A.Persoonlijke leeservaring. Heeft het onderwerp je aan het denken gezet? In dit boek verwondt de moeder haar kind en vermoordt later bijna haar hele gezin omdat ze denkt dat Satan/het kwaad hen in hun greep houdt (zie blz. 222:”Waarom had het kwaad, arglistig als het was, haar onschuldige gezin als broedplaats uitgekozen?). Voordat ik dit boek had gelezen, vond ik dat mensen die hun kinderen om die reden verminken zo lang mogelijk in de cel moeten zitten. Ik dacht dat je dan helemaal geen gevoel moest hebben, om zoiets vreselijks te kunnen doen. Een Hart van Steen vertelt het hele verhaal van het gezin Van Bemmel. Daardoor zie je dat die moeder, Margje ook leuke kanten had. Voor de geboorte van Ida was er eigenlijk niets aan de hand, pas daarna ging het mis, maar alles wat ze deed, deed ze omdat ze dacht dat dat het beste was voor haar gezin.In het boek kon je ook lezen dat het door kraamvrouwenpsychose kwam. Daardoor denk ik nu anders over dat onderwerp. Ik weet nu dat het niet altijd hun eigen schuld is, maar een ziekte. Ook ben je niet helemaal slecht want je denkt dat dat het beste is voor die kinderen en je probeert nog steeds lief te zijn. Daarom vind ik ook dat die vrouwen niet “zo lang mogelijk in de cel moeten zitten” maar therapie en medicijnen moeten krijgen. Ik vind nog steeds dat ze wel gestraft moeten worden. Als je erover nadenkt, merk je dat het iedere vrouw kan overkomen. Ik denk niet dat dat zo snel zal gebeuren, omdat postnatale depressie en kraamvrouwenpsychose nu veel bekender is, en de arts zal dat (hopelijk) wel op tijd zien. Vind je het een origineel onderwerp? Het is een onderwerp waar je niet veel van hoort, daarom is het wel bijzonder dat het onder de aandacht is gebracht in dit boek. Niet veel mensen kunnen van een verhaal als dit zo’n roman maken en niet een ongelovig verhaal of een thriller. Het verhaal is eigenlijk best wel extreem, maar door de schrijfwijze ( ook de goede kanten van de moeder, en hoe ze veranderde laten zien) lijkt het niet zo.
Is het verhaal ingewikkeld opgebouwd? Ik vind dat het verhaal wel redelijk ingewikkeld opgebouwd is. Dat komt vooral doordat het verhaal in drie verschillende tijden speelt, namelijk: toen Ellen nog thuis woonde, toen Ellen in de Eenhoorn woonde en wanneer Ellen volwassen is. Het verhaal “springt” de hele tijd van de ene tijd naar de andere, daarom is het soms niet duidelijk. Een voorbeeld daarvan is op blz. 90: “Het is te hopen dat Billie niet vergeet om nog even naar de slager te gaan.” (toen Ellen nog thuis woonde)en daarna “Marti en ook Sjaak, mijn groepsleider, vonden een andere school beter voor me”(toen Ellen in de Eenhoorn woonde). Elke keer als de schrijfster weer over een andere tijd gaat vertellen, slaat ze een regel over en daardoor is het wel duidelijker. Het verhaal was soms ook wat moeilijker te snappen doordat je er pas langzaam achterkomt wat er
Leesdossier: “Een hart van steen”, Renate Dorrestein, door Reina Sikkema. nou eigenlijk is gebeurd. In het begin heeft de schrijfster het wel over die gebeurtenis uit het verleden, maar dan weet je nog niet waar ze het over hebben. Kun je je gemakkelijk verplaatsen in de problemen van de personages? Ik kon me niet zo goed verplaatsen in de problemen van de personages. Ik denk dat dat komt door de gebeurtenis waar dit boek om draait; ik kan me er eigenlijk niets bij voorstellen. Dat een moeder haar kinderen vermoordt omdat ze van ze houdt, dat vind ik erg vreemd (maar in dit boek wordt het zo verteld dat je het wel “begrijpt”) De ikpersoon in dit boek is, denk ik, heel anders dan mij. Ik zou bijvoorbeeld niet met mijn broertje weglopen als er een echtpaar is die hem een dagje mee wil nemen. Maar nogmaals, ik weet het niet zeker omdat het zo ver van mijn gelukkige leven af staat.Het is ook wel moeilijk om echt in het verhaal te zitten, omdat het verhaal niet steeds in een andere tijd speelt. Als een boek erg spannend is, lukt het vaak ook beter om je echt in te leven, maar dat was in dit boek ook niet het geval. Wordt er veel aandacht besteedt aan het weergeven van de gedachten en gevoelens van de personages? Er wordt wel veel aandacht besteedt aan gedachten en gevoelens, maar dan alleen vanuit de ikpersoon. Van haar worden alle herinneringen verteld, inclusief haar gevoelens. De andere personages in het boek worden alleen beschreven vanuit de ikpersoon. De enige gedachten en gevoelens die je van hen te weten komt, zijn die waarvan Ellen dacht/weet dat ze die hebben. Eigenlijk krijg je dus een vrij eenzijdig beeld van de personen in het boek. B. Verhaalanalyse 1. Renate Dorrestein, Een hart van steen, Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen, tweede druk, 1998
2. Roman, want het boek heeft 238 bladzijden,dus wel redelijk lang. Het gaat over het levensverhaal van een vrouw die veel heeft meegemaakt. Dat wordt allemaal in “Een hart van steen” beschreven, dus veel gebeurtenissen en verwikkelingen. Naast het gezin van Bemmel spelen er nog redelijk veel andere personages mee namelijk: Bas, Lucia met haar kinderen, Thijs, Esmeé, Sjaak, Marti, de rector van Ellen haar oude school en haar vriendinnen in het kindertehuis. 3. De titel: “Een hart van steen” kan op twee dingen slaan. De grafsteen van de ouders van Ellen, haar broer en haar zus was een hart van steen, maar het kan ook symbolisch zijn: door alles wat Ellen is overkomen heeft ze een hart van steen. 4. Het thema is rouwverwerking. Ellen worstelt haar hele leven al met de gebeurtenissen uit haar verleden, op onverwachtse momenten komen dan ook
Leesdossier: “Een hart van steen”, Renate Dorrestein, door Reina Sikkema. Beelden en gedachten boven uit het verleden. In het kindertehuis, maar ook daarna is ze steeds onder toezicht van een psychiater geweest. Ook onbewust heeft die gebeurtenis haar leven beïnvloed. Ik denk dat ze daarom steeds vreemdging: ze kan zich niet goed hechten omdat ze in het verleden teveel mensen waar ze van hield kwijt is geraakt. Op het eind lukt het toch om “het hoofdstuk af te sluiten”. (Dit heb ik geschreven met behulp van een uittreksel bij
www.scholieren.com) motto: noem mij, noem mij, spreek mij aan, o, noem mij bij mijn diepste naam. Neeltje Maria Min “Mijn moeder is mijn naam vergeten” 5. Het boek is opgedeeld in twee delen en een epiloog. De twee delen bestaan elk weer uit drie hoofdstukken. De gebeurtenissen in “Een hart van steen” worden niet op chronologische volgorde verteld. Er wordt steeds gesprongen tussen drie tijden: toen Ellen nog thuis woonde, toen Ellen in de Eenhoorn woonde en wanneer Ellen volwassen is. In die drie tijden volgen de gebeurtenissen elkaar wel chronologisch op. 6. Het boek is voor het overgrote deel geschreven in de ikvorm. Daardoor weet je precies wat diegene voelt en denkt. Je kunt je dan ook beter inleven in die persoon. In dit boek maakt de ikvorm het verhaal ook geloofwaardig; omdat het een vrij bizar verhaal is wordt het geloofwaardiger als het als de herinnering van een persoon wordt verteld. Heel soms verandert het in een personale vertelvorm, dan kun je over de gedachten van Margje lezen als ze Ida mishandelt. Dat is om meer inzicht te geven in de gedachten van Margje: het wordt duidelijker wat er met haar was. Je weet dan dat ze duidelijk geestelijk ziek is. Ook wordt er soms de vorm van de alwetende verteller gebruikt. Dat gebeurt bij de passages waar Ellen niet bij aanwezig is. Daarom kan daarvoor ook niet de ikvorm worden gebruikt. Dit is ook weer om een vollediger beeld van de situatie te krijgen. 7. – Ellen is duidelijk een round character. In het gezin Van Bemmel probeert ze ruzies en verwijderingen te voorkomen (blz. 127:Ik was het cement, ik moest iedereen bij elkaar zien te houden). Dat uit zich ook weer als haar moeder vreemd begint te doen: haar moeder wil Ida, de baby, perse dopen: Heeft ze nu een eigen engelbewaarder? Vroeg mijn moeder dringend Ja, zei ik dankbaar. Mijn vader zou hier nooit iets van hoeven te weten. Als het niet lukt de vrede te bewaren voelt ze zich ook schuldig. Bij het verwerken van de dood van haar ouders, haar broer en haar zus probeert ze dat eerst weg te dringen, en te vergeten. Dat lukt niet en daardoor komen er ook steeds weer beelden en gedachten boven waar ze 25 jaar later nog steeds geen raad mee weet. Door die gebeurtenis in het verleden, en doordat haar broertje ook nog bij haar weg werd gehaald, kan ze zich moeilijk hechten. Daarom bedroog ze haar man ook steeds terwijl ze wel van hem hield. - Margje (de moeder van Ellen) is een round character. Door de personale vertelvorm weet je wat ze denkt en dus ook dat ze kampte met tegenstrijdige gevoelens, ze
Leesdossier: “Een hart van steen”, Renate Dorrestein, door Reina Sikkema. Houdt van haar kinderen en wil hen eigenlijk niet kwijt, maar vermoordt ze toch. Margje is vooral een round character omdat ze door haar ziekte van een lieve moeder
In een wrede moeder met aanvallen van woede. Daar kun je eigenlijk geen karakterschets van geven omdat ze haarzelf niet was. -Eerst lijkt het alsof de vader een echt stereotype is: een flat character dus. Het is een zorgzame man die hard werkt en op zondag een eind wil wandelen met het hele gezin. In deze passage blijkt iets anders: blz. 153“Jaloezie doet zijn hart ineenkrimpen. Verraad. Schending van vertrouwen. Vernedering…Hij zit schrijlings op haar en scheurt met zijn blote handen haar nachthemd bij de halsopening in tweeën…Hij denkt: het was maar een moment, wat in een moment nou op een heel leven?”als hij denkt dat Margje vreemdgaat wordt hij eerst heel onzeker. Hij ziet nu pas hoe lelijk hij eigenlijk is (denkt hij) . Daarna wordt hij zo kwaad dat hij Margje verkracht. - Billie, Kester en Michiel zijn flat characters. Het zijn de broers en zus van Ellen. Billie een standaard grote zus: kleedt zich altijd volgend de laatste mode, let erg op haar uiterlijk en zet zich af tegen ouders. Ellen kijkt erg tegen haar op. Billie en Ellen hebben een redelijk goede relatie. Kester is de grote broer, die in de puberteit zit. Hij zit in de knoop met zijn lichaam en zijn houding. Hij kan ook heel zorgzaam zijn: blz. 51 “Wat schaft de pot vandaag? Vroeg Kes als hij zich kirrend over haar heen boog. Kes was een echte babyman” Michiel wordt door Ellen Carlos genoemd. Hij is het kleine broertje. Omdat hij later het enige familielid is dat nog leeft, is hij wel belangrijk voor Ellen. Zelf laat hij er niet zoveel van merken, het is niet duidelijk wat voor karakter hij heeft; het is gewoon een standaard klein broertje. 8. Het ouderlijk huis van Ellen speelt een belangrijke rol in het boek. Toen ze nog klein was, was het haar thuis, de plaats waar ze zich veilig voelde. Ze is daar opgegroeid tot haar twaalfde levensjaar. Het is ook de plaats waar haar moeder de rest van haar gezin probeerde te vermoorden. Daarom had ze er zeer slechte herinneringen. 25 Jaar later staat dat huis weer te koop en wanneer Ellen dat ziet koopt ze het meteen. Dan wordt het huis ook de plaats waar ze verplicht moet rusten omdat ze bijna een miskraam kreeg en in hetzelfde huis ontdekt Ellen de waarheid omtrent haar verleden. 9. In de romans van Renate Dorrestein zijn veel fantastische, bizarre elementen verwerkt (uit Encarta 98). Dat is ook zo in “Een hart van steen”; het verhaal van een kind dat een moeder heeft die haar hele gezin wilde vermoorden is niet alledaags. Hans Warren schreef in een recensie over dit boek: “Ik bewonder haar vooral vanwege haar talent de meest bizarre verhalen toch onder controle te houden”. Ik ben het daar helemaal mee eens. Het taalgebruik was ook niet te moeilijk, zodat het makkelijk leest. 13. De 37-jarige Ellen is gescheiden en zwanger van een onbekende man. Ze heeft net haar ouderlijk huis weer gekocht, maar door een ongelukje raakt ze haar kind bijna kwijt en moet ze nu rust hebben. Ze ligt weken in bed, en wordt verzorgd door een vrouw die met haar kinderen bij Ellen is ingetrokken om onder te duiken. Liggend in
Leesdossier: “Een hart van steen”, Renate Dorrestein, door Reina Sikkema. Het huis waar ze tot haar twaalfde heeft gewoond, en kijkend naar de foto’s van vroeger komt er weer een hoop boven; Toen Ellen twaalf was kreeg ze een zusje. Ellen had haar Ida genoemd omdat ze dat een lelijke naam vond en heeft een vloek over haar uitgesproken. Later komt ze daar wel op terug, maar haar moeder daarentegen begint steeds vreemder te doen. Zij heeft namelijk kraamvrouwenpsychose en gelooft dat de duivel/het kwaad bezit van hun gezin heeft genomen. Als Ellen op een avond terug komt van het strand treft ze de rest van het gezin dood aan, alleen haar broertje Michiel kan ze redden. Ellen en Michiel worden naar een kindertehuis (de Eenhoorn) gebracht. Daar wordt Michiel uiteindelijk geadopteerd. Ellen blijft alleen achter en blijft worstelen met haar verleden. Later als ze het fotoalbum bekijkt en nadenkt over haar herinneringen begrijpt ze het: haar moeder had een ziekte en daarom heeft ze geprobeerd het hele gezin te vermoorden maar haar moeder was Ellen vergeten. (dit heb ik geschreven met behulp van een uittreksel bij www.scholieren.com) C: Vervolgopdracht. Schrijf een ingezonden brief voor de krant waarin je je uitvoerig boos maakt over de gedragingen van de hoofdfiguur: Geachte lezers, In de maatschappij van tegenwoordig zijn normen en waarden ver te zoeken. De generatie die hoort te werken om geld op te brengen voor de ouderen is te lui om ook maar een vinger uit te steken. Als ze toch wat doen zijn het dingen waar een fatsoenlijk mens niet van wenst te weten. Zo ook de nieuwe buurvrouw. Ten eerste heeft ze zich nog niet eens fatsoenlijk voorgesteld aan de buurtbewoners. Het is toch een kwestie van goed fatsoen om dat even te doen?! Ten tweede voert ze ook nog een keer niets uit. Ze ligt maar een beetje in haar tuin, overdag nog wel!! Dan hoort een goed mens toch eropuit te gaan om de kost te verdienen. Maar nee, niet in de maatschappij van tegenwoordig, dan liggen ze maar een beetje in hun tuin op een uitkering te teren. Vroeger was dat heel anders, toen wilden we tenminste voor ons geld werken. Tegenwoordig neemt ze niet eens meer de moeite om buiten te komen. Ook heeft ze nu een werkster ingehuurd. Ze weet wel hoe ze overheidsgeld uit moet geven. Enfin, ik dacht als zij niet bij mij komt, dan kom ik wel naar haar. Dus toen ik er weer langs liep en ik de stofzuiger hoorde, belde ik aan. Meteen werd de stofzuiger uitgezet en een doodse stilte volgde: niemand die me binnen liet. Daarom heb ik deze brief geschreven, om te bewijzen dat het zo niet langer kan. Het hele systeem moet veranderen, zodat de kinderen tenminste manieren worden bijgebracht.