Connie Palmen, De Wetten Eerste druk: 1991
Gelezen: 33e druk 1999, Prometheus Amsterdam Motivatie van mijn boekkeuze Op mijn verjaardag kreeg ik van mijn ouders een paar boeken, waaronder dit boek. Alle gekregen boeken vallen onder de Nederlandse literatuur. Ik kreeg ze omdat het leuk is dat je de boeken die je leest voor je lijst ook in je eigen boekenkast staan. Dit boek leek me op het eerste gezicht het mooist. Samenvatting Hoofdstuk 1, De astroloog

De hoofdpersoon is 25 jaar, ze werkt in een antiquariaat en ze studeert filosofie, als ze in 1980 de astroloog ontmoet. Hij fascineert haar, doordat hij meteen haar sterrenbeeld raadt en zegt dat hij aan de hand van haar horoscoop haar hele persoonlijkheid haar kan uitleggen. Ze raken bevriend. Hij noemt haar ‘Monsieur Lune’. Hij verdraagt de onverschilligheid van het lot niet, hij zoekt overal een (kosmisch) verband tussen, in tegenstelling tot de ikfiguur, die de zingeving ín zichzelf zoekt. Hoofdstuk 2, de epilepticus
Tijdens een cursus over Thomas Mann (1981) ontmoet ze de epilepticus Daniël Daalmeyer. Doordat hij een ziekte kreeg en deze bestudeerde werd zijn versplinterde leven weer 1 geheel. Het bestuderen van het verband tussen het soort mens en de soort ziekte en voornamelijk zijn ziekte is voor hem een levensinvulling geworden. Daniël noemt de ikfiguur ‘Theresa’. Hoofdstuk 3, de filosoof
Door Daniël maakt ze kennis met de filosofiecolleges (ze studeert filosofie in Amsterdam) van professor De Waeterlinck. Deze man imponeert haar, want hij heeft ‘het gezicht’. Na een lange tijd stapt ze op hem af en vraagt ze hem of ze bij hem tentamen mag doen. Een man uit het groepje oudere ‘fans’ van de professor wordt hopeloos verliefd op haar. Door het hele hoofdstuk heen vergelijkt ze haar vroegere relatie met Marius, docent maatschappijleer op school, met de relatie die ze met de Waeterlinck zou willen hebben. Hoofdstuk 4, de priester
De Waeterlinck verwijst de ikfiguur naar een meer eigentijdse leermeester, de priester Clemens Brandt. Deze noemt haar ‘Em’. Tijdens hun tweede ontmoeting vertelt hij haar dat hij zich (een lelijke, gebochelde man) door hoeren laat afranselen. Later legt ze hem in bed en de volgende ochtend wordt ze vol walging wakker. Hoofdstuk 5, de fysicus
De dood (zelfmoord?) van de astroloog brengt haar in 1984 in ontmoeting met een goede vriend van hem, Hugo Morland. De vier dagen voor de begrafenis brengt hij door op haar kamer. Ze voelt zich aangetrokken tot hem door zijn kalme, trage manier van doen en doordat hij haar uitlegt dat de moderne natuurkunde geen vaste wetten kent. Als hij na de begrafenis weer terugkeert naar Frankrijk betekent dat het einde van hun verhouding. Hoofdstuk 6, de kunstenaar
Als de ikfiguur (Marie Deniet) over de dip, die ze na het schrijven van haar scriptie kreeg, heen is haalt ze haar doctoraalexamen (1985). Vlak hierna maakt ze kennis met de door haar aanbeden kunstenaar Lucas Asbeek, die geen kunstenaar meer wil zijn. Want hij wil niet meer dat andere mensen betekenis geven aan zijn werk. Ze denkt dat zij hem kan helpen en probeert hem uit te leggen dat mensen betekenisdieren zijn en dat geen mens zich dus kan onttrekken aan betekenisgeving. Maar Lucas wil geen personage in het boek van iemand worden. Marie lijdt hieronder en begint zichzelf uit te hongeren. Uiteindelijk moet ze de strijd om hem te begrijpen opgeven vanwege haar lichamelijke uitputting. Hoofdstuk 7, de psychiater
Marie heeft hulp ingeroepen van een psychiater, omdat ze geen verhaal meer kan maken van haar eigen leven. Het lukt haar niet meer een eigen karakter te vormen. Ze schrijft de psychiater herinneringen aan het katholicisme in haar dorp en haar mislukte poging het geloof af te zweren. Op het laatst dankt ze de psychiater dat hij haar heeft laten schrijven en dat hij betekenis kon geven aan het verhaal zelf. Persoonlijke reactie Onderwerp Het onderwerp van dit boek is denk ik dat Marie haar persoonlijkheid probeert te ontwikkelen door de wetten van het leven te leren kennen. De mannen op wie ze valt lijken de wijsheid en kennis te bezitten waar zij naar op zoek is. Ze wil van hen een identiteit krijgen. Maar bij nader inzien valt dat telkens weer tegen en ontdekt ze dat ze zichzélf moet ontwikkelen. Dit onderwerp spreekt me aan omdat ik me zelf ook vaak met deze ‘wetten’ bezighoud en het lezen over dit onderwerp helpt me om daarin een weg te zoeken. Nu kijk ik tegen sommige dingen weer anders aan, omdat ik er door dit boek meer verstand van heb (bv. ‘het betekenisgeven’). Connie Palmen heeft de verschillende filosofieën goed gebracht, alleen ze had ze soms wel wat meer kunnen uitdiepen (of het ligt aan mijn gebrek aan kennis van de filosofie). Gebeurtenissen Er zijn niet veel opzienbarende gebeurtenissen in dit boek. Het gaat vooral om de psychologische ontwikkeling van de hoofdpersoon. Ik houd wel van deze stijl. Er hoeft in dit boek niet veel te gebeuren om toch boeiend te blijven. Ik vond het likken van de voeten van de priester een ongeloofwaardige gebeurtenis, ik kan me niet voorstellen dat je zoiets zou doen als je walgt van een man. De gebeurtenis die de meeste indruk op me heeft gemaakt is de dood van de astroloog. Ik vind het mooi dat je er zelf over kunt nadenken of zijn dood door hem zelf is gepleegd en waarom hij dat zou doen. Door de weinige details heeft deze gebeurtenis juist extra indruk op me gemaakt.
Personages De hoofdpersoon wordt in dit boek uitgebreid beschreven, zodat ik een goed beeld van haar kreeg en ze voor mij ging ‘leven’. Haar manier van denken verschilt niet zoveel van mijn manier, dus ik kon me goed verplaatsen in haar problemen. De andere personages zijn minder goed beschreven, wat niet erg is. De mannen zijn wel wat onwaarschijnlijke figuren. De astroloog en de epilepticus kom je in het dagelijks leven niet zomaar tegen. Toch is het leuk dat Marie ze wel ontmoet, ik zou ze ook wel als vrienden willen hebben. Omdat ik me altijd inleef in de hoofdpersoon heb ik dezelfde mening over de mannen als Marie. Niet dat ik nou ineens houd van de kunstenaar, maar ik vind hem wel sympathiek, omdat Marie dat ook vind. Als ik Marie was zou ik niet naar de psychiater zijn gegaan, ik zou gaan werken aan de universiteit (die baan krijg je niet zomaar aangeboden), maar uiteindelijk heeft die beslissing toch een goede uitwerking op haar gehad. Opbouw Het verhaal is logisch opgebouwd. De vertelde gebeurtenissen staan in chronologische volgorde, met een aantal flashbacks erin. Die flashbacks zijn gewoon onderdeel van het verhaal en zijn dus leuk om te lezen. Je ziet alle gebeurtenissen vanuit de ikpersoon, daardoor raak je nog meer betrokken bij de hoofdpersoon. Alleen op blz. 12/13 staat er iets dat volgens mij niet in de ik persoon is geschreven: ‘Hij was het zo gewend. Op het eerste gezicht stuitte hij op een muur van weerstand…..’ Het laatste hoofdstuk verschilt van de andere hoofdstukken. Er wordt niet op het persoonlijke contact tussen haar en de psychiater ingegaan. Het is een soort eindconclusie waarin Marie vertelt over het wat en waarom van haar uiteindelijke keuze: het schrijven. Dit laatste hoofdstuk vond ik moeilijk en verwarrend te lezen. Er stonden veel dingen door elkaar. Ik bleef niet met veel vragen zitten. Er zijn nog wel wat open plekken oningevuld gebleven, maar die hebben geen grote betrekking op het hoofdonderwerp (o.a. hoe de vrouw van de fysicus reageerde op zijn vreemdgaan). Taalgebruik Er zaten een paar lastige woorden tussen die ik moest opzoeken in een woordenboek. Maar voor de rest was het taalgebruik helder en duidelijk. De gedachtes achter de taal waren soms wel wat ingewikkeld, soms kwam dat ook doordat er moeilijke woorden instonden en ik het verband daardoor slechter begreep. Connie Palmen heeft een mooie schrijfstijl, vaak wat ironisch ( blz. 87 ‘Later hebben veel mannen mij boeken geschonken en erbij gezegd dat het een boek was waardoor ik hen beter zou leren kennen. Zij herkenden zich in de held en vonden dat ze er op leken. Meestal was dat een vergissing’). Ik vind deze schrijfstijl heel goed bij het verhaal zelf passen. Verdieping Het boek bevat niet veel open plekken, en die zijn ook niet nodig om toch geboeid te blijven. Je weet wel een paar dingen eerst nog niet, bijvoorbeeld in het eerste hoofdstuk weet je niet welk vak ze studeert. Maar die informatie is in dat hoofdstuk ook nog niet relevant, dus ik vind het eigenlijk geen open plek. Hoe ze omgaat met haar walging voor de priester als ze wakker wordt, en hoe het de priester verder vergaat, weet ik ook niet. Maar er wordt helemaal niet meer aan herinnerd dus ook hier betwijfel ik het of dit een open plek is. Een open plek waarvan ik zeker ben dat het er een is, is haar naam. Die kom je pas te weten in het 4e hoofdstuk. Eerder wordt ze Theresa of Monsieur Lune genoemd. Ik denk dat het verhaal te ingewikkeld wordt als er naast de filosofieën ook nog veel open plekken voorkomen. Ik vind gebruik maken van flashbacks een manipulatietechniek die Connie Palmen vaker dan eens gebruikt: In een deel van het boek gaat Marie naar een college en ‘vertelt’ ze dat (de voor mij tot dan toe onbekende) Daniël Daalmeyer haar had gezegd dat de man door wie het college zou worden gegeven ‘een mythe’ was. Je verwacht dat ze dan het verloop van het college gaat beschrijven, maar eerst beschrijft ze hoe ze in contact is gekomen met Daniël (flashback). Dit is best een goede techniek, want je wilt ook weten hoe het college uiteindelijk gaat dus lees je door. Maar ik vond de flashback soms wel te lang, en als deze afgelopen was, wist ik niet meer waar in het verhaal ik gebleven was. Haar taal is eigenlijk ook wel een manipulatietechniek. Het zijn gemakkelijk leesbare zinnen. Het verhaal heeft een gesloten einde. Ze zet een punt achter de drang om zichzelf te ontwikkelen: ‘Dit zal het dan wel zijn, het zij zo’. Dit boek is zeker literatuur. Ik neem aan dat filosofische boeken ook onder de literatuur vallen. Evaluatie Ik vind het boek erg mooi. Het is goed en afwisselend geschreven en doordat je in elk hoofdstuk met een andere man te maken hebt wordt het niet saai. Connie Palmen heeft goed over het verhaal nagedacht en alles heeft met elkaar te maken. Dat ontdek je nog beter als je een samenvatting maakt: in het begin stonden wat vage dingen, maar als je het boek helemaal hebt gelezen worden ze je duidelijk. Ik las het boek langzamer dan ik verwacht had, dat kwam niet door de schrijfstijl, maar door de gedachtes die je tot je moest laten doordringen. Het laatste hoofdstuk vond ik verwarrend en ik had bij het lezen het gevoel dat alles wat ik van het boek geleerd had overhoop werd gegooid. Na een paar keer overlezen werd het me echter wat duidelijker en begreep ik Connie Palmens bedoelingen met het hoofdstuk. Bij het maken van de samenvatting vond ik het moeilijk om de rol van het ‘schrijven’ en ‘vallen’ goed weer te geven. Ik vond die samenhang te ingewikkeld. Ik heb erg veel plezier beleefd aan het maken van dit verslag. Het kan zijn dat het iets aan de lange kant is, maar ik heb geprobeerd het zo beknopt mogelijk te doen, ‘het zij zo’. Een ding vond ik moeilijk, kritiek geven op een schrijfster van wie je weet dat ze heel goed is.
Connie Palmen Connie Palmen werd geboren op 25 november 1955 te Sint Odilienberg. Als kind wilde zij non of, liever nog, priester worden, maar het verblijf op een nonnenschool maakte een eind aan haar geloof en zij koos op de middelbare school voor literatuur en filosofie. Na een opleiding pedagogie te hebben gevolgd in Roermond, ging Palmen, 22 jaar oud, naar Amsterdam om filosofie en neerlandistiek te studeren. Zij sloot haar studie af met een scriptie over Socrates. In 1986 studeerde zij cum laude af als neerlandica met een scriptie over ‘In Nederland’ van Cees Nooteboom. In 1991 verscheen haar debuutroman ‘De wetten’, waarmee zij op slag beroemd werd. In vijf jaar tijd beleefde het boek ruim twintig drukken met een oplage van meer dan 170 000 exemplaren. Vanwege dit enorme succes kreeg Connie Palmen een Gouden Ezelsoor, de prijs voor het best verkochte boek. Vertalingen van de roman verschenen onder meer in het Engels, Frans, Duits en Italiaans. Met De vriendschap publiceerde Palmen in 1995 haar tweede roman, die eveneens een bestseller bleek te zijn. Het boek werd bovendien bekroond met de Trouw Literatuurprijs, de lezersprijs van het Vlaamse tijdschrift Humo en de AKO literatuurprijs. Maar het verschijnen van de roman werd overschaduwd door het plotselinge overlijden van Ischa Meijer, haar geliefde. Haar derde roman, ‘I.M’. gaat over Ischa Meijer. Connie Palmen heeft net (2002) een nieuwe roman op de markt gebracht, ‘Geheel de uwe’.