Titel : Een hart van steen
Schrijver : Renate Dorrestein
Aantal blz : 237
Plaats en jaar van 1ste uitgave : 1998, plaats wordt niet vernoemd
Gelezen druk : 8ste (1999) 2. Samenvatting Ellen van Bemmel is twaalf jaar als ze te horen krijgt dat haar moeder in verwachting is van een vijfde kind. Ellen vindt dat niet zo leuk, want ze vindt hun huis al vol genoeg. Als haar vader aan haar vraagt hoe de nieuwe moet heten, verzint ze de vreselijkste naam die ze kan bedenken: Ida. Zo wordt het nieuwe zusje ook genoemd, terwijl haar ouders haar liever Sophie hadden genoemd. Ellen's ouders hebben een eigen bedrijf: Bureau van Bemmel. Het kantoor zit vast aan hun huis. Ellen's moeder Margje, stopt met werken als ze in verwachting is van Ida. Na de bevalling begint Margje een beetje door te draaien. Ze is erg bezorgd dat er iets met Ida gebeurt en ze raakt helemaal geobsedeerd door God. Alles moet uit Gods wil, maar dat betekent eigenlijk, wat zij denkt dat God wil. Ze doopt Ida steeds in bad en drukt hierbij haar hoofdje helemaal onder water. Ook laat ze de andere kinderen tot haar bidden dat er niks met Ida zal gebeuren. 's Nachts loopt ze vaak met haar baby door het huis te dwalen. Ze doet dit omdat ze denkt dat God dit wil. Margje draait steeds verder door en ziet nog maar één oplossing om haar kinderen, man en zichzelf te kunnen beschermen. Ze denkt: 'Nu hun zielen nog rein zijn, moet ik ze redden.' Ze besluit zichzelf en haar man en kinderen te doden. Margje laat Ellen vitaminepillen op schoteltjes leggen; zodat iedereen meer weerstand heeft. Dan gaat Ellen met de hond Orson wandelen langs het strand. Als ze weer thuiskomt ziet ze in de keuken Billie en Kester met plastic zakken over hun hoofd schuin in hun stoel hangen. Op het aanrecht ligt een plastic zak waaruit de voetjes van Ida steken. Eerst denkt ze dat het een grapje is, maar als ze ook de levenloze lichamen van haar ouders vindt, weet ze dat het echt is. Later in het boek blijkt dat de 'vitaminepilletjes' die Ellen op de schoteltjes legde, in feite slaappillen en Valium waren. Onder de keukentafel ligt haar broertje Carlos, die hoest. Hij is dus nog in leven. Na die afgrijselijke gebeurtenis zijn Ellen en Carlos terechtgekomen in het tehuis 'De Eenhoorn'. Ellen heeft veel psychische problemen. Carlos is op een gegeven moment geadopteerd en woont in een pleeggezin met de naam Michiel Kamphuis. Op een dag ziet Ellen dat haar ouderlijk huis (Lijsterlaan 11) te koop staat. Ze twijfelt geen moment en koopt het. Ze gaat voor haar tuin spullen kopen bij Intratuin en ontmoet daar achter de kassa Bart, die vroeger bij haar ouders werkte. Bart herkent Ellen en biedt aan om de spullen bij haar thuis te komen brengen. Vanaf dat moment worden ze goede vrienden. Als Ellen het huis koopt is ze zwanger; ze weet niet wie de vader is. Ze krijgt bijna een miskraam en moet van de dokter in bed blijven. Hij biedt iemand aan die bij haar kan komen wonen om haar te verzorgen. Dan komt Lucia bij haar wonen, samen met haar drie dochters. Lucia is op de vlucht voor haar man en heeft al in veel 'Blijf-van m'n lijf"huizen gezeten. Ze verbiedt Ellen elk contact met de buitenwereld omdat ze bang is dat haar man haar dan vindt. Ellen en Lucia kunnen het niet met elkaar vinden; ze katten elkaar vaak af. Ellen snapt niet dat Lucia telkens weer naar haar man teruggaat. Lucia vindt dat Ellen niets te zeuren heeft, omdat ze een groot huis en waarschijnlijk ook genoeg geld heeft. Als Ellen weer voor zichzelf kan zorgen, vertrekt Lucia. Ze heeft besloten om toch te gaan scheiden van haar man, waarna Ellen en Lucia ook veel aardiger tegen elkaar doen. De hele tijd dat ze in bed ligt, heeft Ellen genoeg tijd om na te denken over wat er vroeger is gebeurd. Herinneringen die ze 25 jaar lang heeft verdrongen, komen weer boven. Ze herinnert zich precies wat er is gebeurd. Ook laten haar dode broer en zus, kester en Billie, haar niet met rust. Om met het verleden af te rekenen, gaat Ellen naar de kelder waar ze alle herinneringen weer naar boven laat komen. Nu beginnen alle stukjes van de puzzel in elkaar te vallen: haar moeder was haar gewoon vergeten! Ze had te veel aan haar hoofd, want hoe kon ze haar gezin tegelijkertijd ombrengen? Eerst Billie en Kester, daarna Carlos en Ida en als laatste Frits en zichzelf. 'In haar paniek en opwinding heeft mijn moeder me niet gemist', denkt Ellen. 'Mijn bestaan was haar eenvoudig ontschoten. Als ze ook maar één tel had kunnen pauzeren om te denken Ellen! Dan had ik drie kilometer verderop op het strand misschien wel gevoeld of gehoord dat er iets was. Maar mijn moeder was mij vergeten…..' 3. Verhaalanalyse A : Ellen van Bemmel : ze is de belangrijkste persoon uit het boek. Zij is als het ware de schrijfster van het boek. Je beleeft alles door haar ogen. In het begin, als twaalf-jarige, is ze een zorgzaam, vrolijk en intelligent meisje. Ze slaapt met haar broers en zus op de kamer, vaak hebben ze het samen gezellig. Ze zorgt goed voor Carlos (de jongste) en kleed hem ook elke ochtend aan. Met haar zus kan ze ook goed opschieten, haar zus is ouder en gebruikt al make-up. Al die dingen leert ze aan Ellen. Nadat Ellen’s moeder haar familie heeft vermoord, wordt Ellen harder. Ze gaat naar verpleegtehuizen en dan wordt ook nog eens haar broertje Carlos van haar afgepakt. Hierdoor wordt ze ook emotioneler. Ellen is ook een onzekere persoon. Op een gegeven moment ziet Ellen namelijk de geesten van haar broer en zus verschijnen. Zij vertellen haar dan wat ze moet doen en als ze dat niet doet, sterven ze voorgoed. Ellen is bang en onzeker en doet braaf wat ze haar opdragen. Aan het eind kiest ze voor haar eigen leven en laat ze haar familieleden los. Margje van Bemmel : de moeder van Ellen en getrouwd met Frits van Bemmel. Margje en Frits hadden een gelukkig leven tot de komst van Ida. Frits maakt zich veel zorgen over Margje en Margje kijkt na Ida niet meer naar hem om. Ze verschijnt niet meer op kantoor en gaat niet naar bed zolang Frits nog niet slaapt. Margje veranderd in de loop van het boek. Door de depressi die ze na de geboorte van Ida had, verhard ze helemaal en uiteindelijk vermoord ze dus haar kinderen. De broertjes en zusjes van Ellen : ze heten Sybille, Kester en Carlos. Volgens mij hebben ze niet echt een belangrijke funcyie in het verhaal. Voor mij is Carlos de belangrijkste van alle drie, omdat Ellen zich het meest om hem bekommerd en omdat hij ook overleefd. B : Ik zou dit boek klasseren onder psychologische romans

C : Het verhaal is eigenlijk een grote flashback, Ellen ligt in bed en herinnert zich van alles over wat er allemaal is gebeurd. Mijn conclusie hieruit is dat het verhaal eigenlijk in twee verschillende tijden wordt afgespeeld, in de verleden tijd, zo’n 25 jaar geleden en in het heden. De hoeveelheid tijd die verstrijkt is ongeveer twee keer een jaar. Het ene deel van het boek gaat over het jaar dat Ida wordt geboren en dat de kinderen worden vermoord, hier is de verteltijd ongeveer een jaar. Het andere deel van het boek gaat over het heden. In het heden ligt Ellen in bed, dat ddurt ongeveer een half jaar. Het verhaal is dus niet chronologisch verteld, het gaat steeds van verleden naar heden en weer terug. D : Eigenlijk speelt het hele verhaal zich zowat in de Lijsterlaan af, Ellen woonde er toen ze een klein meisje was en nadat ze in die tehuize (waar een klein deel van het verhaal zich afspeelt) heeft gezeten, keert ze er weer terug. In het huis op de Lijsterlaan is een belangrijke ruimte de kelder. Dat was vroeger de kamer van Sybille. Toen Ellen terug kwam van de wandeling met haar hond en de vermoordde mensen zag, heeft ze de lichamen naar de kelder gesleept en is daar in een hoekje samen met Carlos gaan zitten wachten om hulp. Als ze weer in haar oude huis terug is, durft ze eerst niet naar de kelder, maar later gaat ze toch.Het blijkt dat er bijna niks is veranderd sinds ze die nacht daar met Carlos in doodsangst heeft gezeten. E : Het verhaal wordt verteld vanuit de ik-persoon. Die persoon is Ellen, het boek is een soort van dagboek waarin ellen ook haar gevoelens verteld. F : Dit boek heeft geen proloog, maar wel een epiloog. Het boek is opgebouwd uit twee delen, in het eerste deel zijn er drie hoodstukken met titel, het tweede deel is ook uit drie hoofdstukken. Elk hoofdstuk is getiteld door een flasback dat in dat hoofdstuk plaatsvind. G : Het thema van dit boek is volgens mij jeugdtrauma. Doordat Ellen dit heeft meegemaakt zal het heel moeilijk voor haar zijn om verder te leven, ze kan het verleden niet of heel moeilijk laten rusten. Je kan dus spreken over een trauma. Er is ook nog een ander thema bij dit verhaal, postnatale depressi (een depressi na de geboorte). Margje kreeg een postnatale depreesi waardoor het allemaal is gebeurd. Dit is de oorzaak van alles. H : Ik vond het zeer makkelijk taalgebruik, de zinnen waar kort en makkelijk geformuleerd. « Aan hoe ze zich moet hebben gevoeld toen ze zwanger van ons was. We weten dat ze met ons alle vijf even blij was. En mijn vader niet minder. » (p 63 onderaan) 4. Eigen mening Omdat het een realistisch boek was vond ik heel erg pakkend, maar zelf heb ik nooit aan zo iets gedacht. Wat ik ook goed vond is dat het spannendst pas helemaal aan het einde wordt verteld, waardoor de familie dood is gegaan. Doordat je er steeds meer van te horen krijgt word je er ook nieuwsgierig naar. De personages van het verhaal waren goed beschreven, hun uiterlijk zowel als wat ze denken en voelen. Er waren niet zo veel personages in het verhaal, dat vond ik wel goed, want als er te veel zijn, dan raak ik altijd in de war. Het verhaal was heel makkelijk geormuleerd, maar die flashback waren heel erg verwarrend. Er was niet eens een witregel tussen het heden en een flashback, ik vind dat de schrijver dat wat beter had moeten doen. Het is een boek dat je niet gedachteloos kunt lezen, maar waar je over na moet denken om de gebeurtenissen te kunnen volgen. Je wordt bij het verhaal betrokken en leeft mee met de hoofdpersoon. 5. Informatie over de schrijfster Renate Dorrestein wordt geboren in Amsterdam in 1954. Ze groeit op in een rooms-katholiek gezin. Haar vader is advocaat en haar moeder is voor haar trouwen onderwijzeres. Meteen na het behalen van haar gymnasiumdiploma in 1972 aan het Keizer Karel College in Amstelveen stort Dorrestein zich in de journalistiek. Ze volgt een stoomcursus tijdschriftjournalistiek bij uitgeverij Spaarnestad. Als achttienjarig meisje krijgt ze een aanstelling bij het weekblad Panorama. Ze werkt hier vier jaar in vaste dienst. Met een vriendin richt ze daarna een productiebureau op waar ze bijlagen voor tijdschriften, mailings, interviews en reportages voor schrijft. In 1983 debuteert ze als romanschrijfster met Buitenstaanders, na jarenlang vergeefse pogingen haar boeken gepubliceerd te krijgen. Haar reputatie als een van de meest fantasierijke Nederlandse schrijfsters van deze tijd is met deze roman gevestigd. Nadien verschijnen er verschillende romans van haar hand, zoals Noorderzon (1986) en Een sterke man (1994). In 1986 richt ze de Anna Bijns stichting op. Deze stichting reikt ieder jaar een prijs uit aan invloedrijke vrouwelijke auteurs. Een invloed op het werk van Dorrestein is de zelfmoord van haar zus. Deze leed jarenlang aan eetstoornissen en heeft uiteindelijk een einde aan haar leven gemaakt. Pas in de roman Het perpetuum mobile van de liefde (1988) schrijft ze over dit onderwerp. In de eerder genoemde Keefmanlezing spreekt ze voor het eerst in het openbaar over de gebeurtenis en de impact die het op haar leven heeft. Vanaf het moment waarop is vastgesteld dat ze aan de chronische vermoeidheidsziekte ME lijdt, is ook deze ziekte en het sociaal isolement waar patiënten in terecht kunnen komen een belangrijk thema in haar boeken. Mijn bron is : http://www.schrijversnet.nl 6. Verwerkingsopdracht Je verwacht als lezer een langdradig verhaal, vanwege de dikte van het boek, over een moordenaar, die zijn hele familie gaat uitmoorden. Dat komt door de achterkanttekst die heeft veel open plekken, zoals: ‘Want stel dat de banvloek die zij over haar zusje heeft uitgesproken werkelijkheid wordt.’ Het verhaal bevat veel open plekken. Er worden veel vragen opgeroepen, meteen op het begin al. Als je de eerste regel leest heb je al vragen. ‘We waren al met z’n vieren toen Ida werd geboren, in een ongewoon koude zomernacht.’ Dit is de eerste regel, en je vraagt je meteen af, wie zijn « we »? Dit wordt meteen op dezelfde bladzijde al verteld, namelijk Kester, haar broer, Billie (Sybille), haar zus, Carlos, haar broertje. Er wordt hier alleen nog niet verteld wie de ‘ik’ persoon is. Daar kom je op bladzijde 13 achter, daar staat: “‘Ik weet het niet precies, Ellen,” zei ze.’ De belangrijkste open plekken zijn: - (blz 13) ‘Het was al begonnen met het ongeluk van Carlos, of nee, daarvoor al, natuurlijk.’ Je vraagt je af, Wat was al begonnen?, wat is er met Carlos gebeurd? Dit wordt uitgelegd een paar bladzijden verderop op bladzijde 20. - (blz 35) ‘De politie vond Carlos en mij in de donkerste hoek van Billies oude kelder, huilend van angst.’ Je vraagt je af, Waarom zaten ze huilend in de kelder? Dit wordt pas aan het eind van het boek uitgelegd op bladzijde 210, Toen ik pas….zijn plastic zak ( De bovenste helf van de blz, tot aan de witregel.) Er zijn nog veel meer open plekken die ook wel belangrijk zijn, maar ik vond deze de belangrijkste. Door die open plekken worden er vragen opgeroepen, je vraagt je af wat er nou eigenlijk allemaal precies gebeurd is en hoe alles afloopt. Het wordt niet allemaal helemaal uitgewerkt, er wordt wel beschreven wat er gebeurd is en je leest ook wat er daarna allemaal met Ellen is gebeurd, maar niet hoe het was net nadat Carlos en Ellen gevonden waren. Je leest ook niet wat er verder met Carlos gebeurt. Verder wordt alles vrij uitgebreid uitgewerkt. Er zijn ook open plekken die niet door de tekst worden ingevuld, je moet ze zelf invullen. Op de laatste regel op bladzijde 238. ‘Ik overhandig hem het vel papier. “Zeg jij het maar,” zeg ik. “Zeg jij maar hoe we haar zullen noemen.”’ Je moet zelf invullen hoe het kind gaat heten. Dat kunnen allerlei namen zijn, maar op de lijst staan alleen maar namen die Ellen zelf aan haar kind wil geven, geen lelijke namen. Op bladzijde 110: ‘Tien dagen later vertrok mijn broertje naar de familie Kamphuis. Het was maar op proef, zei iedereen, om te kijken of het ging. Ik zette elke dag een streepje op mijn kalender met ponyplaatjes. Maar de dagen werden weken, het ijs smolt in de sloten en we kregen er een nieuwe wees bij in de Eenhoorn en Carlos kwam nooit meer bij me terug.’ Je weet niet wat er verder met Carlos is gebeurd. Ellen gaat er nog wel een keer op bezoek, maar als ze daar is rent ze weg. Er wordt verder in het hele boek niets meer over gezegd. Ik denk dat Carlos verder een goed leven heeft gehad, want toen Ellen er een keer op bezoek is geweest had hij het heel goed. Hij leefde in een rijk gezin en zag er gezond uit. Omdat hij nog heel jong was toen zijn familie werd vermoord, zal hij zich er niet veel van kunnen herinneren. Volgens mij heeft hij een redelijk hoge opleiding gehad, want toen het hele gezin nog leefde vroeg hij overal naar. Zo wilde hij, toen Ellen jarig was, weten waarom hij niet jarig was. Hij was ook heel nieuwsgierig, hij wilde ook weten hoe het voelde toen de baby (Ida) van Margje voor het eerst trapte. De auteur heeft gebruik gemaakt van verschillende manieren om het verhaal nog spannender te maken, het inlassen van een vooruitwijzing, ze stelt dingen uit en gebruikt tijdsprongen. - het inlassen van een vooruitwijzing, - uitstel, blz 11, ‘We waren al met z’n vieren toen Ida werd geboren, in een ongewoon koude
zomernacht.’ Na deze zin krijg je een hele beschrijving over hoe Billie, Kester, Ellen en Carlos op de zolder zaten te wachten, over wie wat aan het doen was en wat er allemaal gebeurde. Je komt er zo dus niet meteen achter waarom het zo belangrijk is dat Ida wordt geboren, door het uitstel word de spanning verhoogd. - op een andere verhaallijn overschakelen, dit gebeurt heel vaak, enkele voorbeelden zijn: blz 26, ‘Carlos, wilde ik zeggen, je bent goed zoals je bent, echt waar. Maar dat zou een leugen zijn geweest, en met een beklemd gevoel ging ik de soezen uitdelen.’ De volgende regel gaat over vijfentwintig jaar later. Je moet dan wel even nadenken, van waar gaat dit nu ineens over. Maar daar kom je snel genoeg achter. - tijdsprongen, blz 27, ‘Ik was toen al veertien, dan wil niemand je meer adopteren.’ De

volgende regel is, ‘Je had destijds knipselbureau Malta in Den Haag, en Vaz Dais, en later
Euroclip.’ Dat gaat dus ineens weer terug naar vijfentwintig jaar eerder. Het verhaal had meerdere spanningsbogen, zowel korte als lange. Een voorbeeld van een lange spanningsboog is, toen Ellen zelf zwanger was noemde ze haar nog ongeboren kind ook Ida. Je weet niet waarom, en daar kom je pas aan het eind van het boek achter. Want ze noemt haar kind zo, omdat ze zich schuldig voelt over dat ze haar zusje ook Ida noemde. Een voorbeeld van een korte spanningsboog is, dat Kester altijd alles netjes wilde hebben, een
paar bladzijden later kom je er achter dat hij dat doet omdat hij altijd stinkt.