De val door Marga Minco

Titel De Val Druk Amsterdam 1983 (druk uit de Grote Lijsters van 1998) Motivatie bij boekkeuze Het was verplicht De Val te lezen. Op basis van positieve reacties uit mijn naaste omgeving en de populariteit van het boek zou ik het boek normaal gesproken waarschijnlijk ook gelezen hebben. Maar als het thema van het boek mij vooraf duidelijk was geweest (en het lezen van het boek niet verplicht zou zijn), denk ik niet dat ik het boek zelf zou lezen. Want een boek gebaseerd op de oorlog, wat in veel van Minco's boeken zo is, trekt mij niet echt aan. Boeken over de oorlog interesseren mij een enkele keer, met name als het gaat over de Tweede Wereldoorlog, maar dit is eigenlijk zeldzaam te noemen. Samenvatting Hein Kessels zou Frieda Borgstein en haar gezin naar Zwitserland leiden. Toen hij iets te vroeg kwam, en Frieda boven nog snel even een extra vest aan het halen was, werden Hein, Frieda's man en de twee kinderen opgepakt door waarschijnlijk toevallig voorbij rijdende SD'ers. Frieda bleef alleen achter; haar gezin kwam om tijdens de oorlog. Na een boekhoudcursus heeft zij jarenlang op een kantoor gewerkt. In het bejaardenhuis waar zij haar ouderdag doorbracht, hield ze zich nog steeds bezig met getallen, dit schermde haar af van de tragische beelden uit haar verleden. De dag voor haar vijfentachtigste verjaardag, die zij voor het eerst sinds jaren weer eens wilde vieren, ging zij de straat op nog de nodige voorbereidingen te treffen. Ondanks het haar zeer werd afgeraden naar buiten te gaan, besloot zij toch te gaan, nadat zij nog even een extra vest gehaald had. Door een noodlottige samenloop van omstandigheden valt zij in een put met kokende water van de stadsverwarming, die monteurs even tevoren hadden geopend, maar niet hadden afgeschermd. Als alles net iets anders was gelopen, was ook dit niet gebeurd. Hein Kessels heeft zijn onschuld gemakzuchtig nooit aan Frieda verteld. Pas tijdens haar begrafenis luchtte hij zijn hart bij Ben Abels, een zeventienjarig klusjesman.
Persoonlijke reactie Voor de generatie die de oorlog zelf niet heeft meegemaakt zal Minco's boek moeilijker te begrijpen en te herkennen zijn. Wel ben ik ervan overtuigd, dat velen het met mij eens zijn dat het verhaal ook voor de naoorlogse generatie makkelijk te begrijpen is. Je kunt je over het algemeen vrij makkelijk in het verhaal inleven. Toch zal je, zijnde geboren na 1945 het verhaal beleven als buitenstaander. Het is een film die je wordt getoond. Je bekijkt hem, maar je zult je niet gauw identificeren met een van de personages. Het gevoel als buitenstaander wordt wellicht ook veroorzaakt door de koele en rustige schrijfwijze van Marga Minco. Natuurlijk heeft een verhaal met zo'n thema een emotionele kant, maar door de stijl en opzet van Marga Minco is dit meer somber, nog niet eens droevig, te noemen. Ik vind de keuze van Minco om deze emotionele dingen op deze manier te verwerken heel goed. Want het scheppen van teveel medelijden van de lezers vind ik erg negatief. Ook zou Minco zelf, op de hoogte zijnde van de bibliografie van de schrijfster, als zielenpoot (in negatieve zin) beschouwd kunnen worden, hetgeen natuurlijk nooit de bedoeling zou zijn geweest. Ik vind veel boeken gebaseerd op de oorlog saai, niet interessant, niet boeiend enzovoorts. Toch spreek ik niet negatief over De Val, ondanks aanwezige oorlogsverhalen. Ik denk dat Marga Minco dit aan zich te danken heeft aan haar stijl en manier van naar buiten brengen van haar boodschap. Ook in negatieve zin wil ik mijn mening onderbouwen. De Val heeft een te strakke en statistische opbouw en of structuur. Ondanks het inbouwen van vele interessante, boeiende en leuke aspecten, zie ik het boek te veel als twee dingen; een boek met twee gebeurtenissen. Het 'toen' en het 'nu' wordt door middel van de vele flashbacks te sterk benadrukt. Dit is zonde, want de overige gebeurtenissen worden helemaal naar de achtergrond gedrukt. Na het lezen van het boek ben ik niet anders over iets gaan denken, ook heb ik niet langer stil gestaan bij bepaalde aangelegenheden. Natuurlijk zijn er dingen waar je voor je zelf nog eens je mening vaststelt, maar hierbij heb ik geen nieuwe of andere mening gevormd. Het vormen van een mening of standpunt is eigenlijk een langdurend proces wat door allerlei situaties beïnvloed kan worden. Onderwerp Frieda Borgstein maakt twee toevallige calamiteiten mee waarvan ze er maar één overleeft. Na het lezen van achterflap en titel had ik bepaalde vreemde, raadselachtige, spannende verwachtingen van het boek. Vreemd en raadselachtig is het boek zeker, maar de verwachte spannende elementen bleven, in zekere mate betreurenswaardig achterwegen. Zoals ik al eerder heb genoemd bestaat het boek globaal gezien uit twee voorvallen, hetgeen jammer is. Vandaar dat spannende factoren de twee hoofdgebeurtenissen zouden kunnen verzwakken. Dit onderwerp zal in weinig belevingswerelden voorkomen. Als oorzaak valt te noemen dat er op het moment geen oorlog in Nederland is, maar ook de toevallige en noodlottige samenloop van omstandigheden. Minco heeft er voor gezorgd dat dit allemaal niet veel uit maakt door middel van goede beschrijvingen van de specifieke oorlogs-, noodlottige- en toevallige gebeurtenissen. Minco heeft haar gekozen onderwerp goed onderbouwd. Een fantaserende lezer kan ik geen ongelijk geven dat in het verhaal erg veel verbanden worden gelegd, waardoor het publiek weinig denk- en fantaseerruimte krijgt, persoonlijk ergert mij dit niet. In De Val heeft Minco toeval en met name de oorlog een centraal punt gegeven, wat op zich niet verkeerd is. Maar als bijvoorbeeld voormalig SD'er waardeer je het boek misschien wel helemaal niet. Want Minco legt duidelijk haar visie op het boek, hetgeen joods en anti SD is. Dit kan ik niet beoordelen, maar ik kan het me wel voorstellen. Gebeurtenissen In grote lijnen gebeuren er twee dingen, het eerste op 21 april 1942 en het andere vindt veertig jaar later plaats, de dag voor Frieda's vijfentachtigste verjaardag. Wanneer een schrijver voor maar twee gebeurtenissen kiest, zullen deze wel uitermate goed worden beschreven, ook wanneer er sprake is van een novelle-vorm. In De Val worden er dan ook velen bouwstenen gemaakt om de twee gebeurtenissen uit te beelden. Om het verhaal voor vele makkelijk te volgen te houden, is dit zeer gunstig. Maar voor spanning en sensatie is de lezer hier echt aan het verkeerde adres. Aan de ene kant vloeien de gebeurtenissen niet uit elkaar voort, omdat het twee totaal verschillende en onafhankelijke belevenissen zijn. Maar aan de andere kant schrijft Minco de twee gebeurtenissen helemaal naar elkaar toe. Voorbeelden daarvan zijn het voorkomen van het vest in de eerste in tweede val, dat toeval dat beide keren een rol speelt, ook andere factoren kunnen hier genoemd worden. Hieruit blijkt dat toeval je noodlot kan bepalen. Personages Frieda, de hoofdpersoon wordt een beetje omschreven als heldin, die de oorlog overleefd heeft en als een van de weinige ouderen nog goed voor zichzelf kan en wil zorgen. Diet heldin- element had volgens mij net zo goed achterwege gelaten kunnen worden. Over het algemeen worden er niet veel gedachten van Frieda en andere personages gegeven, ook zijn deze niet verboregn in de tekst. Dit is zeker geen gebrek, want de karakterbeschrijvingen in dit boek spelen lang niet de belangrijkste rol. Dit maakt het idientificeren met de hoofdpersoon ook moeilijker, dit versterkt de al eerder genoemde feiten hierover. Fout is het wanner men stelt dat het verhaal zeer vreemd en ongeloofwaardig is, want er zijn echt wel gebeurtenissen die te herkennen zijn voor een lezer uit de naoorlogse generatie. Zeer waarschijnlijk is dat ik bepaalde situaties anders had aangepakt als Frieda. Maar noemenswaardig vond ik dat Frieda met vreselijk winters weer op stap gign. Achteraf gezien was dit natuurlijk een zeer logische zet om haar doel te bereiken. Opbouw De opbouw is niet ingewikkeld, wanneer je tijdens het lezen snel door sommige falshbacks gaat. Toch duurt het soms even voordat je in de gaten hebt dat het hier gaat om een flashback. Mnico laat twee gebeurtenissen onafhankelijk van elkaar lopen die tegen het einde bij elkaar koemn. Hiervoor zijn vele falsbacks nodig, die het verhaal eigenlijk steeds duidelijker maken. Ik heb de falshbacks niet als iets negatiefs beschouwd. Bij dit verhaal, met deze gebeurtenissen zal een totaal andere opbouw moeilijk denkbaar zijn. ik denk dat Minco's keuze een hele goede is geweest. De Val wordt verteld in een personaal perspectief en in de verleden tijd. Misschien zou een vertellende ik-techniek ook toegepast kunnen worden, maar het nadeel daarvan zou een beperkt beeld zijn. Over het algemeen ben ik zeer te spreken over een gesloten slot, hetgeen ik bij dit boek ook zeer waardeer. Ook past dit bij de toegepaste structuur en opbouw van Minco, want de lezer krijgt weinig ruimte om te fantaseren. Het leukste is natuurlijk als het boek je boeit vanaf de eerste bladzijde. Maar ik had het eerste hoofdstuk nodig om er in te komen, omdat dit mij niet echt aansprak. Vanaf het tweede hoofdstuk, waar Frieda in beeld kwam, heeft het boek mij wel aangesproken.
Taalgebruik Het taalgebruik is zeker niet moeilijk te noemen. Misschien dat ik een keer het woordenboek heb moet pakken. Het taalgebruik past bij de opbouw, het verhaal, de personages, de dialogen en de gebeurtenidden. Het is me opgevallen dat voor de gemeentewerkers geen ruwer, boerser taalgebruik werd gebruikt, maar dit vond ik niet storend, maar wel het noteren waard. Eindoordeel De Val is kort maar krachtig.