Een leeg huis door Marga Minco

Auteur: Marga Minco Titel: Een leeg huis Jaar 1e druk: november 1966 Plaats: Amsterdam Uitgever: Bert Bakker Motto: Das Haus ansehn. Es ist still, niemand geht ein und aus, man wartet ein wenig, auf der Haus-Seite, dann auf der Seite gegenüber, nichts, solche Häuser sind so viel weiser als die Menschen, die sie anstarren.  KAFKA (Het huis dat in het motto wordt beschreven lijkt sprekend op Sepha´s ouderlijk huis. Mensen maken zich altijd teveel illusies, huizen zijn wijzer omdat ze hun identiteit aan de tijden en de bewoners aanpassen.) Motivering van mijn keuze De keuze waarom ik dit boek heb genomen is omdat Marga Minco een vrij bekende schrijfster is en ik ook graag een door haar geschreven boek in mijn leesdossier wil hebben. Daar komt nog bij dat het thema 'oorlog' is en ik hou van boeken die over de oorlog gaan. Samenvatting Het boek beschrijft drie dagen uit het leven van Sepha en Yona. Dag 1: 28 juni 1945. Na een maand in Friesland te hebben doorgebracht besluit Sepha op 28 juni 1945 naar Amsterdam terug  te gaan, naar haar vroegere onderduikkamer. Mark, een verzetsstrijder, was daar ook ondergedoken en Sepha kreeg een verhouding met hem. Sepha moet naar Amsterdam liften en ze ontmoet een automobilist die haar een foto van een volledig gezin laat zien. Die doet haar aan haar eigen familie terugdenken. Als ze even later weer staat te liften komt Yona aanlopen, tevens een liftster, waarmee ze verder reist. Yona is ook een Joodse vrouw en is op weg naar Amsterdam. Yona heeft een hekel aan treinen omdat ze vroeger bijna eens uit de trein is gevallen. Sepha vertelt Yona dat ze in Amsterdam een vriend heeft met wie ze samenwoont. Yona zegt dat haar vriend Leo, die ze sinds de HBS kent, voor de oorlog naar Amerika is vertrokken. Yona vertelt Sepha over haar ouderlijk huis en haar vader. In Amsterdam wil ze niet met Sepha mee naar haar huis, maar ze wisselen wel adressen uit. Sepha komt thuis in een leeg  huis. Als er gebeld wordt, zegt een agent dat Yona in het ziekenhuis ligt omdat ze in de gracht gevallen is. Ze is geschrokken van het feit dat er van haar ouderlijk huis niets meer dan puin over is. Wanneer Sepha thuiskomt, is Mark al weer naar een feest. Ze zoekt hem tevergeefs.
Dag 2: 25 maart 1947. In een Frans vissersdorpje, vlak bij de Spaanse grens, brengt Sepha de wintermaanden door. Mark heeft intussen een baan bij een krant en heeft wat tijd vrij genomen om naar Sepha toe te komen. Ze zijn kort na de bevrijding getrouwd, maar hun huwelijk loopt steeds stroever en beiden hebben relaties met anderen. Mark met Tinka,  Sepha met Gilbert. Mark vraagt dan ook een aparte kamer. Marks vriendin is hem gevolgd, maar Mark stuurt haar resoluut weg als ze contact zoekt. Sepha probeert met Mark een weg door het leven te vinden. Marga Minco verwoordt dit heel mooi. "Al vouw je maar een sprei op of drink je een slok water, dat is toch een keuze voor het leven". Yona blijft op de achtergrond, maar was wel degene die Sepha naar de trein bracht en haar waarschuwde er niet uit te vallen. Yona komt hoofdzakelijk naar voren in herinneringen. Dag 3: 21 april 1950. Deze dag begint met een hysterisch telefoontje van Yona aan Sepha. Ze wil langskomen. Sepha krijgt niet de kans om te zeggen dat ze eigenlijk naar het nieuwe huis moet, dat zij en Mark spoedig zullen gaan bewonen. Yona komt langs en zegt dat Leo terug uit Amerika is. Tot grote schrik van Yona blijkt dat hij in Amerika getrouwd is. Yona is erg depressief en dit irriteert Sepha, omdat ze waarschijnlijk teveel van haar eigen gedachten herkent. Sepha komt er niet toe Yona echt te hulp te schieten. Yona vertrekt en Sepha gaat haar nieuwe huis bekijken. Ze komt in een leeg huis en zet de kranen open als middel van transfusie. Als ze ´s avonds thuiskomt, is Mark er al. Hij zegt dat er op de telex stond dat Yona op weg naar Apeldoorn uit de trein is gevallen en gestorven is. Sepha gaat naar Yona´s kamer, die ook leeg is, en ontdekt een serie foto's die ze nog niet heeft gezien. Mark komt en ze verlaten de zolderverdieping. Sepha kijkt om en ziet een zwart luik met een hijsbalk. Maar voor de derde maal kiest ze voor het leven. Ze gaat met Mark mee door de donkere straten als plotseling de lichten aanspringen. Verhaalanalyse Titelverklaring Sepha en Yona herinneren hun ouderlijke huizen als iets vol met leven. De huizen van Sepha en Yona zijn leeg: het huis naast het onderduikadres van Mark en Sepha, de gesloopte huizen van Yona´s ouders en Yona´s tante, en de nieuwe woning van Sepha en Mark. Om Yona en Sepha heen is het leven verdwenen. Personen Karakters: Sepha en Yona Typen: Mark, Karel, Tinka, Gilbert, Thomas Sepha is 17 jaar als de oorlog begint. Ze is overal ondergedoken geweest en heeft als enige van haar familie de oorlog overleefd. Op een van haar onderduikadressen ontmoet ze Mark. Na de oorlog ontkent ze de gebeurtenissen niet, maar ze vindt dat het weinig nut heeft om daarbij stil te blijven staan. Toch bouwt ze niet echt een eigen bestaan op. Ze vlucht naar Frankrijk, maar al haar affaires bevrijden haar niet. Ze blijft zich eenzaam voelen, machteloos, en ze heeft last van schuldgevoelens. Ze weigert echter de dupe te zijn van het noodlot en ze wil verder leven. Citaat; Ik zeg de verkeerde dingen, toon geen begrip, zet mijn stekels op omdat ze een en al herinnering is aan iets waar ik niet aan herinnerd wil worden. (blz. 129) Yona is ook een Joods meisje. Zij staat helemaal alleen na de oorlog, omdat haar vriend naar Amerika vertrokken is. Yona wil niets vergeten en wil alles weten en accepteert daarom een baan bij de stichting ´40-´45. Ze kan de confrontatie met de echte naoorlogse wereld niet aan, ze heeft geen echte toekomstverwachtingen meer.
Citaat; Soms verlang ik terug naar de oorlog, je zult het absurd vinden, maar toen leefde je ergens naar toe, iedere dag opnieuw, je dacht: straksNu weet ik niet eens wat voor datum we nu hebben. Na een laatste gesprek met Sepha springt ze uit de trein. Yona wordt door sommigen als zielsverwant van Sepha beschouwd: er zijn erg veel overeenkomsten tussen beiden. Anderen zien Yona als een natuurlijke tegenspeelster. Mark is de vriend en vervolgens echtgenoot van Sepha. Hij zat tijdens de oorlog bij het verzet. Hij deelde een onderduikadres met Sepha. Ondanks de problemen in zijn relatie met Sepha kiest hij toch steeds voor haar. Sepha gaat vreemd met Thomas, een schilder, Karel, een vriend van Sepha en Mark en met Gilbert, een Fransman. Mark gaat vreemd met Tinka als Sepha in Frankrijk is voor een paar maanden.  De tijd Het verhaal speelt op drie precies gegeven dagen in verschillende jaren. (donderdag 28 juni 1945; dinsdag 25 maart 1947; vrijdag 21 april 1950) Het verhaal bestrijkt Sepha´s lagere schooltijd tot en met 21 april 1950. Het boek is niet op chronologische wijze geschreven omdat er heel vaak met flashbacks naar het verleden wordt gesprongen. De flashbacks staan in de tegenwoordige tijd, de rest van het verhaal in de verleden tijd. Het verleden is reëler voor Sepha dan het heden en verleden en heden lopen constant in elkaar over. De plaats Het verhaal speelt zich af in Nederland, vooral in Amsterdam, en in Frankrijk (waar Sepha een paar maanden verblijft). De ruimtes die in dit boek erg van belang zijn, zijn huizen. De huizen nemen de identiteit van de bewoners aan. Dat Sepha vrij vaak verhuist, wijst op een gemis aan identiteit.
Vertelstandpunt Het boek is geschreven vanuit de ik-situatie. Het wordt verteld vanuit het oogpunt van Sepha. Hierdoor kan je je goed in haar inleven en komen we veel van haar te weten. De stijl Marga Minco stijl is sober en eenvoudig. Ze is zeer precies. Er zitten veel dialogen in het boek die het verhaal levend maken. De inhoud van de dialogen wordt gerelativeerd doordat de personen met doodgewone dagelijkse handelingen bezig zijn. Het verhaal is verteld in de verleden tijd, behalve de flashbacks, die in de tegenwoordige tijd staan. Thematiek Een leeg huis gaat over de vervreemding die de twee hoofdpersonen in de naoorlogse wereld ervaren, niet alleen in hun huizen maar ook in henzelf. De huizen waar ze in opgegroeid zijn, staan symbool voor hun innerlijk. Voor Yona is dat puin, voor Sepha is dat een andere identiteit. Sepha´s nog nieuwe lege huis staat voor het nieuwe begin dat zij wil maken. Het zoeken naar een houding ten opzichte van het verleden en de toekomst staat centraal in het boek. Gebeurtenissen uit het verleden moeten worden weggeschoven om verder te leven, Yona kan dat niet. Ook de onmacht van de mensen om tot werkelijke communicatie te komen, wordt behandeld. Voor Sepha gloeit aan het einde een sprankje hoop. Conclusie Ik vond het een erg interessant en boeiend boek. Het is best lastig om te lezen, omdat het boek verdeeld is in een tijdsbestek van drie dagen en je de rest te weten komt door middel van flashbacks. Deze flashbacks worden niet aangegeven door een lege regel of iets dergelijks. Dit is echt de moeilijkheidsgraad van het boek, want als je niet goed op let heb je niet door dat het boek is overgesprongen naar het verleden. Je moet goed je aandacht erbij houden. Ik vind het een erg meeslepend boek doordat je de gedachten en gevoelens van Sepha ervaart en de beelden erg goed beschreven worden. Het boek zet je ook aan het denken; niet alleen ín de oorlog, maar ook ín de periode eromheen hebben veel mensen er problemen door. De schrijfster Marga Minco is het pseudoniem van Sara Minco, die op 31 maart 1920 geboren wordt in Ginneken. Ze is de enige die het wegvoeren van haar familie in de oorlog overleeft. De voornaam Marga is een overblijfsel van haar onderduikernaam Marga Faes. Ze trouwt met de schrijver/dichter Bert Voeten, waar zij na enkele jaren van scheidt. Haar werk wordt grotendeels door oorlogservaringen gekleurd. Haar debuut is
Het bittere kruid uit 1957, dat in 1985 wordt verfilmd door Kees van Oostrum. Marga Minco distantieert zich echter volledig van deze verfilming. Als haar verhalen niet over de oorlog gaan, dan spelen eenzaamheid en isolement een grote rol. Het toeval is ook belangrijk in haar boeken. Ze schrijft ook korte verhalen en kinderboeken, onder andere Kijk ´ns in de la (1963) en De verdwenen bladzij (1994). Ze krijgt in 1957 de Multatuli-prijs voor het verhaal Het adres en in 1958 ontvangt ze de Vijverbergprijs voor Het bittere kruid. Flaptekst (invalshoek C, de Compositie) Een leeg huis is een boek met een met erg interessante compositie. Heden en verleden lopen constant in elkaar over. De vele onaangekondigde flashbacks zorgen voor een chronologisch raadsel. Je moet heel het verhaal je aandacht er goed bijhouden, want anders heb je niet eens door dat het verhaal weer is overgesprongen naar het verleden/heden. Dit is nou net wat het boek spannend maakt. Doordat je zo aandachtig leest kan je je ook ontzettend goed inleven in Sepha, de personage die het verhaal verteld. Ondanks dat het tijdsbestek van het verhaal maar 3 dagen omvat (in 1945, 1947 en 1950) worden door middel van de toegepaste flashbacks ook de tussenliggende perioden zichtbaar. Doordat je steeds maar een korte flashback krijgt te lezen word je erg nieuwsgierig en kan je niet wachten op de volgende. Hierdoor wordt het boek dus niet saai en heb je de neiging om het boek in een ruk uit te lezen omdat je het niet goed los kunt laten. Ook door de vele dialogen en uitgebreide beschrijvingen word het boek erg levend en interessant. Kortom, een interessant en boeiend boek om te lezen. Verwerkingsopdracht (9. Twee totaal verschillende personages) n.b. Ik heb de opdracht een beetje aangepast aan het boek. De belangrijkste personen uit het verhaal hebben namelijk veel overeenkomsten, maar ook belangrijke en duidelijke verschillen. Dit is erg belangrijk voor het boek en daarom heb ik de verwerkingsopdracht een iets andere wending gegeven door ook overeenkomsten te noemen. Sepha en Yona, de belangrijkste personen uit het boek hebben veel gemeen, maar er is ook een groot verschil. De overeenkomsten zijn zelfs zo groot dat sommige mensen ze als een soort zusjes zien, terwijl ze qua uiterlijk totaal niet op elkaar lijken. Ze zijn eigenlijk een soort zielsverwant. Ze leerden elkaar kennen toen ze allebei (liftend) op weg waren naar Amsterdam toen de oorlog afgelopen was. Aangekomen in Amsterdam wisselen ze adressen uit. Zo worden ze vriendinnen. De overeenkomsten en verschillen worden duidelijk in het schema hieronder. Overeenkomsten Sepha en Yona herinneren hun ouderlijke huizen als iets vol met leven en de huizen waar ze na de oorlog komen te wonen zijn leeg voor hen. Sepha en Yona zijn beiden Joods. Sepha en Yona duiken bieden in de oorlog onder zonder hun familie. Sepha en Yona zijn beiden de enige van hun familie die de oorlog overleeft. Sepha en Yona blijven beiden met een leeg gevoel zitten na de oorlog. Verschillen Sepha's onderduikadressen wisselen vaak en ze verblijft veel op boerderijen. Yona zit lang op een plek waar ze in haar eentje een hele kleine vliering verblijft waar ze bijna nooit uit mag. Sepha krijgt een verhouding met Mark op een van haar onderduikadressen. Na de oorlog trouwt ze met hem.
Yona's vriend is naar Amerika vertrokken. Ze krijgt nooit meer een echte relatie met een man. Na de oorlog ontkent Sepha de gebeurtenissen niet, maar ze vindt dat het weinig nut heeft om daarbij stil te blijven staan. Ze blijft zich wel eenzaam en machteloos voelen, maar ze weigert de dupe te zijn van het noodlot en ze wil verder lezen. Na de oorlog wil Yona er niets van vergeten en wil alles weten. Ze kan de confrontatie met de echte naoorlogse wereld niet aan, ze heeft geen echte toekomstverwachtingen meer en pleegt zelfmoord.