b. De titel van het boek is: Een hart van steen, Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen, 1998-2, 238 bladzijden. (eerste druk in 1998) c. De genre van het verhaal is een roman. Het is een psychologische roman. 2. Eerste reactie
a. Ik heb dit boek gekozen omdat ik van alle kanten dat het een mooi maar ingewikkeld boek was. Dus ik wilde ook wel uitvinden hoe ik het boek vond. b. Ik vind het een heel indrukwekkend boek. In het begin vond ik het verhaal wel moeilijk te snappen, maar hoe verder ik in het boek kwam werd het een steeds leuker verhaal. Ik vind het ook heel knap hoe je over zo’n onderwerp kan schrijven, want het is wel heel erg. In de boeken van Renate Dorrestein schrijft ze ook over het overlijden van haar zus, en dat lijkt me heel moeilijk. Het boek is geschreven voor Hilde. Het motto van het boek is: noem mij, noem mij, spreek mij aan, noem mij bij mijn diepste naam. NEELTJE MARIA MIN "Mijn moeder is mijn naam vergeten" 3. Verdieping
a. 1. Ellen is aan het woord, de vijfentwintig jarige vrouw die nu in haar ouderlijk huis woont. 2. Er komen veel personages in het verhaal voor, in totaal zijn dat er zeventien. n Frits = De vader van Sybille, Kester, Ellen, Michiel en Ida. Ze hadden een reclamebureau, waar hij dag en nacht voor werkte. n Margje = De moeder van Sybille, Kester, Ellen, Michiel en Ida. Toen Margje Ida kreeg, kreeg ze een postnatale depressie. Maar toen de tijd wisten ze niet wat dat was. n Kester (Kes) = Een van de vijf kinderen van Frits en Margje, een stoere jongen, Kester kwam na Sybille. Als het verhaal begint is hij ongeveer veertien jaar. n Ellen = Een van de vijf kinderen van Frits en Margje, Ellen vertelt het hele verhaal, Ellen kwam na Kester. Ze is twaalf wanneer het verhaal begint. Ze zit op het stedelijk gymnasium. n Sybille (Billie) = Ook een van de vijf kinderen van Frits en Margje, zij was de oudste. Ze jatte dingen bij winkels vandaan, en had altijd hele blote kleren aan. Als het verhaal begint is zij ongeveer vijftien. n Michiel (Carlos) = Ze noemden hem Carlos omdat hij als baby had geleken op Prins Charles van Engeland. Michiel was de eennajongste baby. Hij was ook een van de vijf kinderen. Als het verhaal begint is hij ongeveer drie jaar. n Ida (Sophie) = Ze werd later Sophie genoemd omdat ze niet rein was volgens Margje. Toen verzon Ellen de naam: Sophie. Toen het verhaal begon was Ida net geboren. n Orson = De hond die Ellen had gekregen voor haar verjaardag. n Bas Veerman = Wanneer Ellen nog bij haar ouders woonde was Bas concierge in de villa. Hij werkt later bij Intratuin. Hij is de enige die alles van vroeger heeft meegemaakt. Een hele aardige man die Ellen vaak helpt in de tuin. Ellen is eigenlijk wel bang voor hem dat hij vragen gaat stellen over vroeger. Hij probeert Ellen op alle mogelijke manieren te helpen, hij is heel bezorgt om Ellen. n Thijs Kamerling = De man waarmee Ellen is/was getrouwd. Hij is van beroep een architect. n Sjaak = De groepsleider van "De Eenhoorn". De Eenhoorn was een soort opvangcentrum van alleenstaande kinderen. n Marti = Dat was ook een groepsleider van De Eenhoorn. Carlos en Ellen hebben een tijdje bij haar gezeten. n Gerda en Marlies = Dat waren "vriendinnen" van Ellen. Met z’n drieën hadden ze een schuilplaats waar ze bier dronken en hasj rookten. n Lucia = De hulpster in het huis van Ellen, nadat Ellen bijna een miskraam had gekregen. Lucia heeft erge ruzie met haar man gehad en wil bij hem weg. Alleen die man zoekt haar, dus houdt ze zich schuil bij Ellen in huis. Ze heeft drie kinderen. Lucia kan Ellen niet uitstaan en andersom ook niet. n Ida-Sophie = Dat was de naam die Ellen voor haar kind in gedachten had. n Jan Bramaan = De dokter die Ellen ondersteund wanneer ze een bijna miskraam heeft gehad. Ellen moet van hem wel weken 24-uur in bed blijven liggen. n Marco = De zoveelste psychiater van Ellen. 3. Ellen en Michiel zijn de enige overgeblevenen uit de familie Van Bemmel. Michiel woont nu bij zijn pleegouders en die voelt zich geen Van Bemmel meer. Margje heeft de rest van de familie vermoord omdat ze dacht dat er een duivel in Ida zat, maar dan zat die ook in de rest van de familie. Ze heeft toen iedereen een zak over het hoofd getrokken en slaappillen gegeven, maar ze was Ellen vergeten. Michiel had het nog net aan gehaald doordat Ellen snel die zak van zijn hoofd af haalde. (uitgebreide samenvatting zie onder 3a5.) 4. Het verhaal eindigt met het hele verhaal die er toen afspeelde. Dat Margje Ellen gewoon was vergeten te vermoorden, doordat Ellen met haar hond ging wandelen. Het verhaal eindigt met een epiloog. Ellen zou gaan verhuizen en het ouderlijk huis zou ze verkopen. Ook spreken Ellen en Bas over hoe ze het kindje van Ellen zouden gaan noemen. Eerst werd het kindje Ida-Sophie genoemd. 5. De rode draad die door het verhaal loopt is dat Ellen het hele verhaal vertelt wat haar is overkomen. Wat haar moeder haar heeft aangedaan. En waarom Margje Ellen niet had vermoord. Pas helemaal aan het einde van het verhaal komt de hele waarheid naar boven. De samenvatting (zie de gekopieerde bladzijdes): b. 1. De schrijfster gebruikt geen moeilijke woorden, alles is te begrijpen. In het begin is het hele boek heel moeilijk te beschrijven. Dan is er weer een deel waar Ellen over vroeger praat en dan daarna weer een deel waar Ellen over het heden praat. Dat moet je even doorhebben, en dan snap je het verhaal wel. 2. Het verhaal speelt zich af in het huis van Frits en Margje, zij hadden reclamebureau. Dat is een groot huis aan de rand van Haarlem. Het speelt zich ook af op het tehuis waar Ellen zit nadat haar ouders, broertje en zusje zijn overleden. Het is een vrij lange tijd waar het verhaal over speelt. De zevenendertigjarige hoofdpersoon beschrijft haar persoonlijke ontwikkelingen en omstandigheden. In het verhaal zitten veel flashbacks, eigenlijk is het hele verhaal verteld met flashbacks, maar dit is wel chronologisch. Het verhaal begint als Ellen twaalf is en eindigt als Ellen zevenendertig is. 3. De verhaalfiguren zijn al bij 3a2 genoemd. 5. De vertelwijze van dit verhaal in de ik-vorm, de verteller is een ik-figuur, die over z’n eigen belevenissen of over die van een ander verteld. c. 1. Het thema van het is rouwverwerking. De vraag of iemand die haar hele familie heeft zien sterven. Of die überhaupt wel verder kan leven en haar verdriet kan verwerken. De moeder van Ellen heeft een zusje en een broertje van Ellen vermoord. Het hele verhaal leidde naar dit punt toe. 2. De motieven hierbij zijn: Ellen is haar hele leven bezig om een verklaring te zoeken waarom zij niet is vermoord. Later kwam ze achter die verklaring, ze was gewoonweg vergeten door haar moeder die het te druk had. 3. De titel van het boek is: Een hart van steen. De vader, moeder, broertje en zusje zijn onder een hart van steen begraven en dat is kenmerkt de kindermoord weer. De titel heeft eigenlijk twee betekenissen, de moeder die Ellen is vergeten, dat ze een hart van steen heeft. Maar ook dat Ellen zich afsluit van de

buitenwereld en gevoelloos lijkt te zijn voor de gebeurtenissen om haar heen. d. 1. Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 1998. 2. De schrijfster is Renate Dorrestein. Ze is geboren in 1954. Haar vader is advocaat en haar moeder is voor haar trouwen een onderwijzeres. Renate Dorrestein heeft de ziekte ME. Haar debuut is Buitenstaanders (1983, roman) Ze gebruikt vele genres: Roman, column, autobiografisch verslag, kalenderboek. Na het behalen van haar gymnasiumdiploma is zij in de journalistiek gegaan. Toen ze achttien kreeg ze een aanstelling bij het tijdschrift Panorama. Ze heeft ook nog in de redactie gezeten voor het tijdschrift Opzij. Ze heeft veel boeken geschreven zoals: Buitenstaanders (1983), Vreemde streken (1985), Noorderzon (1986), Een nacht om te vliegeren (1987), Columns (1988,1998), Het perpetuum mobile van de liefde (1988), Voor alles een dame (1989), Het hemelse gerecht (1991), Ontaarde moeders (1992), Heden ik (1993), Een sterke man (1994), Verborgen gebreken (1996), Want dit is mijn lichaam (1997), Een hart van steen (1998), Het geheim van de schrijver (2000). Renate Dorrestein voelt zich een eenling in de Nederlandse literatuur. Zij voelt zich alleen verwant met Engelse schrijvers uit de 18de en 19de eeuw. Die voegen hun werk samen met maatschappelijke betrokkenheid. Door hen is haar werk beïnvloedt. Een andere invloed is haar zus, die zelfmoord heeft gepleegd. (Het perpetuum mobile van de liefde, 1988). In haar werk hebben mannen vaak alleen maar een bijrol. Haar boeken gaan meer over vrouwen. Haar romans geven feministische trekken. Veel thema’s in haar boeken zijn de scheiding tussen waan en werkelijkheid. 3. Het boek is geschreven in de jaren ’90. De jaren ’90 is de tijd van de emancipatie. Het is de tijd van internet. Het is de tijd van een revolutie en alles is in ontwikkeling Het is de tijd van kindermishandeling, kindermoord en incest. 4. Het werk is erg typerend voor de schrijver. De boeken van Dorrestein gaan vaak over kindermoord en incest enz. Ze schrijft in haar boeken ook over haar zus die zichzelf heeft vermoord. Renate Dorrestein pakt maatschappelijke onderwerpen en dat is erg typerend voor haar. 5. Het boek is ook typerend voor de tijd. In deze tijd kan men alles opschrijven wat iemand denkt. In het boek staan ook dingen waarvan ik gewoon van ga rillen, bijvoorbeeld dat de Margje dacht dat Ida niet rein was en ze wilde zo graat dat Ida wel rein was, en daar deed ze de ergste dingen voor: Maandenlang heeft ze gedaan wat ze kon om de zonde uit dat tere lichaam te verdrijven en Ida’s omgeving te zuiveren. Maar niets was goed genoeg voor God. Geen offer, hoe zwaar ook, volstond voor Hem, Hem voor Zijn afzijdige houding te straffen door zelf Zijn plaats op Zijn troon in te nemen? Niet genadige God! Genadige mama, dat was de waarheid. Ze legde het Ida fluisterend uit terwijl ze een appelboor in haar vagina dreef. In deze tijd kun je zulke dingen in een boek schrijven. 4. Beoordeling
1. Ik vond het bovengenoemde stukje heel erg, dat Margje dat bij haar eigen dochter heeft gedaan. Dat was voor mij erg aangrijpend. Ik vond het ook erg dat Margje haar kinderen "vitaminepilletjes" gaf, dat waren dus slaappillen die zij een keertje van de dokter heeft gekregen. Zoiets doe je toch niet! Dat vond ik erg aangrijpend. Ik vond het heel zielig dat Ellen toen met haar broertje weg was gelopen vanuit het kindertehuis. Dat ze een hele tijd met haar broertje had gelopen, dat vond ik heel zielig. 2. De passage dat Ellen met haar broertje wegliep, dat heeft me heel erg ontroerd. Ook dat Ellen nadat haar moeder de hele familie had vermoord binnenkwam en dat ze Carlo nog net kon redden en dat ze toen met haar broertje in de kelder zat. Toen moest Carlo overgeven omdat hij bijna gestikt was doordat er een zak over zijn hoofd zat. Dat vond ik ook een hele erge passage. Dat heeft me erg ontroerd. 3. Ik vond het heel erg dat Margje bij Ida een appelboor inbracht. Dat vond ik heel choquerend. Ik vond dat echt heel erg. Dat iemand zoiets doet, dat kan ik echt niet begrijpen. Ik zeg niet dat dit echt gebeurt, maar dat zoiets wordt beschreven in een boek vind ik heel erg. 4. Ik heb een boek met dit thema nog nooit gelezen. Deze thema’s vind ik heel erg, maar het zijn leuke boeken om te lezen. Niet dat het echt leuk is, maar het is erg aangrijpend en dat spreekt me wel aan. Dan besef ik dat het ook nog anders kan. Ik heb ook nog nooit een film gezien met dit soort thema. 5. Het thema is moord, rouwverwerking. Ik vind deze thema’s erg aangrijpend. Het heeft me ook wel aan het denken gezet. Bij dit soort thema’s ga ik er veel over nadenken. 6. Het taalgebruik is leuk om te lezen. De zinnen/woorden zijn niet te moeilijk, het is makkelijk om te lezen. 7. Mijn eindoordeel is erg positief. Dit is één van de beste/mooiste boeken die ik heb gelezen. Dat komt mede doordat het mij heel moeilijk lijkt om over dit onderwerp te schrijven. Maar dat heeft Renate Dorrestein heel goed gedaan. In het begin is het heel moeilijk om het boek te snappen, omdat je heel veel flashbacks heb. Maar als je dat een beetje doorhebt dan is het een heel mooi boek om te lezen. Ik ben heel blij dat ik dit boek heb gelezen. Ik ga vast nog meer boeken van haar lezen. 8. Ik zou dit boek zeker aanraden aan mensen die dit een leuk thema vinden. Voor de mensen die niet van dit soort thema’s houden is het ook geen leuk boek. Het is aangrijpend, zielig. Zeker een boek om aan te raden! 9. Een recensie: schrijver: De schrijver/schrijfster staat niet op de recensie gemeld. blad: De Standaard datum: 5 maart 1998. Oordeel van de recensent: Ik vind dat de recensent een negatief oordeel over het boek heeft. Ze zegt bij voorbeeld: "Maar helaas beschikt Dorrestein niet over het noodzakelijke vlijmscherpe psychische inzicht noch over de stilistische kracht om het geestelijk gevecht van Ellen met schuldgevoelens, boosheid en ontreddering weer te geven." "Hij/zij vindt dat dit boek in een embryonaal stadium is blijven hangen, met te veel eenduidige symboliek, te weinig originaliteit en te veel psychologische blabla." Ze vindt dat het verhaal in een niet ontwikkeld stadium is blijven hangen. Renate Dorrestein zou wel interesse hebben voor de donkere kanten van een getraumatiseerde, dwalende geest, maar ze deinst er voor terug om een stap in de duisternis te zetten. Dorrestein had gezegd dat ze dit verhaal als een cadeau had gekregen. Maar de recensent vindt dat Dorrestein toch wel wat kieskeuriger had mogen zijn, want wat ze aan de naakte tragische feiten heeft toegevoegd is eigenlijk meer dood dan levend. Dit vond de recensent. De recensent heeft eigenlijk niet echt een goed woordje over dit boek. Mijn oordeel
Ik ben het in alle punten die de recensent opnoemt niet eens. Ik vind het een heel mooi boek, ik vind dat Dorrestein juist wel dat psychische inzicht heeft. Ze praat over dingen in dat boek waar ik nooit als mens over zou durven/kunnen praten. En Dorrestein doet dat heel goed. De recensent zegt ook dat Dorrestein niet verder de duisternis in gaat, omdat ze dat op een of andere manier volgens de recensent niet durft. Ik vind juist wel dat Dorrestein dat goed doet.