Titel: Een hart van steen
Auteur: Renate Dorrestein
Uitgever: Contact, Amsterdam/Antwerpen
Eerste druk: 1998
Gelezen druk: 6e druk, november 1998

A. Motivatie

Ik heb "Een hart van steen' van Renate Dorrestein gelezen, omdat mijn moeder het gelezen had en het mij aanraadde. Ik hecht best veel waarde aan haar oordeel, want bijna alle boeken, net als mijn hiervoor gelezen boek 'De passievrucht', die zij mij tot nu toe aanraadde, vond ik goed. Daarnaast had ik zelf iets over het boek gelezen in positieve recensies en hierdoor was mijn interesse ook gewekt.
Renate Dorrestein was voor mij geen volslagen onbekende auteur. In het verleden heb ik wel eens interviews met haar gezien, die altijd erg leuk en interessant waren. Ook heb ik meer werken van haar gezien en erover gehoord, maar gelezen had ik ze tot nu toe nooit.

Het boek 'Een hart van steen' is mij zeer goed bevallen; ik vond het een intrigerend en interessant verhaal. Dit zal ik verder uitwerken in mijn evaluatie. Ik heb me nu ook voorgenomen in de toekomst meer van haar werken te lezen.

B. Samenvatting en analyse

Samenvatting

Ellen van Bemmel is twaalf jaar als ze te horen krijgt dat har moeder in verwachting is van een vijfde kind. Ellen vindt dat niet zo leuk, want ze vindt hun huis al vol genoeg. Als haar vader aan haar vraagt hoe de nieuwe moet heten, verzint ze de vreselijkste naam die ze kan bedenken: ida. Zo wordt het nieuwe zusje ook genoemd, terwijl haar ouders haar liever Sophie hadden genoemd.
Ellen's ouders hebben een eigen bedrijf: Bureau van Bemmel. Het kantoor zit vast aan hun huis. Ellen's moeder Margje, stopt met werken als ze in verwachting is van Ida. Na de bevalling begint Margje een beetje door te draaien. Ze is erg bezorgd dat er iets met Ida gebeurt en ze raakt helemaal geobsedeerd door God. Alles moet uit Gods wil, maar dat betekent eigenlijk, wat zij denkt dat God wil.
Ze doopt Ida steeds in bad en drukt hierbij haar hoofdje helemaal onder water. Ook laat ze de andere kinderen tot haar bidden dat er niks met Ida zal gebeuren. 's Nachts loopt ze vaak met haar baby door het huis te dwalen. Ze doet dit omdat ze denkt dat God dit wil.
Margje draait steeds verder door en ziet nog maar één oplossing om haar kinderen, man en zichzelf te kunnen beschermen. Ze denkt: 'Nu hun zielen nog rein zijn, moet ik ze redden.' Ze besluit zichzelf en haar man en kinderen te doden. Margje laat Ellen vitaminepillen op schoteltjes leggen; zodat iedereen meer weerstand heeft. Dan gaat Ellen met de hond Orson wandelen langs het strand. Als ze weer thuiskomt ziet ze in de keuken Billie en Kester met plastic zakken over hun hoofd schuin in hun stoel hangen. Op het aanrecht ligt een plastic zaak waaruit de voetjes van Ida steken. Eerst denkt ze dat het een grapje is, maar als ze ook de levenloze lichamen van haar ouders vindt, weet ze dat het echt is. Later in het boek blijkt dat de 'vitaminepilletjes' die Ellen op de schoteltjes legde, in feite slaappillen en Valium waren. Onder de keukentafel ligt haar broertje Carlos, die hoest. Hij is dus nog in leven.
Na die afgrijselijke gebeurtenis zijn Ellen en Carlos terechtgekomen in het tehuis 'De Eenhoorn'. Ellen heeft veel psychische problemen. Carlos is op een gegeven moment geadopteerd en woont in een pleeggezin met de naam Michiel Kamphuis.
Op een dag ziet Ellen dat haar ouderlijk huis (Lijsterlaan 11) te koop staat. Ze twijfelt geen moment en koopt het. Ze gaat voor haar tuin spullen kopen bij Intratuin en ontmoet daar achter de kassa Bart, die vroeger bij haar ouders werkte. Bart herkent Ellen en biedt aan om de spullen bij haar thuis te komen brengen. Vanaf dat moment worden ze goede vrienden.
Als Ellen het huis koopt is ze zwanger; ze weet niet wie de vader is. Ze krijgt bijna een miskraam en moet van de dokter in bed blijven. Hij biedt iemand aan die bij haar kan komen wonen om haar te verzorgen. Dan komt Lucia bij haar wonen, samen met haar drie dochters. . Lucia is op de vlucht voor haar man en heeft al in veel 'Blijf-van m'n lijf"huizen gezeten. Ze verbiedt Ellen elk contact met de buitenwereld omdat ze bang is dat haar man haar dan vindt.

Ellen en Lucia kunnen het niet met elkaar vinden; ze katten elkaar vaak af. Ellen snapt niet dat Lucia telkens weer naar haar man teruggaat. Lucia vindt dat Ellen niets te zeuren heeft, omdat ze een groot huis en waarschijnlijk ook genoeg geld heeft. Als Ellen weer voor zichzelf kan zorgen, vertrekt Lucia. Ze heeft besloten om toch te gaan scheiden van haar man, waarna Ellen en Lucia ook veel aardiger tegen elkaar doen.
De hele tijd dat ze in bed ligt, heeft Ellen genoeg tijd om na te denken over wat er vroeger is gebeurd. Herinneringen die ze 25 jaar lang heeft verdrongen, komen weer boven. Ze herinnert zich precies wat er is gebeurd. Ook laten haar dode broer en zus, kester en Billie, haar niet met rust.
Om met het verleden af te rekenen, gaat Ellen naar de kelder waar ze alle herinneringen weer naar boven laat komen. Nu beginnenalle stukjes van de puzzel in elkaar te vallen: haar moeder was haar gewoon vergeten! Ze had te veel aan haar hoofd, want hoe kon ze haar gezin tegelijkertijd ombrengen? Eerst Billie en Kester, daarna Carlos en Ida en als laatste Frits en zichzelf. 'In haar paniek en opwinding heeft mijn moeder me niet gemist', denkt Ellen. 'Mijn bestaan was haar eenvoudig ontschoten. Als ze ook maar één tel had kunnen pauzeren om te denken Ellen! Dan had ik drie kilometer verderop op het strand misschien wel gevoeld of gehoord dat er iets was. Maar mijn moeder was mij vergeten…..'

Analyse

Titelverklaring
Dit boek heeft eigenlijk twee titelverklaringen. De eerste is dat de grafsteen op het graf van de familie van Bemmel volgens Ellen een beetje de vorm heeft van een stenen hart: 'Als je goed keek, zag je dat de grafsteen hartvormig was, een ijskoud stenen hart dat alles zou overleven zonder ooit een tel te hoeven kloppen.'
De tweede is omdat na alles wat er in Ellen's leven is gebeurd ze een hart van steen heeft gekregen. De gebeurtenissen laten een mens niet koud en het zou dus zo kunnen zijn dat ze haar gevoelens afsluit. Ze wordt dus gevoelloos, ofwel krijgt 'Een hart van steen.'

Thema
Ik vond het moeilijk om bij dit boek een thema te bepalen. Ik heb het als volgt geformuleerd: als je geestelijk in de war bent, kun je totaal ondoordacht in een opwelling de domste dingen doen. Dingen die je normaal gesproken nooit zou doen.

Perspectief
Dit verhaal is verteld uit het oogpunt van de hoofdpersoon; in dit geval de ik-persoon Ellen van Bemmel. Daarnaast is er ook sprake van een verteller, die de gebeurtenissen beschrijft waar Ellen niet bij is, maar ook hij laat het verhaal meer van de kant van Ellen zien, want zij is immers de belangrijkste persoon in dit verhaal.

Personages

De hoofdpersoon is in dit verhaal Ellen. Eerst wilde ik om heel eerlijk te zijn, de moeder ook als hoofdpersoon aanduiden. Zij heeft immers een belangrijke rol in dit boek. Ze beïnvloedt met haar gedrag op den duur het hele gezin. Dit komt, omdat ze namelijk een hele grote karakterverandering doormaakt. Eerst is ze zoals Ellen verteld een liefhebbende moeder. Na de geboorte van Ida verandert ze in een geestelijk gestoorde moeder die is geobsedeerd door God.
De reden waarom ik toch uiteindelijk alleen Ellen als hoofdpersoon heb bestempeld, is redelijk simpel, maar wel van groot belang voor een boek. Ik noemde het zojuist al, namelijk het feit dat zij de ik-persoon is. Het verhaal wordt voor het overgrote deel vanuit haar oogpunt beschreven; haar gevoelens en gedachten spelen een grote rol. Je leest hoe zij dingen ervaart, hoe zij als meisje het gezin uiteen ziet vallen door haar moeder Margje en haar zusje Ida.
Verder zijn de volgende bij-personen in het boek aanwezig: Frits van Bemmel, haar vader; Sybille (Billy), Kester, Carlos en later ook haar nieuwe zusje Ida.
In het gezin kan eerst iedereen goed met elkaar opschieten; er heerst dan ook een prima sfeer. Dan wordt Ida geboren en Margje draait volledig door, is geobsedeerd door God. Frits werkt zich ondertussen suf op het kantoor van Bemmel, omdat Margje is gestopt met werken. Hij moet nu ook een groot deel van haar werk overnemen. Langzaam maar zeker valt het gezin als het ware uiteen; het is absoluut niet meer zoals het was. Uiteindelijk doodt Margje, onder invloed van slaappillen en valium haar gezin, 'zodat hun zielen rein zouden blijven'.

Stijl
Het verhaal wordt meteen vanaf het begin niet chronologisch verteld. De gebeurtenissen worden erg door elkaar beschreven, met veel flashbacks. Ook komt er een zeer grote tijdsverdichting in het boek voor van zo'n 25 jaar. Toch kom je echter wel te weten wat er wanneer is gebeurd. Je leest over Ellen als kind en je leest ook dat ze is getrouwd en zwanger is.
Ik vond het boek niet moeilijk te lezen; er kwamen voor mij niet veel lastige woorden in voor, dus ik hoefde niet veel op te zoeken.

Ruimte
Het verhaal speelt zich voornamelijk af in het huis op de Lijsterbaan 11, waar Ellen als kind woont en waar ze later ook terugkeert als volwassene, als het te koop staat.

D. Evaluatie

Ik vond 'Een hart van steen' heel boeiend. Toen ik het eenmaal aan het lezen was, kwam ik er bijna niet meer van los. Ik heb het dan ook in zo'n twee à drie dagen uitgelezen, hetgeen voor mij best snel is. Ik denk dat vooral het verhaal mij intrigeerde. De manier waarop het hele gezin verandert onder invloed van Margje, hoe Ellen dit beleeft en hoe Ellen hier later weer op terugkijkt; heel mooi! Ik vond het boek ook heel spannend. Er gebeurden weliswaar niet veel enge dingen, maar tijdens het verhaal las ik al in vlagen dat er iets vreselijks met het gezin van Bemmel was gebeurd, alleen wist ik nog niet wat. Dit was zeker een grote stimulans voor mij om het boek snel uit te lezen.
Ik heb zelf nog nooit van dichtbij meegemaakt, dat iemand na een bevalling zo kan veranderen door een post-natale depressie. Daarom vond ik het best schokkend te lezen dat Margje zich zulke rare dingen in haar hoofd ging halen. Ze verminkte zelfs haar kindje om het zieltje rein te krijgen!

Ellen kijkt in het boek terug op haar kindertijd; op het drama dat zich in hun huis voltrok. Ze heeft het drama namelijk al die tijd weggestopt omdat ze er niet meer aan wilde denken. Zoiets zou ik in haar geval waarschijnlijk ook hebben. Ik denk dat je als mens geneigd bent om vreselijke dingen weg te stoppen, zoals in het geval van Ellen waarvan de moeder, eerst de vader, broers en zussen en tenslotte ook zichzelf vermoord. Toch zou het beter zijn om erover te praten dan zo'n vreselijk verdriet mee te blijven dragen.
Ik vond het schrijven van het leesverslag weer heel leuk. Ik heb dan ook eigenlijk niet zoveel nieuws te vertellen als de vorige keer. Ik leer vooral door te analyseren veel over de inhoud van het boek. Hierdoor onthoud ik het veel langer en ga ik het boek ook meer waarderen.
Ik vond het schrijven van het leesverslag niet moeilijk, alleen de analyse vond ik lastig. Ik moest als het ware helemaal in het boek kruipen, maar uiteindelijk heb ik daar alleen maar profijt van!