Dood door schuld door Tineke Beishuizen

Gebruikte editie
Eerste druk: 2007
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 236
Uitgever: De Arbeiderspers te Amsterdam Gegevens voorkant Op de voorkant staat een afbeelding van een bos witte tulpen op de plek waar het ongeluk plaats vond? De Arbeiderspers heeft er een mooie uitgave van gemaakt. Genre Uit een interview in “Boek” literatuurmagazine (augustus 2007) kan worden opgemaakt dat Beishuizen van plan was een literaire thriller over het thema te schrijven. Het zou dan gaan over het doorrijden na een dodelijk ongeluk. Ze kwam na enkele hoofdstukken op haar plan terug en schreef daarna een psychologische roman waarin het accent voornamelijk op schuldbesef kwam te liggen. Waarschijnlijk is het bij dit thema een verstandige keuze geweest, want een “whodunit” naar aanleiding van een ongeluk zou niet zo veel suspense hebben opgeleverd. Nu is de vraag van de lezer helemaal anders komen te liggen. Scholieren kunnen dit verhaal goed lezen. Hoewel dus geen literaire thriller maar een psychologische roman over schuldgevoel kunnen scholieren deze roman goed verteren. Het gaat immers ook over het doodrijden van een scholiere. Daarmee komen leerlingen van het voortgezet onderwijs in aanraking. Dat komt vaker voor en zij zien dan vooral de kant van het slachtoffer. De school rouwt en organiseert van alles. Beishuizen laat de kant van de dader zien die overweldigd wordt door een schuldgevoel en door alles en iedereen in de steek wordt gelaten. In heldere taal zonder veel structuuringrepen schrijft Beishuizen over de gevoelens van Anne die haar gezin meesleept in de ellende die ze heeft veroorzaakt. Deze roman kan op de literatuurlijst gecombineerd worden met boeken waarin de schuld over de dood van ene kind ook een rol speelt (bijvoorbeeld “Liefdesdood” van Oscar van den Boogaard) Het boek is gedrukt op een mooie en ruime bladspiegel wat het leven erg vergemakkelijkt. Het kost niet veel tijd om de roman te lezen, wat het voor scholieren weer prettig maakt. Ik ben van mening dat eindexamenkandidaten van de niveaus vmbo-tl tot en met vwo het boek kunnen lezen. De waardering op onze literatuurlijst is 2 punten (zeker voor vmbo en havo).
De flaptekst Er zijn mensen die zeggen dat het de schuld is van het actiecomité dat Kirsten die avond stil en bleek als een wassen beeld op een brancard de ambulance in werd geschoven.’ Anne en haar man en kinderen leiden een onopvallend leven in een rustige en welvarende buurt. Maar dat verandert wanneer Anne een schoolgenootje van haar dochter aanrijdt. Terwijl Anne verteerd wordt door schuldgevoel, moet ze machteloos toezien hoe haar gezin te lijden heeft onder de situatie. Een hartverscheurende roman over een gewoon gezin, dat door één seconde van onoplettendheid langzaam maar zeker ten onder gaat. Motto Er is een motto dat gevormd wordt door enkele dichtregels van Rutger Kopland. Het motto luidt: Het gras is gemaaid en
de lucht is gelukkig, duidelijk vrede
Blijft alleen de vreemde
zekerheid van dat meisje
dat er niet meer is Een goed motto omdat het heel goed aangeeft wat er aan de hand is. Anne beleeft een hoogtepunt doordat ze wordt benoemd tot hoofd Human Resources op haar werk, maar direct daarna verandert haar leven wanneer ze een schoolmeisje doodrijdt. Structuur en verhaalopbouw Er is een hoofdstuk dat als een soort proloog kan dienen. Hierin wordt aangegeven dat er politiek gezien in het verleden een verkeerde beslissing is genomen. Door de drie eiken niet om te halen bij de aanleg van een provinciale weg. Daarna volgen 12 hoofdstukken zonder titel. In chronologische volgorde wordt verteld wat er gebeurd met het gezin van Anna nadat ze een meisje heeft aangereden. Deze hoofdstukken staan in chronologische volgorde: er zijn geen ingrepen in de tijd en ook zijn er vrijwel geen flashbacks. Nadat het gezin de beslissing geeft genomen te verhuizen, rijden ze weg uit het dorpje. Op dat moment begint men met het verhalen van de eiken. Dat element heeft een Hermansachtig effect, nl. om de zinloosheid en het toeval van het leven te benadrukken. Perspectief Het personale perspectief berust bij Anna, (een veertiger) in het begin een succesvolle zakenvrouw die echter op de dag van haar promotie binnen het bedrijf geconfronteerd wordt met een voorval dat haar leven zal veranderen. Ze vertelt in de o.v.t. en we leren als lezer haar gedachten en gevoelens kennen, waardoor je het schuldbesef beter ervaart.
Titelverklaring Deze hoeft eigenlijk geen nadere uitleg. Anna rijdt een scholiere dood doordat ze enerzijds verblind wordt door een tegenligger en anderzijds tegelijkertijd aan het mobiel bellen is met echtgenote. Ze voelt zich schuldig aan de dood van de scholiere. Dat wordt haar ook juridisch ten laste gelegd op blz.36 van de roman. Tijd en decor Het is een actuele roman. De aanrijding vindt plaats in oktober en daarna wikkelt het verhaal zich tot aan het volgende voorjaar/begin zomer (einde schooljaar). Er worden door Beishuizen geen expliciete jaartallen genoemd, maar door een tekstgegeven op blz. 107 valt te achterhalen in welk jaar de roman moet spelen. Jaap heeft een DVD meegenomen voor zijn zoon Capser. Het is een film over de aanslagen op de Twin Towers ”United 93”. Deze film werd in Nederland op DVD uitgebracht in september 2006. Daaruit kan de conclusie worden getrokken dat de roman speelt van oktober 2006 tot aan de zomervakantie van 2007. De plaats van handeling is een middelgrote stad , ergens in Nederland. Er worden geen aanwijzingen gegeven van een bepaalde stad. Wel wordt gesproken over de Vennenwijk. Deze ruimte is meer een belangenruimte. De wijk gaat steeds meer afstand nemen van het gezin van Anne en ziet het het liefst vertrekken. Dan kan de wijk weer gewoon doorgaan met leven alsof er niets gebeurd is. Zelfs de eiken kunnen dan niet meer aan het ongeluk herinneren. Die worden namelijk omgehaald. Het lijkt opzet te zijn dat Beishuizen geen tijd en geen plaats aanduidingen geeft. Anne heeft ook geen achternaam. Een keer wordt ze Anne L. genoemd. Het zal wel bedoeld zijn als: iedereen kan op een bepaald moment iets overkomen wat Anne overkomt: sometime, somewhere, anyone . Samenvatting van de inhoud Op een vrijdagmiddag hoort Anne van haar baas dat zij Hoofd Human Resources wordt. Ze heeft haar mannelijke concurrent Max achter zich gelaten. Ze drinken op de borrel wat wijntjes en Max maakt nog een opmerking die niet vriendelijk overkomt. Daarna stapt ze in de auto en belt met haar man Jaap dat ze onderweg is. Dan gebeurt het fatale incident. Verblind dooreen tegenligger en bellend met haar mobiel ziet ze een tiener op de fiets te laat en rijdt deze aan. Het meisje wordt tegen een boom geslingerd en is zwaar gewond. Politie en ambulance zijn snel ter plekke. Anna wordt afgeboerd naar het bureau waar Jaap haar komt ophalen. Ze is erg van slag: het was nog o;n jong meisje. Ze besluit nog even niets te zeggen tegen haar tienerkinderen Jolien (13) en Casper(15) Maar dat kan niet lang worden volgehouden, want op zondag komt een agent meedelen dat Kirsten overleden is. Aan Anne wordt dood door schuld ten laste gelegd (blz. 36) Het wordt ’s maandags nog erger voor haar wanneer blijkt dat Kirsten ook nog schoolgenootje is van Jolien en Casper. De buurt heeft grote problemen met de verwerking van het ongeluk. Er worden veel knuffelbeesten en brieven gelegd op de plek van het ongeval. Anne merkt afstand in de buurt: alleen haar vriendin Marja praat er met haar over. Anne heeft gezwegen over het mobiel bellen. Anne wordt overheerst door een schuldgevoel: ze schrijft een brief aan Kirstens moeder die later ook voor de deur staat. Door het schuldgevoel komt er ook meer afstand tussen haar en Jaap en ook met Jolien. Jaap wil als man nauwelijks over het voorval praten en ook de kinderen vermijden het onderwerp. Annes vader en moeder zijn “pensionados” in Spanje en haar vader wil niet naar Nederland komen om haar te steunen. Anne heeft daar eigenlijk wel behoefte aan. Wanneer Anne en Jaap op een feestje in de buurt worden uitgenodigd, gaat het mis. Haar wordt verweten dat ze zich normaal gedraagt en zelfs af en toe lacht. Van woede en spijt dat ze gekomen is, knijpt ze een glas kapot in haar hand. Maar het heeft wel steeds meer gevolgen voor het gezin. Sinterklaas mag niet van Anne gevierd worden. Ook de Kerst is helemaal niet zo leuk. Op Tweede Kerstdag vlucht Anne het huis de straat op om naar het huis van Kirstens ouders te gaan. Door het raam ziet ze de lege plek van Kirsten. Tussen Kerst en oudjaar valt de dagvaarding op haar deurmat. Via Jaap heeft z een goede advocaat gekregen die er alles aan doet om de straf zo laag mogelijk te krijgen. Het mobiel bellen wil hij eigenlijk zo veel mogelijk verzwijgen. De buurt nodigt Anne en Jaap niet meer uit voor feestjes. Langzaamaan komt de lente. De mentor van Jolien belt op dat het slecht gaat met het meisje. Ze spijbelt en ze haalt slechte cijfers. Anne is teveel met zichzelf bezig geweest om haar dochter te zien wegkwijnen. Jolien moet gaan praten met de maatschappelijk werkster op de school. Maar het vergroot opnieuw het schuldgevoel bij Anne die ook op haar werk niet goed meer functioneert. Max staat klaar om werkzaamheden over te nemen en dan neemt Anne het besluit om ontslag te nemen. Jaap is het er niet me eens. Dan komt de rechtszaak in februari. Tijdens de behandeling komt het mobiel bellen aan de orde en de zaal die vol zit met buurtgenoten laat duidelijk zijn afkeuring merken. Anne wordt nu ook door Marja gemeden. Daarnaast valt de uitspraak dankzij de goede rapporten erg mee: 1 jaar rijontzegging en 200 uur dienstverlening. De buurt pikt dit eigenlijk niet. Anne vereenzaamt en verzuurt. Het huwelijk stelt weinig meer voor: sinds het ongeluk hebben ze geen seks meer gehad en Jaap neemt haar enkele dingen wel kwalijk. Op een dag komt ze erachter dat Jolien op school erg gepest wordt. Ze heeft haar laptop geopend (een nieuw soort dagboek, vindt ze) en treft een heleboel hate-mails aan. Ze belt Jolien mentor en die treedt wel goed op: de meisjes die het hebben gedaan worden geschorst. Maar Jolien komt in een reboundvoorziening terecht waar ze individueel les krijgt. Casper lijkt zich van alles nog het minst aan te trekken. Hij bereidt een rap over de “graaicultuur”van bestuurders en politici voor die hij op het schoolfeest ten gehore zal brengen. Daarvoor krijgt hij ruzie met en een klap van Jaap. Ze mijden elkaar een tijdje maar Jaap gaat toch mee naar de opvoering van het schoolfeest en hij geeft na afloop een compliment aan Casper. Die heeft de durf wel getoond. Jaap ziet op het schoolfeest ook steeds ouders die hun vertrouwen in zijn accountancybureau hebben opgezegd: het gaat financieel gezien slecht met het bureau en hij is van plan ermee te stoppen. Ook Anne is het eigenlijk zat in dit stadje: ze zit vaak op funda.nl te kijken om een huis in een ander dorp te kopen. Eindelijk heeft ze iets gevonden: ze moeten de kinderen inlichten : Casper vindt het wel erg dat ze vertrekken. Wanneer de beslissing genomen lijkt, komt Jaap roet in Anne eten gooien. Hij zegt dat hij niet mee wil omat hun huwelijk zo leeg geworden is. Weer een klap voor Anne die een presse-papier naar Japs hoofd gooit. Hij bloedt ziet ze nog en loopt daarna verward naar buiten Ze weet niet meer weet welke richting ze haar leven moet geven. Ze wordt opgepakt door een automobilist (of politieagent) en gebracht naar het bureau waar ze enkele maanden eerder ook zat. Ook nu komt Jaap haar weer halen. Hij is wel tot het inzicht gekomen dat hij Anne niet in de steek mag laten. In een soort epiloog maakt Anne nog een laatste rondgang door haar huis. Ze neemt een soort afscheid. Wanneer ze wegrijden wordt een begin gemaakt met het omzagen van de drie eiken. Thematiek Het is niet moeilijk om de thematiek van dit boek aan te geven. Alles draait om het schuldgevoel dat Anne gaat overheersen nadat ze een schoolgenootje van haar kinderen heeft doodgereden. Juist op de dag dat ze het op haar werk “gemaakt heeft”, gebeurt er enkele uren later iets verschrikkelijks. Door onoplettendheid rijdt ze Kirsten dood. Haar leven verandert van het ene op het andere moment en dat is wel de boodschap die Beishuizen in
de roman verwerkt. Anne mekt de afstand die er komt tussen haar man, haar kinderen en de buurtgenoten. Maar ze komt niet uit haar eigen leed: ze heeft nauwelijks aandacht voor haar man en kinderen, de sfeer in huis verzuurt en er mag eigenlijk niet meer gelachen worden. De buurt gaat haar meer en meer mijden en dat gebeurt zeker na de rechtszaak. Met haar milde straf is z zeker persona non grata. Dat gevoel had ze op haar werk ook al gekregen en ze heeft ontslag genomen. Jolien kan het op school niet aan en Jaap merkt dat steeds meer klanten in de buurt zijn adviezen niet meer nodig hebben. Kortom, Anne sleept haar gezin de afgrond in. Maar uiteindelijk weet ze er uit te komen: Joliens problematiek wordt duidelijk, Casper blijft als enige wel overeind en Anne begint naar andere huizen te kijken in een andere plaats. Na een crisis overwonnen te hebben gaat het gezin naar een andere plaats verhuizen. Een cynisch klapje van de schrijfster krijgt Anne wel na: tijdens het wegrijden wordt een begin gemaakt met het omhakken van de eiken. Een jaar eerder en het leven van Anne zou er anders hebben uitgezien. W.F. Hermans deelt ook vaak zo’n klapje uit aan het einde van een roman bijvoorbeeld na “Nooit meer Slapen.” De motieven op een rijtje: - het noodlot slaat toe - het schuldgevoel van de dader - de reactie van de buurt - het afhaken van de vriendinnen - de verwijdering in het huwelijk - het schoolleven van Jolien en Casper - het pesten door schoolgenootjes via Internet - de ouders-kindrelatie - het besluit een nieuw leven te beginnen (“Ik vertrek”)
Over de schrijfster en haar boeken. Tineke Beishuizen debuteerde in 2005 met Als zand door mijn vingers, dat al snel een bestseller werd. In 2006 verscheen het eveneens zeer succesvolle Wat doen we met Fred? Ze schrijft ook voor het damesblad Libelle de column Anne Wil.