A. Voorwerk
1. Tessa de Loo (pseudoniem van Johanna Martina Duyvené de Wit), De tweeling, uitgegeven door De Arbeiderspers (Amsterdam), oktober 1993
2. De tweeling is een oorlogsroman bestaande uit 3 delen die zijn opgesplitst in respectievelijk 10, 10 en 4 ongetitelde hoofdstukken van wisselende omvang. Het boek begint met de tweeling Lotte en Anna die elkaar na vele jaren weer tegenkomen in het kuuroord Spa in de Belgische Ardennen. Op de omslag van het boek staan twee kleine meisjes in witte jurkjes en met een grote strik in hun haar. Ze kijken ernstig in de camera. Het linker meisje, het grootste, houdt in haar linkerhand een kaars vast. Het stelt de tweeling voor, waar het hele verhaal om draait.

B. Samenvatting
* Interbellum (Periode tussen de 1e en 2e wereldoorlog in.)


In de herfst van 1990 verblijft de 74-jarige Lotte Goudriaan enige weken in het kuuroord Spa in de Belgische Ardennen. Zij lijdt aan artrose en de kuur die zij volgt, is bedoeld om haar pijn te verlichten. Op de derde dag ontmoet zij in de rustzaal van het Thermaal Instituut een Duitse vrouw van haar leeftijd. Zij is eveneens wegens versleten gewrichten bezig aan een kuur. De vrouw blijkt afkomstig te zin uit Keulen en dat is ook de stad waar Lotte in 1916 geboren is. Snel wordt duidelijk dat de Duitse, Anna Bamberg genaamd, de tweelingzus van Lotte is. Toen zij zes jaar oud waren, overleden hun ouders kort na elkaar. De familie besloot daarop dat Anna bij een oom en tante op het Duitse platteland zou worden opgevoed, terwijl Lotte werd ondergebracht bij het gezin van een neef van de vader in Nederland. Door slechte verhoudingen binnen de familie, maar vooral door de oorlog zijn de twee zussen elkaar uit het oog verloren. Na hun gedwongen scheiding hebben ze elkaar slechts twee keer ontmoet, de laatste keer vlak na de oorlog.
Hun toevallige weerzien na al die tijd is vanzelfsprekend een emotionele aangelegenheid. Tijdens de wandelingen in de bosrijke omgeving van Spa, in de conversatiezaal van het Thermaal Instituut, in een restaurant of in een van de lokale patisserieën vertellen zij elkaar wat ze hebben meegemaakt sinds ze als jonge kinderen gescheiden werden. Daarbij passeert vooral de eerste dertig jaar van hun leven de revue. Lotte neemt vanaf het begin een koele en gereserveerde houding aan; soms wekt ze zelfs de indruk na al die jaren niets met haar Duitse tweelingzus ( en dus haar eigen Duitse verleden) te maken te willen hebben. Anna is daarentegen verrukt over het weerzien en ze is blij eindelijk haar levensverhaal te kunnen delen met degen bij wie ze zich vanaf de geboorte het meest geborgen heeft geweten.
Anna komt na de dood van haar ouders terecht in een arm katholiek dorpsmilieu aan de rand van het Teutoburger Wald. Haar grootvaders boerderij wordt geleid door haar oom Heinrich, een vertwijfelde man die eigenlijk helemaal geen boer wil zijn. Zijn luie, geniepige vrouw Martha maakt het leven voor Anna bijna ondraaglijk. Hoewel Anna goed kan leren, mag ze niet naar het gymnasium en wordt ze gedwongen om op de boerderij mee te helpen. Wanneer ze in de puberteit belangstelling voor een jongen toont, straft haar oom dat af met een fikse mishandeling. Ze wordt enige tijd uit huis genomen om in een klooster op krachten te komen, waarna ze weer teruggaat naar de boerderij onder het toeziend oog van de kinderbescherming. Inmiddels is Hitler sinds 1933 aan de macht en in de daarop volgende jaren komt ook het dorp steeds mee in de greep van het nazisme. Rond haar twintigste ontvlucht Anna de boerderij van haar oom en keert zij in haar eentje terug naar Keulen, waar ze een baan vindt als dienstmeisje.
In vergelijking met de jeugd van Anna is die van Lotte vrijwel zorgeloos verlopen. Zij groeit op in de mooie, bosrijke omgeving van het Gooi in een progressief socialistisch, niet-godsdienstig milieu. Haar stiefvader houdt zich vooral bezig met het lezen van Marx en de ontwikkeling van geluidstechniek. Lottes jeugd staat in het teken van de muziek en ze krijgt alle gelegenheid om haar zangtalent te ontplooien. Het huwelijk van haar nieuwe ouders is echt niet optimaal; de escapades van haar humeurige, egocentrische vader maken haar moeder depressief en later balanceert hij als gevolg van een ongeluk maanden op het randje van de dood. Naarmate de jaren dertig verstrijken neemt in Lottes omgeving de bezorgdheid toe over de politieke en maatschappelijke veranderingen in het naburige Duitsland.

* Oorlog
Wanneer het Duitse leger in september 1939 Polen binnenvalt en de tweede wereldoorlog feitelijk begint, heeft Anna een betrekking als kamermeisje bij een adellijke familie op een landgoed aan de rand van Keulen. Lotte achterhaalt haar adres en nieuwsgierig geworden naar haar eigen wortels, besluit ze haar tweelingzus te gaan opzoeken. Hun ontmoeting tijdens oudjaar is echter een tegenvallende gebeurtenis voor Lotte. Zij kan het weerzien met Anna en haar eigen geboorteland niet los zien van haar kennismaking met het nazisme, dat zich overal zichtbaar in het Duitse dagelijkse leven heeft genesteld. Hoewel de Duitse inval in Nederland nog vijf maanden op zich zou laten wachten, krijgt voor Lotte het begrip ‘vijand’ voor het eerst van haar leven een heel concrete betekenis.
De oorlog grijpt om zich heen. Na een ontmoeting met de Oostenrijkse soldaat Martin Grosalie ontwikkelt Anne een verhouding met hem. Hun relatie zal echt vooral uit een briefwisseling bestaan omdat hij meestal ergens in Europa aan het front ligt. Ook nadat ze midden in de oorlog in Wenen zijn getrouwd, leven ze goeddeels van elkaar gescheiden. Anna verhuist met de adellijke familie naar een slot in het oosten van Duitsland, omdat het in Keulen te gevaarlijk is geworden wegens de Engelse bombardementen. Lotte ervaart de oorlog voor het eerst aan den lijve wanneer in de beginjaren van de bezetting een joodse vriend van haar wordt opgepakt en naar Duitsland gestuurd. Zij is lid van het omroepkoor, maar ze verliest haar baan nadat ze weigert zich bij de Kultuurkamer te laten registreren. Vooral na een ernstige ziekte van haar pleegmoeder gaat vervolgens al haar aandacht uit naar de verzorging van het gezin en de vele onderduikers die inmiddels bij de familie inwonen. Maar ook in Duitsland worden vanaf 1942 de leefomstandigheden steeds slechter en groeit de anarchie. Door de Russische dreiging aan het oostfront zegt Anna op aandrang van haar echtgenoot haar baan op en verhuist ze naar Wenen in afwachting van zijn terugkeer. Vlak na haar aankomst krijgt ze het bericht van zijn dood op het slagveld.
In de slotfase van de oorlog werkt Anna als Rode-Kruiszuster in de veldhospitalen van het Duitse leger in Oostenrijk en de Beierse Alpen en ervaart ze zo het oorlogsleed van dichtbij. Op haar beurt leert Lotte tijdens de hongerwinter in Nederland wat schaarste betekent; voor haar en haar familie is leven nog slechts proberen te overleven. Uit angst voor een lege toekomst en omdat ze ook niet langer thuis wil blijven wonen, trouwt Lotte in het zicht van de bevrijding in alle stilte met een van de onderduikers, vioolbouwer Ernst Goudriaan.

* Vrede
De komst van de Amerikaanse bevrijders maakt een einde aan Anna’s werkzaamheden als verpleegster. De veldhospitalen gaan een voor een dicht en na een kort gevangenschap wordt zij maandenlang meegesleurd in de algehele ontreddering waarin het land verkeert. Op haar eenzame zwerftocht door het westen van Duitsland ontmoet ze uiteindelijk een vrouw die haar in contact brengt met de directrice van een opleiding voor sociaal werkster. Zij wordt toegelaten tot de opleiding en kan vervolgens aan haar nieuwe leven gaan bouwen. Na de bevrijding van Nederland gaat Lotte met haar man in Den Haag wonen. Enige tijd na de oorlog weet Anna haar adres te achterhalen. Bij haar bezoek in Den Haag wil Lotte echter niets van haar weten; ze weigert zelfs Duits met haar te spreken en voor zover er sprake is van een dialoog fungeert de echtgenoot van Lotte als tussenpersoon. Lotte en haar man(die tien jaar voor het weerzien in Spa is overleden) zullen vijf kinderen krijgen. Anna hertrouwt niet en zal jarenlang bij de kinderbescherming werkzaam zijn.

Aan het begin van Lottes derde week in Spa, op de ochtend na het laatste gesprek tussen de twee zussen, sterft Anna in een veenturfbad aan een hartaanval. Wanneer een medewerker van het Thermaal Instituut aan Lotte vraagt naar haar band met de vrouw, antwoordt zij aarzelend maar geëmotioneerd dat Anna haar zuster is. Vol wroeging beseft Lotte op dat moment dat haar erkenning van de familieband met haar Duitse wederhelft te laat is gekomen.

C. Analyse

1. Verklaring titel en ondertitel.
De beschrijving van de titel van de roman verwijst rechtstreeks naar de twee hoofdpersonen van het boek: Lotte en Anna. Het bijzondere aspect van hun band komt met name aan bod in het eerste hoofdstuk. Het gaat uiteindelijk niet om de gelijkenissen of overeenkomsten tussen Anna en Lotte, maar juist om de verschillen en contrasten in hun houding, karakter en levenservaringen. Eigenlijk is de titel van dit boek ironisch te noemen: Anna en Lotte lijken in niets op elkaar. Behalve hun afkomst en vroegste kinderjaren hebben ze niets met elkaar gemeen. 

‘Après le déluge encore nous’. Dit betekent: na de zonvloed nog steeds wij. Hier bedoelen ze na wat er allemaal is gebeurd, ze er nog steeds zijn.

2. Motto
Die Welt ist weit, die … Welt ist schön, wer… weiss ob wir uns wiedersehen.
Verklaring = Deze poëtische regels slaan op het levenslot van de 2 hoofdpersonen van de roman.
De tweeling is van meet af aan het boek van een weerzien, een bitterzoet weerzien.
Ook is het ironisch bedoeld. Want of de wereld waarin Lotte en Anna leefden wel zo schön (=mooi) was?

3. Genre
Oorlogsroman

4. Opgedragen aan
‘Voor mijn moeder en Maria Hesse’

5. Thema
Tweeling, 2e wereldoorlog, vrouwenleven, verwerken van de oorlog.

6. De idee
De geschiedenis bouwt muren op tussen mensen, maar mensen moeten die muren uiteindelijk ook weer afbreken.

Ook is het boek een beetje feministisch. Vooral de mannelijke personages zijn karikaturen. En op een paar uitzonderingen na, zijn ze krachteloos, agressief of onsympathiek.
Verder is Lotte een soort van cliche. ze maakt alle dingen mee waarvan wij denken dat iedereen dat toen meemaakte. Namelijk: Onderduikers in huis, onderduikers zijn joden, ze moet op een fiets voedsel wegbrengen, bollen eten omdat er niks anders meer was enz. Terwijl dat niet eens zo was bij de meerderheid van de nederlanders.

7. Opbouw van het boek
De roman is opgebouwd uit drie met elkaar verweven strengen: het verhaal van het weerzien in Spa, het verhaal van Anna en dat van Lotte. Verder bestaat het boek uit 3 delen, die weer zijn opgesplitst in 10, 10 en 4 ongetitelde, maar genummerde hoofdstukken van wisselende omvang. Deze verhaallijn wordt telkens onderbroken door een min of meer chronologische reeks van flashbacks, waarbij eerst een episode uit het levensverhaal van de een, dan weer een fase uit het leven van de ander wordt beschreven. Een uitzondering op de procédé vormt een opvallende kunstgreep in het eerste hoofdstuk van het eerste deel. Hierin krijgt de lezer een selectie beelden te zien uit het gedeelde verleden van de tweeling, hun gezamenlijke eerste jaren in Keulen.

8. Tijd
Het boek is niet-chronologisch. Het verhaal heeft eigenlijk twee verhaallijnen.
1= De dagen dat de tweeling in Spa zit. Vanaf dat ze in Spa zijn, tot Anna sterft.
2= De flashbacks. Het begint voor de oorlog, daarna komt de 2e Wereldoorlog en het eindigt met de vrede. 

9. Vertelde tijd
Ongeveer 10 dagen. (De tijd dat Anna en Lotte in Spa verblijven.)

10. Vertelsituatie
De voortdurende wisselingen tussen heden en verleden en tussen Anna’s en Lottes verhaal worden krachtig in de hand gehouden door een alwetende verteller die feitelijk verantwoordelijk is voor het geheel.

11. Ruimte
Vertelde tijd = Het verhaal speelt zich af in Spa, in cafeetjes en in restaurants vlakbij Spa.

Flashbacks = Het verhaal speelt zich deels af in Duitsland, waar Anna woont, en in Nederland, waar Lotte het grootste gedeelte van haar leven woont.

12. Karakters, personages
Lotte= Ze is bijna 76 jaar oud. Ze lijdt aan artrose en is weduwe. Ze heeft een rustig en een wat terughoudend karakter. Ook is ze erg nuchter. Het liefst wil ze Anna een beetje op afstand houden.

Anna= Anna lijdt ook aan artrose en is ook weduwe. Ze is precies het tegenovergestelde van Lotte. Ze heeft een druk karakter en wil graag op de voorgrond staan. Ze is intelligent, vastberaden en heeft een goed geheugen. Ze wil Lotte graag leren kennen en haar alles vertellen wat haar dwars zit, zolang het nog kan. 

13. Stijl
Door de manier waarop het verhaal is opgebouwd uit fragmenten en wisselende perspectieven is ‘De Tweeling’ een nadrukkelijk gecomponeerde roman. Ditzelfde blijkt uit de stijl van het boek, die eerder kunstmatig dan natuurlijk overkomt. In het boek komen regelmatig een paar mooie woorden en betekenisvolle beeldspraak voor, maar er komt te vaak een beroep op deze kunstgrepen. In het boek komen soms moeilijke woorden en zinnen in voor.
Er komen in het boek ook Duitse en Franse zinnen voor, dus dat is wat lastig lezen.

14. De bijzonderheden
* Dit boek bestaat uit 3 delen.
Het 3e deel= vrede. Maar daar staat ook nog een zin onder:

‘Après le déluge encore nous’.
Dit betekent: na de zonvloed nog steeds wij.

* De flashbacks, omdat dat in een boek niet heel erg vaak voorkomt en in dit boek komt het juist heel erg vaak voor.