1 Boekbeschrijving
A De Tweeling, Tessa van Loo
B 1993, Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam • Antwerpen
C 435
D Geen
E Voor mijn moeder en Maria Hesse
F Het boek is ingedeeld in drie delen, Interbellum, Oorlog en Vrede ‘Après le déluge encore nous’. Deze zijn alle drie weer ingedeeld in circa tien hoofdstukken. Deze hoofdstukken hebben allemaal ongeveer vijftien bladzijden.
G Op de voorkant staan de tweelingzussen Anna en Lotte, de hoofdpersonen van het boek. Dit was in de tijd dat ze nog bij elkaar waren in Keulen. Een tijdje na deze foto, hebben ze elkaar nog maar twee keer gezien, tot het moment in Spa.
2 Samenvatting
Lotte en Anna ontmoeten elkaar in het Terminaal Instituut van Spa, ze zijn er allebei voor een behandeling voor versleten gewrichten. Ze komen er na drie dagen achter dat ze een tweeling zijn. Ze hebben elkaar al heel lang niet gezien. Inmiddels zijn ze twee bejaard. Ze hebben elkaar bijna nooit gezien tot dit moment. Ze werden uit elkaar gehaald nadat hun moeder en vader in een korte tijd na elkaar overleden. Dit was al op zes jarige leeftijd. Anne werd geplaatst bij een gezin op het platteland. En Lotte in een heel rijk gezin, vanwege haar TBC. In de loop van het gesprek halen ze weer oude verhalen op. En bespreken de geschiedenis door. Door de tweedewereld oorlog is hun visie op dingen heel erg veranderd. En ze hebben dus beide andere verhalen over wat er in het verleden gebeurd is. Wel accepteren ze wat de ander te zeggen heeft. Ze zijn bovendien een tweeling.
Anna verteld hoe ze is opgegroeid bij oom Heinrich en tante Martha. In een afgelegen dorpje midden in Duitsland. En er word haar school afgenomen en hard werken opgelegd. Ze heeft er een verschrikkelijke jeugd. Oom Heinrich slaat haar dagelijks. Wat als gevolg heeft dat haar baarmoeder gekanteld word. Door dit voorval neemt een pastoor haar mee naar een klooster. Ze heeft het hier velen malen beter, en volgt zelfs een opleiding. Als ze volwassen is vertrekt ze naar Keulen. Ze gaat bij mevrouw von Garlitz in dienst. Ondertussen is de Tweede Wereld Oorlog aangebroken en zijn ze genoodzaakt te vluchten naar het oosten. Haar zus Lotte is vastbesloten haar te vinden, en vind haar uiteindelijk ook. De ontmoeting valt zwaar tegen, omdat ze een totaal andere jeugd en een totaal ander leven hebben gehad. Een tijdje later is trouwt Anna, ze trouwt met een Oostenrijker genaamd Martin Grosalie. Ze trouwen in Wenen. Hij is soldaat en heeft een hoge functie, SS-officier. Niet lang na hun bruiloft wordt hij weer uitgezonden, en het is raak, hij komt om. Ze is ontzettend verdrietig. En om in haar ogen nog iets goed te doen voor deze wereld word ze zuster. Ze gaat werken bij de kinderbescherming.
Lotte heeft in vergelijking met Anna een hele goede tijd, bij het rijke communistische gezin. Ze wordt er met open armen ontvangen, en voelt zich ook verbonden met de familieleden, al blijft Anna altijd in haar gedachte. Als ze rond de tien jaar is blijkt het dat ze ontzettend goed kan zingen. Ze komt door haar zangkunsten in contact met David, de zoon van een beroemde zanger. Ze hebben een goede relatie, en waren van plan te gaan trouwen. Maar vlak daarvoor word David opgepakt door de Duitsers. Hij werd naar twee concentratiekampen gestuurd; Buchenwald en Mauthausen. Waar het ontzettend slecht met hem ging, door de afgrijselijke manier waarop hij daar behandeld werd. Het werd langzamerhand duidelijk dat de Tweede Wereld Oorlog daadwerkelijk uitgebroken was. En in de het gezin waar Lotte vertoefd worden veel onderduikers ondergebracht. Waardoor de onrust in het gezin duidelijk te zien is. En eten in deze tijd was erg zeldzaam, dus ze hadden allemaal honger. En Lotte werd vaak op pad gestuurd om bijvoorbeeld eten te halen. En ze heeft het geluk dat ze geen een keer gesnapt word. Als de Tweede Wereld Oorlog is afgelopen is Lotte getrouwd met Ernst Doudriaan een vioolbouwer. In deze tijd komt Anna op bezoek, zonder enige aankondiging. Maar Lotte wil niets meer met haar te maken hebben, mede door de Tweede Wereld Oorlog. En Anna heeft immers in Duitsland gewoond. Na deze ontmoeting zien de tweelingzussen Anna en Lotte elkaar nooit meer.
Tot ze in het kuuroord in spa elkaar weer tegen komen. Maar na de derde week, als ze
allebei in bad zitten hoort Lotte opeens een hoop geschreeuw. Het blijkt dat Anna gestorven is aan een hartaanval terwijl ze in een veenturfbad zat. En Lotte leeft verder met een enorm groot schuldgevoel.
3 Verhaalfiguren
A
Lotte Rockanje-Goudriaan (eerst Bamberg)
Lotte is rond de vijfenzeventig jaar oud en is de tweelingzus van Anna. Ze heeft de gewrichtsziekte artrose. Ze is hiervoor in behandeling in het Termaal Instituut in Spa. Ze heeft een redelijk goede jeugd en ook een redelijk goed leven gehad. Ze werd op jonge leeftijd in een rijk pleeggezin gezet, die haar heel goed opvingen. Toen ze volwassen was ging ze in Hilversum wonen, daarna verhuisde ze met haar man naar Den Haag.
Uiterlijk Het enige wat bekend is, is dat ze stijl donker haar heeft.
Gedrag In haar gedrag is ze soms heel onberekenbaar, en kan ze soms raar uit de hoek komen. Ze heeft het niet door als ze mensen beledigd.
Karakter Ze is erg rustig, en heel afstandelijk.
Anna Grosalie (eerst Bamberg)
Anna is eveneens tegelijk met iemand geboren, namelijk Lotte. Ze is vijfenzeventig jaar oud en lijdt aan dezelfde ziekte als haar zus, artrose. Ze heeft in tegenstelling tot haar zus een heel naar leven gehad. Ze werd op jonge leeftijd overgeplaatst naar een gezin in Duitsland, waar ze heel slecht behandeld werd! Vanwege de slechte behandeling werd ze een tijdje in een klooster ondergebracht. Daarna verhuisde ze naar Keulen. Daarna woonde ze overal en nergens.
Uiterlijk Anne lijkt ontzettend veel op Lotte, maar van haar is ook alleen bekend dat ze stijl donker haar heeft.
Gedrag Ze is voor haar leeftijd altijd opvallend volwassen geweest. En nu ze ouder is, gaat ze juist weer heel goed mee met haar tijd. Ze voelt zich zo oud als ze wil.
Karakter Anna is echt het tegenovergestelde van Lotte. Ze is heel open, druk en wil altijd als eerste zijn.
B
Beide figuren zijn uitbouwkarakters. Ze zijn een tweeling en zouden dus heel veel op elkaar moeten lijken. En goed met elkaar overweg kunnen. Maar in dit verhaal kan je heel goed zien dat dat helemaal niets zegt. Want hoe je je als mens ontwikkeld hangt veel meer af van het leven wat je lijdt. Ze hebben allebei een totaal ander leven geleden. En verschillen nu dus ook enorm van elkaar. Zo is Anna een hele open persoonlijkheid, en wil ze alles weten van Lotte, hoe haar leven is geweest en hoe zij de oorlog heeft moeten doorstaan. En Lotte is juist een hele gesloten persoonlijkheid. Zo zijn er nog vele dingen waarin ze verschillen. Dit komt allemaal door de manier waarop hun leven is verlopen.
4 Ruimte
A
Het verhaal speelt zich eigenlijk af in Spa, in het Termaal Instituut, eethuizen, restaurants etc. Daar vertellen de twee vrouwen hun verhaal over hun levens. Maar er zijn ook plaatsen die ze vertellen, en waar ze in de afgelopen zevenenzestig jaar zijn geweest. Het begint natuurlijk bij hun geboorteplaats, Keulen. Anna gaat daarna na een afgelegen dorpje ergens in Duitsland, genaamd: Lippe. En vertrekt daarna weer terug naar Keulen. Ze werkt daar ook, in de tussentijd reist ze een paar keer naar Wenen op en neer. Lotte daarentegen blijft vaak lange tijd op de zelfde plek wonen. Zo trekt ze na haar woonplaats Keulen in bij een familie in Hilversum. Als ze eenmaal volwassen is verhuisd ze samen met haar man naar Den Haag.
B
Voorbeeld belangenruimte (blz. 110)
Ze zaten op het aangeharkte grind, de geur van een donkerrode klimroos verdiepte zich in de zomeravondwarmte. Lotte staarde naar de steeds zwarter wordende bosrand; haar moeder deinde zachtjes mee op de maat van het Vioolconcert in g van Bruch dat, zonder aan kracht in te boeten, door het open raam naar buiten kwam.
Het geeft het gelukszalige gevoel aan wat Lotte bij haar pleeggezin heeft. Ze voelt zich helemaal in haar element. Dat kan ook niet anders bij zo’n sfeer die er hangt. Alles is netjes, zoals het aangeharkte grind, kortom alles klopt.
5 Vertelwijze
De tekst wordt verteld door een figuurlijke derde persoon, de alwetende hij-vorm dus. Er word vaak een verhaal van of Anna of Lotte verteld. Af en toe lees je ook de gesprekken die Anne en Lotte of een ander persoon met elkaar hebben. Maar er worden voornamelijk verhalen verteld in de alwetende hij-vorm.
Voorbeeld vertelwijze (blz. 235)
‘Dat je iets voor de Russische gevangenen deed begrijp ik heel goed,’ mijmerde Lotte, ‘ergens hoopte je dat de Russen hetzelfde zouden doen voor Martin, mocht hij gevangen genomen worden…’
‘Nee…’ Anna tuitte haar mond, ‘ik deed het om te helpen, zonder erbij na te denken.’
‘Daaronder kunnen toch andere beweegredenen schuilgaan. Vanaf het moment waarop bij ons de eerste onderduikers aanklopten, had ik het gevoel eindelijk iets te kunnen doen – alsof we, met iedere onderduiker die we uit handen van de bezetter konden houden, alsnog iets voor David deden… in abstracte zin.’
‘Dus jullie hadden onderduikers in huis…’
Lotte knikte.
‘Joodse?’
‘Voornamelijk’
Anna zuchtte, en al haar rondingen zuchtten mee.
Voorbeeld vertelwijze (blz. 339)
Dit was het tweede atheïstisch-joodse kerstfeest dat ze met elkaar vierden. Ieedreen was afgevallen, de stamppot uit de gaarkeuken werd zo dun dat ze hem konden drinken. Lottes vader die aan de dokter, de slijter en bevriende boeren in het geheim elektriciteit leverde, was thuis gekomen met een persvers groot stuk varkensvlees en een fles jenever. Zijn vrouw verdween ermee naar het fornuis en bedroop het zachtjes in de braadpan sudderende vlees; Lotte haalde het servies uit de kast. Gealarmeerd door de ongebruikelijke geur van fricandeau met gemalen kruidnagel kwam mevrouw Meyer naar beneden.
6 Tijd
A
De tijd dat het verhaal werkelijk speelt is twee á drie weken. Maar als je de verhalen die de zussen vertellen meetelt. Dan gaan de verhalen circa zeventig jaar terug. Er zijn steeds korte fragmenten in het heden, en dan word er door vragen van één van de twee weer terug geschakeld naar het verleden.
B
Het verhaal is niet chronologisch verteld. Want er zijn steeds terugblikken. En er word steeds een ander verhaal verteld, en die zijn niet altijd opeenvolgend. Zo vertelt de ene keer Anna haar verhaal en de andere keer Lotte. Er zit natuurlijk wel een verband in de verhalen die verteld worden. De verhalen die ze vertellend beginnen niet bij het einde van hun leven. Maar chronologisch is het niet.
C
Het boek bestaat eigenlijk uit alleen maar flash-backs. Er wordt veel meer verteld over het verleden als over het heden. Steeds is er een stukje heden en dan schakelt het over in het verleden, wat dan bijna het hele hoofdstuk duurt. De flash-backs of in dit geval beter verhalen, gaan de ene keer over het leven van Anna en de andere over het leven van Lotte. Maar vaak is het zo, dat er een van de twee een verhaal verteld, en dat ze het daarna samen over dat verhaal hebben. Dus een soort van flash-forth. En bij de meeste flash-backs of flash-forths word het pas na een paar bladzijden duidelijk wat de functie ervan is.
Voorbeeld flash-back (blz. 92)
‘Wilde jij niet… niet…’ fluisterde Lotte met een ironisch lachje in de richting van de vrouw, ‘ik bedoel… voor het eten…’
‘Ik? Bidden voor het eten?’ Anna drapeerde het zalmroze servet over haar schoot. ‘Begrijp me goed, geloven doe ik nog steeds, op mijn eigen manier, maar het instituut kerk heb ik al lang geleden afgezworen. Toch ben ik niet vergeten wat de kerk voor me heeft gedaan, toen. Onderschat niet hoezeer de kerk en de samenleving met elkaar verstrengeld waren. Het waren heel andere tijd – heel anders.’
Jacobsmeyer riep de hulp van de kinderbescherming in. Die stuurde een afgevaardigde naar de boerderij. Tante Martha deed een boekje open over Anna, die achter de deur meeluisterde. Al die tijd had haar arme tante een slang aan haar borst gekoesterd, het kind wilde niet deugen, ze hield het met oudere kerels – ze was een hoer, zo jong als ze was. Tot Anna’s verbijstering moedigde de sociaal werkster haar tante kritiekloos aan in haar filippica. Haar laatste hoop vervloog. De vrouw was niet gekomen om haar, maar om tante Martha te helpen. Toen die was uitgeraasd zei de vrouw kalm: ‘Nu wil ik nog even met ’t kind alleen praten.’ Anna vloog terug naar de keuken. Met een bevredigend lachje om haar mond kwam tante Martha haar halen. Fatalistisch ging Anna de huiskamer binnen – tante Martha liep, zeker van haar zaak, naar buiten. De sociaal werkster sloot de deur achter Anna, ging er met haar rug tegenaan staan, opende haar armen en zei: ‘Vertrouw me, ik zal je helpen.’
In deze flash-back wil Anna vertellen wat het contrast met nu is. Ze had een verschrikkelijk leven. En na dat de vrouw haar gaat helpen word ze naar het klooster gebracht, dit is dan weer wat de kerk in haar ogen voor haar gedaan heeft en wat ze nooit zal vergeten.
Het boekverslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden