De wijde blik door Willem Jan Otten

A. Zakelijke gegevens
Willem Jan Otten, De wijde blik, 1992. Amsterdam, Uitgeverij G.A. van Oorschot
Louis Couperus, Noodlot, 1890, Amsterdam/Antwerpen, Uitgeverij Veen, 1991

B. Thema
De beste omschrijving voor het thema waarin ik de beide boeken kan plaatsen, is: geestelijke verslaving. Klinkt erg vaag, maar is logisch als je erover nadenkt; het overspelige gedrag van Lex in De wijde blik, valt niet logisch te verklaren. Hij heeft een vrouw, kinderen, een goede baan, geen echtelijke ruzie, geen problemen thuis of op het werk en geen slechte seks. Toch heeft hij een drang in zich, die hem laat vreemdgaan. Dit hoeft niet te betekenen dat zijn seksleven slecht is, of dat hij niet meer van z'n vrouw houdt, maar het kan allerlei redenen hebben. Het is nieuw, het mag niet, eng, spannend. Hij voelt zich niet bepaald schuldig als hij vreemdgaat, maar merkt dat hij, zowel geestelijk als lichamelijk, het nodig heeft om bij iemand anders te zijn en met diegene het bed te delen.
In Noodlot komt dit thema niet expliciet naar voren, maar kun je het wel vinden. Bertie wordt door niet alleen zijn jaloezie, maar ook iets in zijn geest, gedreven om de relatie tussen Eve en Frank te laten mislukken. Natuurlijk wil hij niet dat zij gaan trouwen en hij weg moet bij Frank, maar hij is van Frank gaan houden, heeft bepaalde gevoelens voor hem en wil niet minder aandacht krijgen van Frank door een vrouw op zijn pad. Die drang om Frank en Eve uit elkaar te drijven komt vanuit zijn geest en hij zegt zelf ook. Als hij toegeeft dat hij de vergeef-brieven van Frank aan Eve heeft laten onderscheppen, zegt hij dan ook dat hij niet weet wat hem mankeerde, wat hem hiertoe aanzette.


C. Korte samenvatting
Op een koude avond in Londen ontmoet de welvarende man Frank voor zijn huis zijn eens zo goede schoolvriend Bertie die in armoedige kleding Frank om wat geld vraagt. Frank neemt direct Bertie in huis en laat hem fatsoenlijk eten en kleed hem. Na een korte tijd is Bertie niet meer te onderscheiden van een Frank en leeft hij ook het leven bij Frank in huis als een echte rijke man. Frank er het grootste plezier in dat Bertie zich zo voordoet en dat niemand doorheeft wie hij eigenlijk is. Na een tijd samen geweest te zijn raakt Frank als het ware verslaafd aan Bertie, en andersom.
Het verhaal neemt een hele andere wending als de twee besluiten een reis te maken naar Noorwegen. In Noorwegen ontmoeten de twee Eve en haar vader, en onmiddellijk wordt Frank verliefd op Eve. Eenmaal teruggekeerd in Engeland begint de relatie tussen Eve en Frank serieuze vormen aan te nemen; Bertie ziet in dat er dan geen ruimte is voor hem en dat dit wel eens het einde van zijn welvaart en zijn vriendschap met Frank zou kunnen zijn, dus besluit hij de relatie te dwarsbomen.
Bertie slaagt erin de twee uit elkaar te drijven, maar na een aantal jaar komen Frank en Eve elkaar weer tegen en keert de liefde, die er nog altijd was, terug Als nog gaat alles fout, als Frank in een woede opwelling Bertie vermoord, wanneer hij erachter komt dat Bertie de relatie tussen hem en Eve heeft gedwarsboomd om te zorgen dat Frank niet met Eve zou trouwen. Nadat hij zijn celstraf heeft uitgezeten gaat Frank weer samenwonen met Eve, maar niets wordt meer zoals het ooit was geweest en uiteindelijk zijn beiden zo ongelukkig dat ze zelfmoord plegen, samen.

De wijde blik:
Lex is getrouwd en heet twee kinderen. Hij is (film-)schrijver bij de krant en ontmoet op een dag een vrouw in het Filmmuseum. Vanaf dan zien ze elkaar elke maandag in haar boot, waar ze met elkaar vrijen. Susan, Lex' vrouw, heeft allang door dat er iets is met Lex, maar ze durft het hem niet te vragen, bang vioor het antwoord dat ze vreest. Op een dag, als zijn relatie met Joan, de minares, al ruime tijd aan de gang is, komt hij thuis en treft daar Violet, een vriendin, aan. Zij vertelt dat Susan op haar stuitje is gevallen en in het ziekenhuis ligt. Ze had hem de hele ochtend al geprobeerd te vinden, maar op de krant was hij niet en daar zieden ze dat hij elke maandag na het inleveren van zijn stuk weg ging. Violet weet dus dat hij bij een ander was en laat weten dat Susan al langer vermoedens had. Maar nu blijkt dat Susan blind is, kan hij haar niet vertellen van Joan. Hij besluit de relatie met Joan te verbreken, zonder haar te vertellen dat Susan blind is geworden, maarhij blijft hunkeren naar Joan. Lex moet nu de wereld aan Susan laten zien door te praten en te beschrijven en dat lukt de eerste tijd ook nog wel. Op een gegeven moment komt Lex erachter dat Susan al een tijdje contact heeft met Rozemond, de man waarvan Lex in zijn studie les van kreeg en waarmee Susan toendertijd het bed deelde.
Een half jaar na haar val zijn ze uit elkaar gegaan, Lex en Susan. Susan vond haar geluk bij Rozemond en Lex bleef met de kinderen, die hem waren toegedeeld omdat Susan daar niet toe in staat was, over.

D. Thema vergelijken

Het thema “geestelijke verslaving” komt in beide boeken op een aparte manier naar voren. In De wijde blik is het Lex die vreemdgaat met Joan, maar ook Joan is (geestelijk) verslaafd aan Lex. In Noodlot krijgt Frank een vriendinnetje, waardoor Bertie zich buitengesloten voelt en hun relatie probeert te dwarsbomen. Dit komt door de verslaving aan Frank; hij wil hem niet kwijtraken, hij houdt van hem en hij kan niet meer zonder hem. Dit is ook zo bij Lex en Joan die niet meer zonder elkaar schijnen te kunnen. Als hun relatie over is, blijft Lex dan ook voor altijd met Joan in zijn hoofd zitten. Een duidelijk verschil tussen de twee boeken is dat in De wijde blik Joan een verslaving voor Lex is en andersom en dat ze dat van elkaar weten. In Noodlot daarentegen, weet Bertie pas dat Frank een verslaving voor hem is, als hij zich bedenkt waarom hij het toch zo naar vindt als Frank en Eve gelukkig bij elkaar zijn. Dan pas komt hij erachter wat Frank vor hem betekent en ook Frank weet pas later dat hij verslaafd aan Bertie is.
Bij het denken over verschillen tussen de boeken duidt ik steeds op overeenkomsten en zo is de volgende er weer een: in de Wijde blik is de verslaving van Lex aan Joan de aanleiding tot Susan's blindheid; als Lex niet in z'n haast om naar Joan te gaan de fietspomp naar binnen gegooid had op die ene ochtend, dan was Susan ook niet gevallen op haar stuitje. En in Noodlot komt het op hetzelfde neer: hun verslaving aan elkaar leidt tot hun dood; Bertie wordt vermoord door Frank, als die erachter komt dat hij (Bertie) zijn relatie met Eve gedwarsboomt heeft (uit verslaving aan Frank). Na diens dood blijft Bertie tussen Eve en Frank hangen en wil Frank 'afkicken' door het uit t e maken met Eve. Maar Eve kan op haar beurt weer niet zonder Frank, dus is zelfdoding nog de enige oplossing. In beide boeken leidt de geestelijke verslaving aan elkaar dus tot ernstige gevolgen.


E. Eigen mening
Ik vind het erg moeilijk om te zeggen welk van deze twee boeken mij het meest aansprak. Aan de ene kant vond ik De wijde blik een zeer boeiend boek, omdat het een zo alledaags beeld schept van de werkelijkheid. Ik had echt plezier in het lezen van dit boek en kan me het allemaal zo goed voorstellen. Aan de andere kant is Noodlot een intrigerend boek, omdat het laat zien dat mannen ook zoveel kunnen leiden als vrouwen en niet alles onzin vinden. Een zin die ik uit dit boek heb onthouden is de volgende: "Een man verliest zich zoo niet in zijn liefde. Je bent zoo net een vrouw: die doen dat..." Dit zegt Bertie tegen Frank als hij ziet hoe erg hij onder zijn liefdesverdriet voor Eve leidt. Ik vind het echt geweldig dat je nu eens ziet dat een man evenwel verdriet kan hebben zoals een vrouw dat vaak kan. Maar niet alleen dat vond ik sterk aan het boek, maar ook de eenvoud van het verhaal, waarin zoveel gecompliceerds gebeurt dat het verhaal niet meer eenzoudig kan zijn.
Noodlot heb ik gister in een paar uur uitgelezen en daarom staat dat me nu nog het meest bij, maar De wijde blik vond ik ook erg goed. Als ik dan toch moet kiezen tussen de boeken kies ik maar voor De wijde blik, omdat het, zoals ik al schreef, werkelijk is. Daarbij vond ik het leuk dat het deels in Amsterdam speelde (waar je niet veel van merkt, maar je weet bijvoorbeeld wel dat de boot van Joan aan de Amstel moet liggen of in een gracht), waardoor je je nog meer verwant voelt met het onderwerp. Als laatste vond ik het bijzonder omdat het levendig geschreven is. Je wordt meegesleurd van het naar school brengen van zijn zoons door Lex, naar de boot van Joan en wat hij daar ervaart, terug naar huis als hij weer bij Susan is en niets mag laten merken, naar vroeger in zijn studietijd. Lex verteld heel rustig en duidelijk, maar toch alsof jij, als lezer, overal bij bent geweest.