Zakelijke gegevens Connie Palmen. De Vriendschap, Prometheus, Amsterdam, 1999, 302 blz.( beginnend bij blz. 9 en eindigend bij blz. 311), ( eerste druk 1995). Roman. Eerste reactie Ik heb dit boek gekozen, omdat mijn moeder het mij aangeraden heeft. Toen ik dit boek net uit had, moest ik zeggen dat het best een moeilijk boek was en dat je erg moest wennen aan haar manier van schrijven. Dat had ik vooral in het begin, maar gaande weg het boek wen je daar wel aan. Vandaar dat ik het tweede deel het mooiste vond, maar bij het derde deel werd het langdradig en veel te ingewikkeld. De schrijfstijl De schrijfstijl is heel apart en daarom moest ik er ook erg aan wennen. Op sommige stukken is ze opeens erg vaag en weet je niet meer waar het over gaat, maar gaande weg het boek wen je daaraan. Het is geschreven in best moeilijke Nederlandse taal, waarin het begin veel moeite mee had.
Ruimte Het begin is een begint al midden in een verhaal. De hoofdpersonen worden niet eerst voorgesteld, die leer je in de loop van het verhaal kennen. De ruimte waar het zich af speelt is in het begin op school en op het schoolplein, waar Kit en Ara elkaar voor het eerst ontmoeten. Dan, later in het boek verhuist Kit naar Amsterdam en nog later naar Amerika. Maar het grootste deel van het boek speelt zich af in haar woonplaats, een klein boerendorp, waar ze op groeit. Het verhaal begint in het einde van het schooljaar 1965-1966. Op een warme lente dag. Het is een gesloten eind maar ook een open eind. Het is een gesloten eind, omdat Kit voor haar zelf heeft gekozen dat de verhouding in hun vriendschap zo niet langer door kan gaan. In haar brief naar Ara vraagt zij dan ook en legt ze uit aan Ara hoe ze erover denkt en of Ara er mee eens is. Daarom zegt ze ook dat ze haar wijsvinger omhoog steekt en of Ara dat ook wil doen. De wijsvinger waardoor ze voor altijd verbonden zijn. Omdat je niet weet of Ara ook haar wijsvinger omhoog doet en of de vriendschap inderdaad verandert, is het een open einde. Maar wat zeker is, is dat ze van Ara houdt en ze weet dat Ara ook van haar houdt en dan is het goed. De verhaalfiguren Catherina (Kit) Buts is de hoofdpersoon en zij vertelt ook het verhaal. Je weet precies wat ze allemaal denkt en dat maakt haar een karakter. Je weet alles van haar, hoe ze denkt waar ze van houdt en waar ze een hekel aan heeft. Ze is heel gevoelig en wil daarom mensen laten weten dat ze van ze houdt, vooral bij haar moeder. Ze vindt dat je moet zeggen dat het eten lekker is en dat je het fijn vindt dat ze weer heeft gekookt. Ook vindt ze het een belediging voor haar moeder als je onder het eten onsmakelijke geluiden maakt. Ze denkt veel over dingen na en wil alles precies uitdenken voordat ze iets zegt, want mensen die iets zeggen zonder daarbij na te denken vindt ze maar dom. Ze heeft een goed gevoel voor taal en vindt het leuk om Ara daarmee te helpen, want die heeft daar veel moeite mee. Ze denkt veel na over God en vooral over de dood, maar ook over geluk. Op een gegeven moment vindt ze dat het nu wel tijd is om de dood eens te ervaren. Wat ze uiteindelijk niet heeft gedaan. Als ze kind is verlangd ze erg naar het ouder worden. Ze denkt dat bepaalde dingen haar leven opeens een andere wending geven, zoals ongesteld en ontmaagd worden. Uiteindelijk draait dit op niks uit. Op lichamelijk gebied begint ze erg te twijfelen en raakt verslaafd aan alcohol, om maar niet na te denken over het lichamelijke. Ze heeft nooit lange relaties en kan eigenlijk nooit echt verliefd zijn en van iemand houden, omdat ze al haar liefde aan Ara geeft. Barbara(Ara)Callenbach is ook een karakter, want door de gedachten van Kit kom je ook veel te weten over Ara. Ze houdt heel veel van Kit en kan goed vertellen. Ook door de verhalen van Ara aan Kit en hoe ze over dingen denkt, kom je veel over haar te weten. Thomas is de vriend voor een jaar van Kit. Hij lijkt veel op Ara en daarom is Kit eigenlijk ook verliefd op hem. Hij is ook dik en een beetje nukkig, maar dit is wel de eerste man van wie Kit echt houdt. Vandaar dat Thomas een karikatuur is. Je weet niet alles van hem, maar wel wat dingen. Het begin is op het schoolplein waar Kit Ara voor het eerst ziet en ze is meteen onder de indruk van haar. Ze voelt een verbondenheid en ze weet zeker dat Ara dat ook voelt. Het verhaal is dus al een beetje bezig, je komt er midden in. In de loop van het verhaal leer je de personen kennen en ze worden niet voorgesteld. Iedereen vindt haar maar raar, maar Kit weet dat dit een heel bijzonder persoon is en dat ze voor altijd bij elkaar horen. Hierna zijn ze onafscheidelijk. Ze vertellen elkaar veel en Kit vindt het heerlijk om tegen Ara aan te liggen en dat Ara dan maar vertelt en vertelt. Het einde is dat Kit een hele lange brief schrijft naar Ara vanuit Amerika dat ze de vriendschap best wil voortzetten en dat ze heel veel van Ara houdt, maar niet in de verhouding zoals het altijd was. Kit nam altijd het initiatief om de vriendschap in stand te houden. Als ze ruzie hadden dan was het altijd Kit die opbelden om het weer goed te maken. Dat wil ze niet meer, ze wil niet meer afhankelijk zijn van Ara. Ze wil een gelijkwaardige vriendschap. De vertelwijze De vertelwijze is het ik-perspectief. Het is een ik-verhaal. Kit vertelt het verhaal vanaf ze 10 jaar is totdat ze 40 is. Vb: “Sinds ik dieet denk ik alleen nog aan eten en sinds ik aan eten denk, word ik alleen maar dikker”.(Blz.: 161) Vb: “Buts stond er, dat ik op vrijdag pas om vijf uur uit school kwam, omdat de juffrouw met uw kind een persoonlijk gesprek voerde. Dat ‘uw kind’ raakte mij, in mijn hart. Ik hoopte dat het mijn ouders ook zou ontroeren.(Blz.: 84) Het thema Het thema is heel duidelijk: vriendschap. De titel verklaren aan de hand van het thema “Het leek mij een goed moment om het toch maar aan haar voor te stellen. Ara vroeg om harde bewijzen en ik kon geen harder bewijs bedenken dan bloed. Ik stelde het aan haar voor. Ze vond het goed.” (Blz.: 81) Kit is afhankelijk van Ara geworden, ze kan niet meer zonder Ara. In een bepaald opzicht zijn ze één geworden, want Ara is het lichaam en Kit is de geest. Dit was een passage en een motief die het thema duidelijk maken. Waarom dit boek de vriendschap heet De titel is het thema, het hele boek is gebaseerd op het thema vriendschap en daar is het boek naar genoemd.
De schrijfster Ze heet Connie Palmen en heeft gestudeerd aan de Pedagogische academie in Roermond. Daarna studeerde ze filosofie en Nederlands wat weer terug komt in het boek. Ook groeide ze net als Kit op in een boerendorp en verhuisde naar Amsterdam. In 1989 begon ze aan haar eerste roman “De Wetten”. Deze werd uitgegeven in 1991. Ze kreeg ze AKO-literatuurprijs voor “De Vriendschap”. Haar man Ischa Meijer stierf in 1995. Het werd in de tijd na 1991 en voor 1995 geschreven, omdat in 1991 haar eerste boek uitkwam en in 1995 “De Vriendschap” uit gegeven werd. Beoordeling Passages die mij aanspraken. Op blz. 81. Dan sluiten ze een bloedverwantschap en dat vind ik echt heel ontroerend. Dan wordt het duidelijk dat er echt een vriendschap is ontstaan en dat die vanaf nu altijd voort zal duren. Ik vind het zo mooi als een vriendschap zo hecht is. Vriendschappen zijn heel erg belangrijk in het leven, want zonder liefde kun je niet leven. Ook vind ik heel mooi hoe ze van iedereen houdt en dat ze dat duidelijk laat merken, door bijvoorbeeld telkens te zeggen tegen haar moeder dat ze het eten zo lekker vindt. Dat ze tegen Ara als maar zegt dat ze haar zo mooi vindt en van haar houdt en dat ze zonder haar niet kan leven, dat ze zonder Ara niks is. Ik vind dat mensen dat meer moeten doen, er bij stil staan dat ze gelukkig zijn en dat ze fantastische vrienden hebben. Mensen doen dat te weinig, maar in dit boek komt dat erg strek naar voren. Dat Kit daar wel goed over nadenkt en dat dan ook zegt. Passages die mij niet aanspraken. In het 3e deel vertelt ze vaak hele verhalen over de psychologie en de filosofie en dat interesseert me absoluut niet en die stukken waren ook nog erg lang en dan was je de hele draad van het verhaal kwijt. Kun je dit vergelijken met andere boeken en/of films. Niet dat ik weet. Ik heb nog nooit van dit soort boeken gelezen. Dit is zo’n apart boek dat je, denk ik, niet gauw een boek zult vinden dat je met dit boek kunt vergelijken. Misschien andere boeken van haar, maar die heb ik niet gelezen en ik denk ook niet dat ik die nog zal lezen. Dit is toch niet mij soort boek. Komt er in het boek een herkenbaar probleem voor? Het is natuurlijk, als het goed is, heel veel voorkomend. Iedereen heeft vrienden en daardoor vriendschappen, maar zo intens als deze vriendschap zul je niet vaak tegen komen. Maar ik denk ook dat het mensen laat zien dat een vriendschap niet van één kant kan komen en dat je samen moet werken aan een goede vriendschap en om die vriendschap in stand te houden. Hoe is het taalgebruik. Het taalgebruik is best moeilijk en dat heeft ook en rol gespeeld dat ik het niet altijd leuk vond. Het is een de moderne Nederlandse taal geschreven met in sommige stukken oude begrippen erin. Dat ze zich bijvoorbeeld moet gedragen als een meisje en dat ze altijd rokken moest dragen. Ze mocht alleen meisjesboeken lezen. Het verhaal speelt zich in het begin af in de jaren 60 en dat kun je hierdoor goed merken. Hoe vond je het boek? Ik vond het een moeilijk boek om te lezen, vooral om haar taalgebruik en in het 3e deel vooral om de psychologische en filosofische stukken, waar ik weinig van begreep. Voor de rest was het een indrukwekkend boek en heb ik genoten van het iets wat vreemde maar duidelijke denkbeelden van Kit. Ook van de vriendschap die zo hecht is dat je het bijna niet kan voor stellen. De opvattingen van Kit dat ze moet duidelijk maken aan mensen dat ze van ze houdt vind ik zeer goed en ik vind dat iedereen dat moet doen. Kortom het was een iets te moeilijk, maar indrukwekkend boek over een prachtige hechte vriendschap. Zou je dit boek iemand aanraden. Ik zou iemand dit boek wel willen aanraden, alleen moet die iemand dan wel wat ouder zijn dan ik en ik moet de persoon kennen om het aan te raden, omdat ik weet dat dit niet iedereen leuk vindt. Maar een bepaald soort mensen vindt dit leuk. Ik was er daar gedeeltelijk één van. Recensies *Een recensie uit Vrij Nederland op 04-03-1995 door Carel Peeters. *Het boek is met niks te vergelijken. Het boek heeft alle elementen van Goede Raad-rubrieken in meisjes- en damesbladen. Als de vriendschap verandert, verandert de roman van meisjesboek tot filosofisch essay. *Ik ben het er mee eens dat het met niks te vergelijken valt, dat kun je ook lezen bij vraag 4. Voor de rest is het eigenlijk ook wel zo, want op het laatst gaat het de hele tijd over filosofie.