, dat viel wel mee. Ik vond alleen het einde spannend, dat ze haar broer weer dacht te zien, dit bleek dus één of andere viezerik te zijn die Asa wilde verkrachten. Hij ging helemaal door het lint toen hij zag dat ze ontzettend lelijk was. Toen besloot Asa ook om afscheid te nemen van deze wrede wereld. Tenminste... dat denk ik dat weet ik niet zeker, het is allemaal een beetje tegenstrijdig: “Zij is vrij. Vrij om te gaan en te staan waar ze wil. Ze kan zo uit het badkamerraam stappen. Alles is binnen haar bereik. Iedereen is binnen haar bereik. Maar waarvoor zou ze, bij nader inzien, iemand willen zien of spreken?” Maar tegelijkertijd wordt er op de volgende bladzijde dit gezegd: “terwijl het schreeuwen verwarder wordt staat ze op om in de spiegel te kijken. Ze ziet het gezicht met de voor altijd omhoog krullende mondhoek, als een grijns, waarvoor iedereen ineenkrimpt. Met haar vingers volgt ze de punten van de ster onder haar lege oogkas. (...)Dit is het gezicht dat geen knollen voor citroenen verkoopt. Dit is het gezicht dat waarschuwt: hier is Asa Cassiopeia. De sterken halen het, de zwakken gaan vanzelf ten onder. Het is dus onvermijdelijk dat je uiteindelijk alleen overblijft.’’ Hier vindt ze zichzelf weer de sterkste, ik snap dat niet hoor. Daarom snap ik dus ook niet of ze nou wel of niet zelfmoord pleegt, hoewel de laatste zin weer aangeeft van wel: “En dan uit het middelpunt der aarde weer terug naar boven, hoger en hoger, naar het vliegerbalkon.” Het taalgebruik. Het taalgebruik was wel redelijk te volgen hoor, voor een literatuurboek was het niet moeilijk. Alleen had Asa soms wat moeilijke gedachten, maar dat kan ik wel aan. De gebeurtenissen zijn best moeilijk om te begrijpen, want Asa heeft zo haar eigen voorstelling van dingen en vertelt dus wat er, vanuit haar positie, allemaal gebeurd. Je weet nooit of dit nou de realiteit is of de fantasieën van Asa. Al het slechte werd door haar slechter gemaakt, alles wat zij goed vind werd opgehemeld. Het viel me op dat er extreem weinig dialogen in het boek voorkwamen. In mijn vorige boek waren dat er namelijk nogal wat, dat was één groot dialoog als het ware. Hier hoor je bijna alleen maar monologen van Asa. Alleen in het begin van het boek vindt er een uitbundig gesprek plaats tussen Linde en Asa. Deze werden wel op natuurlijke wijze weergeven: “ Studeer jij soms medicijnen? vroeg Linde. “Nee, jij wel?” “Kunstgeschiedenis.” “Oh.” “Na de vakantie ben ik tweedejaars” “Ik ben 15.” Zegt Asa” Er zijn geen zinnen die me speciaal zijn bijgebleven ofzo.