Een leeg huis door Marga Minco

1. Ik heb voor dit boek gekozen, omdat Marga Minco vrijwel altijd schrijft in het teken van de Tweede Wereld Oorlog. Het onderwerp van het boek is oorlog, waar ik zelf leuk vind om te lezen. Het is meestal erg spannend. Op het eerste gezicht sprak het boek me niet aan, omdat de voorkant er nogal saai uitziet. Toen ik de achterkant had gelezen, had ik de indruk dat het een heel moeilijk maar leuk boek zou kunnen zijn.

2. Donderdag 28 juni 1945(Amsterdam)
De ik-figuur, Sepha, besluit op een zonnige ochtend een dag eerder dan ze van plan was terug te liften naar Amsterdam. Ze heeft een maand op een Friese boerderij doorgebracht om bij te komen van de beklemming en honger uit de oorlog. Sepha voelt zich nu een stuk beter en verlangt naar de stad en haar vriend Mark, met wie ze de laatste oorlogsmaanden ondergedoken heeft gezeten.

Onderweg ontmoet ze een groep Canadezen die richting Leeuwarden gaan. Door deze ontmoeting herinnert ze zich meteen de intocht op de Dam toen ze in een hossende menigte stond, maar vreemd genoeg geen vreugde voelde. Ze merkt dat ze nu een luchtiger instelling gekregen heeft, want ze mag de soldaten wel en ze vindt het jammer dat ze pas morgen naar Amsterdam gaan. Op een veeauto rijdt Sepha mee tot Steenwijk, en denkt aan de nacht dat ze van haar onderduikadres op het platteland werd meegenomen door een groep mannen in een Duitse legerauto. Het blijkt een groep verklede verzetslieden, maar zelfs op haar nieuwe adres aan de Kloveniersburgwal is ze nog verstijfd van angst. Ze went echter snel in Amsterdam door de gezellige sfeer in het huis en speciaal door Mark, een jongen die er ook is ondergedoken.
Rond het middaguur valt ze wachtend op een volgende lift in slaap. Als ze wakker wordt staat er een meisje met een rugzak en bestofte schoenen naast haar. Deze vertelt Sepha dat ze het liften een uitkomst vindt, omdat ze een keer bijna uit de trein gevallen is toen ze nog klein was. Ze werd gered door haar vader die haar nog net van het opengeslagen portier weg kon trekken. Ongevraagd en wat bits vertelt het meisje haar over de afgelopen twee jaar op de zeer smalle donkere zolder van haar onderduikadres, en over haar voornemen naar Palestina te gaan, waar ze niet heen wil zonder aar ouderlijk huis nog een keer gezien te hebben. Sepha waarschuwt haar voor een teleurstelling, want veel lege huizen zijn gesloopt wegens de kou en het gebrek aan brandstof. Van het huis naast dat van Sepha zijn alleen de vier muren nog over. Het meisje, dat Yona heet, luistert niet en vraagt haar uit over Mark. Sepha herinnert zich de nacht dat zij het initiatief nam om samen te slapen. Omdat ze vooraan zélf wilde handelen, verleidde zij Mark, voordat het haar overkwam. Yona’s vriend Leo is vlak voor de oorlog naar Amerika vertrokken. Sepha ergert zich steeds meer aan het gekwebbel van Yona.

Tegen de avond bereiken ze Amsterdam. Omdat Sepha zich toch wat zorgen over het meisje maakt, geeft ze een briefje met haar adres aan Yona, die het zonder er naar te kijken in haar zak stopt. Sepha moet zich door de drukte van het bevrijdingsfeest heen worstelen om thuis te komen. Er is niemand thuis. Ze valt in slaap en wordt gewekt door een agent met haar adresbriefje in zijn hand. Yona is in de gracht gevallen en naar het ziekenhuis gebracht. Dit was de enige aanwijzing die ze hadden omtrent Yona’s identiteit. Sepha gaat mee met de agent naar Yona, die lelijk gewond. Yona vertelt Sepha dat ze haar huis gevonden had en door de brievenbus had gevoeld naar het touwtje, maar er was niets meer:’Niets dan een groot koud gat.’ Daarna was ze uitgegleden en in het water gevallen. Yona vindt zelf dat ze haar het beste hadden kunnen laten verdrinken, want ze heeft nu niets of niemand meer, en ze voelt zich niet meer met dit leven verbonden. Sepha’s pogingen om daar wat tegen in te brengen, klinken als holle frasen en ze realiseert zich dat. Ze heeft Mark dan wel, maar ze is natuurlijk net zo bang en alleen overgebleven als Yona. Ook háár familie heeft de oorlog niet overleefd.

Als Yona moet slapen, gaat Sepha naar een feest bij huisvriend Karel. Mark is daar net weg. Sepha danst en drinkt en vertrekt pas als het licht wordt. Voor ze haar huis binnengaat, beklimt Sepha de trap van het buurhuis en ze voelt de kilte van een groot koud gat waar de wind doorheen blaast als ze haar vingers door de brievenbus steekt.

Dinsdag 25 maart 1947 (Frankrijk)
Sepha ligt naakt te zonnen terwijl ze het gebabbel van de buurvrouwen van haar pensionhoudster Ponsailler beluistert. Er is opwinding alom, omdat Sepha’s man Mark vandaag aan zal komen in Collioure. Ze heeft echter alle tijd omdat hij pas met de trein van half één komt. Terwijl ze koffie zit te drinken, herinnert ze zich haar eerste bezoek aan het plaatsje Port-Vendres. Ze ontmoet er Gilbert met wie ze uitgaat en de nacht in een hotel doorbrengt. Deze Gilbert wordt haar minnaar.
Sepha wacht bij de wijngaard op de trein en denkt terug aan hoe ze hier kwam. In de winterse kou van Amsterdam had Karel hun verteld over dit heerlijke plaatsje in Zuid-Frankrijk; Sepha had meteen besloten dat ze er hoe dan ook naar toe zou gaan. Mark wilde nog niet mee nu hij net een baan bij de krant had gekregen, maar zijn beweegredenen zijn niet helemaal zuiver omdat er ook een nieuwe vriendin in het spel is. Sepha heeft de reis toch doorgezet, tot Marks verbazing, want Sepha leek vaak nets liever te doen dan thuis rond te hangen.
Uit een brief van Yona heeft ze kort geleden vernomen dat Mark bij de blinde Tinka is ingetrokken. Yona zelf had haar baan bij de Stichting ’40-’45 opgegeven om te gaan schilderen. Verder maakt Yona zich nogal druk over het weer opkomend antisemitisme.
In 1946 was Yona opeens langsgekomen. Ze vertelde over het werk bij de Stichting en dat ze altijd al had willen weten wat er nu feitelijk in de concentratiekampen is gebeurd, al vindt ze het wel een goedkope vorm van solidariteit met degenen die er zijn omgekomen. Verder ging hun gesprek over de gestorven familieleden, het dromen over hen en over lege huizen. Beide meisjes hebben een schuldgevoel omdat zíj er nog zijn en alles gewoon doorgaat ...
Ze gaat naar het station en haalt Mark van de trein. Vrolijk vertelt ze Mark over haar plannen om druiven te plukken en dan naar Noord-Afrika te gaan. Een maal in haar kamer aangekomen beginnen Sepha en Mark te ruziën omdat Mark zijn jaloezie jegens hem onbekende geliefden niet kan verbergen. Sepha is teleurgesteld door die onophoudelijke problemen in hun relatie. Maar de koele kamer en haar bruine huid doen de stemming snel omslaan en als ze vrijen denkt Sepha terug aan hun eerste keer, toen de vliegtuigen ronkend overvlogen.
Terwijl ze wijn drinken op het balkon wordt Tinka ter sprake gebracht. Mark vertelt dat ze is meegereisd tot Parijs en hem over een week achterna zal reizen. Omdat Mark uiteindelijk toch meer voor Sepha voelt, besluit hij Tinka meteen te schrijven dat ze maar niet moet komen.
Mark went snel, denkt Sepha, wanneer hij ontspannen een arm eerder afgereisd is, hen o te wachten, maar Mark brengt haar direct naar een hotel verderop. Sepha gaat tevreden op bed liggen en wacht daar op het geluid van zijn voetstappen op het grind.

Vrijdag 21 april 1950 (Amsterdam)
Na hun terugkeer is de goede atmosfeer van het Zuiden enige tijd blijven hangen. Ruim twee jaar later is er niets meer van over. Mark werkt weer bij de krant en is veel weg. Sepha verdoet doelloos haar tijd en heeft weinig zin om naar een baan te solliciteren. Wel heeft ze een minnaar, de kunstschilder Thomas.
Op de bewuste vrijdag wil Sepha net naar buiten gaan, als Yona opbelt dat ze op bezoek komt, Yona’s visite komt erg ongelegen omdat Sepha een afspraak heeft met de mannen die het gas en licht in hun nieuw huis komen aansluiten. Ze peinst over de huizen uit haar verleden en het lege huis waar ze over enige tijd in zal trekken. Yona is erg depressief en denkt dat iedereen tegen haar samenspant. Bovendien heeft ze haar jeugdvriend Leo weer ontmoet, wat een extra desillusie voor haar was. Yona was altijd over hem blijven dromen, maar nu blijkt hij een gewone Amerikaan te zijn geworden die met zijn vrouw ‘Europa doet’. Sepha walgt van Yona’s zelfbeklag en vraagt in een opwelling of Yona eigenlijk wel eens met iemand naar bed is geweest. Zelfs dit moet Yona ontkennen. Het gesprek wordt voorgezet over het verleden en de zin van het leven. Yona verwijt Sepha dat ze het leven zo makkelijk opvat, vooral sinds haar reis naar het Zuiden. Yona zou de oorlog ook het liefst van zich afzetten, maar ze kan het niet. Sepha verwijt Yona dat ze de oorlogsellende opzettelijk cultiveert, omdat ze naar de oorlog terugverlangt. Yona heeft die neiging omdat ze zich tegenwoordig zo machteloos voelt, terwijl ze in de oorlog altijd ergens naar toe kon leven. Yona voelt zicht e veel en neemt vaag afscheid.
Sepha is te laat voor haar afspraak, maar gaat toch de stad in. Wanneer ze bij toeval in de buurt van haar minnaar Thomas komt belt ze bij hem aan. In het atelier ziet ze de divan waarop ze al vrijend door buurkinderen bespied werden via de lichtkoepel. Ze denkt aan het laag uitgesneden rode bloesje da Mark haar eens in jaloezie van het lichaam scheurde. Mannen lijken altijd hetzelfde te willen: kleren aan- en uitdoen. Sepha verlangt naar dieper ervaringen.
Op weg naar huis loopt Sepha langs het huis waarin ze haar jeugd heeft doorgebracht. Ze steekt de straat over en bekijkt het vanuit een portiek. Ze weet niet waarom ze dit doet en bovendien is de aanblik van nieuwe planten en andere vitrage bijzonder pijnlijk. Van dat eerste huis loopt ze maar meteen naar haar nieuwe en nog levenloze huis. IN die leegte komen herinneringen aan vader en de winkel met grafstenen boven, waar ze altijd langskwamen als ze mee mocht om sigaren te halen.
Rond zes uur is ze thuis. Mark wacht haar op en informeert of er soms iets met Yona aan de hand was. Hij vertelt dan dat er bij de krant vanuit Apeldoorn een bericht op de telex was doorgekomen, waarin stond dat Yona, vermoedelijk per ongeluk, uit de trein is gevallen. Sepha antwoordt dat Yona’s vader er niet meer was om haar de trein in te trekken.
Het laatste huis dat Sepha die dag bezoekt, is dat van Yona. Met blauw krijt vult Sepha het lege vel papier dat nog op de ezel hangt. Haar oog valt op een paar schoenen dat Yona twee jaar na de oorlog had gekocht. Bij de aankoop van die schoenen was Yona uitgescholden voor vuile jodin en men had haar van voordringen beschuldigd, terwijl ze de dag ervoor keurig in de rij had gestaan. Verder vindt Sepha een half afgemaakt zelfportret, foto’s en een dagboek. Hoewel ze nu te weten kan komen wat er in haar vriendin om ging, kijkt ze het dagboek toch niet in. In een flits komt bij Sepha de vraag op of die val uit de trein haar schuld was, maar Mark is inmiddels boven gekomen, slaat een arm om Sepha heen en neemt haar mee naar huis, terwijl de lantaarns in de straat net aangaan.
Bron: http://www.scholieren.com/boekverslagen/22376

3. Ik vind het boek vrij makkelijk te lezen. Er zitten niet zo heel veel dialogen in het boek, daarom vind ik het zeer goed ingedeeld. Het boek is makkelijk te lezen, maar soms gebeurt er niet zo veel en dan heb ik de aandacht er niet meer bij. De flashbacks en overgangen in van het heden en verleden zijn lastig te herkennen. Na het lezen en het maken van het boek begin je het boek eigenlijk goed te begrijpen. Ik raakte soms verward waar het nou over ging. Er zit weinig to geen humor in dit boek, wat ook wel begrijpelijk is met het thema Oorlog. Mijn conclusie over dit boek is positief (omdat het realistisch en goed verwoord is), maar soms raakte ik mijn aandacht kwijt en zelf hou ik niet van flashbacks.

4. A. Het boek heeft me duidelijk ‘laten zien’ wat er gebeurde in de oorlog, hoe mensen met elkaar omgingen en hoe ze zich voelden. Onder andere hoe Sepha Gilbert als haar minnaar wordt.
B. Bladzijde 107. “Ik hield van het dorp, ik hield van de mensen, die me accepteerden, die me het gevoel gaven er bij te horen.” Deze zin geeft de liefde en de relatie aan tussen de mensen, ondanks de oorlog die er gaande is.
C. Bladzijde 41. “Bevrijding” de bevrijding speelt een grote rol in het verhaal.

5. A. Het gedrag van de hoofdpersoon, Sepha, is soms verwarrend en onbegrijpelijk.
B. Personages: Er is gebruikt gemaakt van impliciete informatie maar ook soms expliciete informatie. De belangrijkste personages zijn: Sepha, Yona en Mark. Door de ik-vertelsituatie kom je door middel van expliciete informatie via Sepha te weten wie Mark en Yona precies zijn. Later kom je ook veel te weten over Yona en Mark via impliciete informatie.

Perspectief: Het verhaal geschreven in het ik-perspectief.
Structuur: Het verhaal begint in medias res en er wordt gebruik gemaakt van flashbacks en tijdversnellingen. De verteltijd is 150 bladzijden. Het boek gaat over 3 dagen, namelijk Donderdag 28 juni 1945, Dinsdag 25 maart 1947 en Vrijdag 21 april 1950. De vertelde tijd is dus ongeveer 5 jaar (de 2e oorlog). Het boek heeft een open einde.
Ruimte: Het verhaal speelt zich af in Amsterdam en Frankrijk. De meeste gebeurtenissen spelen zich af in het huis van Sepha. Dit lege huis van Sepha symboliseert weer dat ze opnieuw wil beginnen met Mark. Natuurlijk heeft de 2e wereld oorlog een grote rol gespeeld, omdat Sepha een joods meisje is.
Spanning: Zelf vind ik de spanning vrij teleurstellend, omdat ik niet echt in het boek zit en nieuwsgierig ben. De flashbacks zorgen eigenlijk voor een goede structuur in het boek, maar tegelijk ook voor verwarring en onduidelijkheid.
Stijl: Het is een makkelijk boek om te lezen, omdat het ten eerste in het ik-perspectief is geschreven en ten tweede omdat Marga Minco niet vaak moeilijke woorden gebruikt. Soms wordt er nog wel eens gescheld. Ook wordt er soms Frans gebruikt.
Thema: Het thema van het boek is het zoek naar een houding ten opzichte van het verleden en de toekomst. Pijnlijke zaken, zoals de dood van familie, moeten aanvaard worden om dan opzij te worden geschoven en plaats te maken voor nieuwe ervaringen. Schouders er onder, en doorzetten. (Dit heeft natuurlijk te maken met de oorlog)
Titel: De titel "Een leeg huis" verwijst naar de leegte en vervreemding die de twee hoofdpersonen in de wereld meemaken, niet alleen in hun huizen, maar ook in henzelf. Hun huizen worden tot symbolen voor hun innerlijk.

De schrijfster:
Marga Minco wordt op 31 maart 1920 als Sara Minco in Ginneken geboren in een orthodox-joods gezin. Al spoedig laat ze zich in plaats van Sara Selma noemen. Na haar schooljaren treedt ze in 1938 in dienst van de Bredasche Courant als verslaggeefster. Daar werkt ze tot het moment dat de directie verplicht wordt joodse personeelsleden te ontslaan. In deze tijd ontmoet ze de journalist en auteur Bert Voeten, die haar echtgenoot zal worden.

In het begin van de oorlog verblijft ze in Assen, Delft en Amsterdam. Ze krijgt een lichte vorm van tbc en belandt in ziekenhuizen in Utrecht en Amersfoort. In het najaar van 1942 komt ze terug in Amsterdam bij haar ouders die inmiddels op last van de bezetter wonen in het zogenaamde 'Judenviertel'.
Dan komt de dramatische gebeurtenis die haar leven ingrijpend verandert en haar toekomstige literaire werk bepaalt: haar ouders worden opgepakt, zelf heeft ze de kans te ontkomen.

Ze verblijft de rest van de oorlog op onderduikadressen en woont, voorzien van geblondeerd haar en een nieuwe naam (Marga Faes, de voornaam houdt ze aan), vanaf de zomer van 1944 met Bert Voeten in Amsterdam. Ze is de enige van haar familie die de oorlog overleeft: haar ouders, broer en zus worden door de Duitsers omgebracht.

Na de oorlog werkt Minco voor een aantal kranten en tijdschriften (onder meer het satirische blad Mandril). Vlak voor de herdenkingsdagen van mei 1957 wordt Het bittere kruid gepubliceerd, de novelle waarin ze haar eigen ervaringen tijdens de oorlog beschrijft, al is de hoofdpersoon in het boek tien jaar jonger dan zij destijds was. Het boek maakt veel indruk, vooral door de sobere stijl. Zonder grote woorden is het in de details zeer ontroerend. Steeds voelbaarder worden voor de jonge hoofdpersoon en haar familie de anti-joodse maatregelen van de Duitsers. Maar Minco toont ook dat het bedreigende van sommige maatregelen niet altijd direct tot de mensen doordrong.

Marga Minco’s boeken gaan allemaal over de oorlog, die ze als joodssmeisje heeft meegemaakt.

5C. Mijn mening over de manier van schrijven van Marga Minco is positief. Soms kom ik moeilijke woorden tegen, maar als ik daar gewoon over heen leest, snap ik het wel. Hoewel, de flashbacks zijn wel verwarrend.