Zakelijke Gegevens
Tessa de Loo
De Tweeling, Wolters-Noordhoff, Groningen, Grote Lijsters 4, 1998 (Oorspronkelijk: De Arbeiderspers, Amsterdam, 1993) Psychologische Roman
414 Bladzijdes
Eerste Reactie
Ik heb dit boek gelezen omdat het bij het pakket van de Grote Lijsters 1998 hoort en we het klassikaal behandeld hebben op school. Ik hou niet zo van dit soort boeken en zou ze uit mezelf nooit lezen. Ik heb niet zo veel vooroordelen tegen Duitsers, dus hoeven ze bij mij ook niet weg gehaald te worden. Verdieping
Samenvatting

De tweelingzussen Lotte en Anna zijn afkomstig uit het Duitsland van vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Toen ze zes jaar oud waren, werden ze uit elkaar gehaald. Lotte kwam naar Nederland en voelt zich helemaal Nederlands, bij haar thuis zaten zelfs onderduikers. Anna bleef in Duitsland. Zeventig jaar later komen Lotte en Anna, ondertussen allebei weduwe, elkaar tegen in het kuuroord Spa, waar ze behandeld worden voor artrose. Lotte kan erg moeilijk begrip opbrengen voor Anna, want die is een Duister en Duitsers waren de schuld van alle problemen. Tussen alle modderbaden en het spawater door doet Anna haar uiterste best om Lotte te leren kennen nu het nog kan en probeert haar uit te leggen dat het leven voor de gewone Duister ook niet gemakkelijk was en niet iedere Duister een moordenaar is en dat een boel “Amerikaanse helden” onbeschofte rokkenjagers waren. Lotte en Anna praten met elkaar over wat ze nog kunnen herinneren van toen ze nog samen waren en hoe het ze verging toen ze apart leefden. Hoewel ze steeds meer met elkaar praten, lijkt het verschil in standpunt niet te overbruggen. Anna sterft, en Lotte is geheel van slag en accepteert dan toch eindelijk Anna als haar zus; ze begrijpt haar na al die jaren. Onderzoek naar de verhaaltechniek
De plaats van de handeling is het kuuroord Spa in België. De tijd van de handeling is vrij moeilijk te zeggen. Dit komt door de enorme hoeveelheid flash-backs in het verhaal, maar volgens mij gaat het uiteindelijk maar om een week. Behalve de herinneringen wordt het verhaal chronologisch verteld. Het woordgebruik is af en toe een beetje zweverig, maar altijd te volgen en niet te ingewikkeld. Er wordt vrij veel Frans en Duits gebruikt. Het verhaal barst van de dialogen. Het boek bestaat uit drie delen en 24 hoofdstukken. Beide dames zijn ongeveer 76 en hebben artrose. Ze zijn ook allebei weduwe. Omdat ze tweeling zijn zien ze er ook redelijk hetzelfde uit. Anna wil heel graag Lotte leren kennen nu het nog kan en ze wil ook dat Lotte haar begrijpt. De karakters van de hoofdpersonen zijn rond. Ze vertonen ontwikkeling in het verhaal. De opbouw is vrij duidelijk. In het eerste deel is er een grote afstand tussen de twee. In het tweede deel beginnen ze het al leuk te vinden om met elkaar te praten en aan het eind van deel drie is, misschien wel door de dood van Anna, een definitieve toenadering, hoe raar dat ook klinkt. Terwijl het verhaal vordert accepteert Lotte Anna steeds verdergaand en als Anna dood gaat accepteert Lotte haar helemaal. Dit boek heeft een wisselend perspectief. De verteller heeft in dit verhaal geen rol en het is inderdaad het meest logisch om de gedachtes van beiden hoofdpersonen te weten te komen. Het wisselende perspectief is dus zeer voor de hand liggend. Het is een gesloten einde, omdat de hoofdverhaallijn is afgesloten door het sterven van een van de tweelingen. De schrijfstijl van het boek is erg uitgebreid. Er is veel aandacht voor detail en de bijzonderheden van de ruimte bepalen sterk de sfeer van de gesprekken. Er wordt in dit boek dan ook veel aandacht besteed aan sfeertekeningen. Op zoek naar de thematiek en de motieven
Het boek gaat volgens mij over de oorlog en hoe twee maatschappijen op deze oorlog reageren. Het thema is volgens mij dan het beste uit te drukken met het begrip “ maatschappelijke oorlog”, maar ik realiseer me dat zo’n typering natuurlijk altijd dubieus blijft. De door mij benoemde “maatschappelijke oorlog” komt het sterkst tot uiting in het laatste gesprek wat de twee hebben. Enkele motieven zijn: nare jeugdherinneringen, eenzame ouderdom en vooroordelen tegen Duitsers. Het verband tussen de titel en het thema is dat er twee kanten zitten aan die maatschappelijke oorlog namelijk de verliezers en de winnaars. Plaats in de literatuurgeschiedenis
Tessa de Loo publiceerde haar eerste verhalen in 1979 in Vrij Nederland en in het feministische Opzij, dit deed ze onder haar eigenlijke naam Tineke Duyvené de Wit. Haar volgende werken waren allemaal onder pseudoniem. Tessa is afgeleid van haar geboortegrond Texel en haar grootmoeder heette van Loo. In 1987 verscheen haar eerste roman “Meander”. De roman beschrijft de ondergang van een alternatieve gemeenschap onder leiding van een valse profeet in Zeeland. Tessa de Loo hoort bij de licht feministische taboe-doorbrekers uit de jaren zeventig. Haar boeken gaan meestal over licht controversiële onderwerpen, maar ze schrijft vrij politiek-correct. In 1987 mocht De Loo het Boekenweekgeschenk schrijven. Ze schreef “Het rookoffer”, een novelle over de onmogelijke liefde tussen een docente Frans en haar achttien jaar jongere leerling. In 1989 verscheen “Isabelle” en in 1993 “de Tweeling” haar succesvolste roman. “De Tweeling” heeft verschillende prijzen gekregen en is vaak herdrukt. Tineke werd geboren op 15 oktober 1946 in Bussum. Ze haalde te lage cijfers op het gymnasium en op de HBS en is uiteindelijk de MMS gaan doen. Ze is toch gaan studeren en wel Nederlands, in plaats van de kunst academie omdat die te weinig zekerheid zou bieden op een baan. Tineke is een keer gescheiden en heeft een kind. Ze heeft aan het begin van haar carrière ook een tijdje voor de klas gestaan, maar bleef verhalen schrijven en heeft daar haar beroep van kunnen maken. Tegenwoordig woont ze in Portugal. Beoordeling
Ik vond dit boek leerzaam, alleen de verhaalontwikkeling laat veel te wensen over. Van mij hoeft er helemaal niet zo veel actie in een plot te zitten, maar zeker voor zo’n serieus boek had er wel iets meer mogen gebeuren met de personages behalve psychologisch. Ik vond dat Tessa de Loo in plaats van interessante levens, beter levens had kunnen beschrijven waarin iets meer gebeurt. Ik wil niet zeggen dat de levens van Anne en Lotte niet dramatisch zijn, maar het is allemaal zo begrijpbaar er gebeuren weinig hele bijzondere dingen. Dat is helaas natuurlijk wel het meest zoals het echte leven ook is, maar ik vind dit boek nu toch net iets te saai geworden. Als je dan niet kiest voor spanning in de verhalen, had er wel iets meer humor in gemogen op momenten van modderbaden en dat soort zaken. Dit soort gebeurtenissen waren eerlijk gezegd rond uit saai om over te lezen. Er gebeurt namelijk gewoon geen donder. Een roman mag best lang zijn, vaak is dat juist goed en ik vind ook dat een schrijver best uitgebreid en uitvoerig mag vertellen. Maar ik vind dat Tessa de Loo wel ver af dwaalt van het verhaal. Hoe het plafond gemetseld is voegt niet echt wat toe aan de opbouw van het verhaal, en geeft niet echt mooi een sfeer weer. Ik denk niet dat dit boek spannend genoeg is om verfilmd te worden, tenminste niet door een grote filmmaatschappij. Ik heb nog nooit een boek gelezen wat hier erg op lijkt. De vertelstijl lijkt een beetje op die van “Het Kleine Huis op de prairie”; het leest erg makkelijk weg. Het boek was goed te lezen en ik begreep veel meer van het Duits en Frans wat in het boek gebruikt wordt dan ik verwacht had. Ik vond veel van de jeugdherinneringen vrij onnozel. De hoofdpersonen zitten door de oorlog vrij emotioneel opgekropt in elkaar, maar ik heb daar als lezer niet zo veel boodschap aan. Ik ben bang dat dit een probleem wordt voor een nieuwe generatie schrijvers. Een vooroordeel dat de lezer niet bezit hoeft niet weggehaald te worden. Bij dit boek heb ik echt het idee dat Tessa de Loo elke dag op een vaste tijd is opgestaan om weer verder te schrijven. De opbouw is wel erg duidelijk. Bij de overgang naar deel twee, stond het ongeveer wel vast dat aan het eind iets dramatisch zou gebeuren en dat de tweeling dan tot elkaar zou komen. Dat was trouwens wel mooi om te lezen. Ik vond het een aardige roman, maar het was niet bijzonder. In de Engelstalige wereld is voor een boek van dit niveau volgens mij moeilijk een grote uitgever te vinden. Ik vond dit boek af en toe erg langdradig, maar soms was het toch gewoon erg leuk om te lezen. Vooral het gedeelte waar Anne vertelt over die Amerikaanse rokkenjagers vond ik erg mooi. Na de oorlog is het eigenlijk toch wel gelukt om de winnaars te verheerlijken. Ik heb ook de Amerikaanse begraafplaats in Normandië gezien en dit boek heeft mij even bijgebracht dat daar natuurlijk ook Amerikanen liggen die misschien heel vervelend in de omvang waren en op een knullige manier dood zijn gegaan. Niet alle westerse en Russische soldaten waren helden en niet alle Duitsers waren smerige massamoordenaars. Eigenlijk wist ik dat natuurlijk al, maar op de een of andere manier realiseer ik me het nu pas en dat is toch iets wat dit boek heeft bereikt. De verhouding tussen de zussen is vrij goed beschreven, maar ik vond het alleen niet zo heel erg interessant. Het is niet mijn soort boek, ik zou het zelf nooit lezen, maar het is wel leuk geschreven en het einde is best ontroerend en zal me ook nog wel even bij blijven. Extra opdracht
Mijn commentaar bij Recensies op de Tweelingen
Ingrid Hoogervorst “De Tweelingen: Duits-Nederlandse Confrontatie” De Telegraaf
19 November 1993
Ik ben het met haar eens dat de vorm van “de Tweelingen” te wensen over laat. Ik vond het zelf het voorspelbare gehalte erg storend. Maar Ingrid Hoogervorst vindt dat er lelijke overgangen in het verhaal zaten en daar ben ik het niet helemaal mee eens. Tessa de Loo is er toch in geslaagd om mijn beeld van de Tweede Wereldoorlog aan te vullen en Ingird Hoogervorst vindt ook dat het beeld van de oorlog gecompleteerd wordt. André Matthijsse “Schuldig zijn zonder iets gedaan te hebben” Haagse Courant
5 November 1993

De vertellijn is helder en van pure eenvoud, maar ik vond het juist te helder. Het was al snel duidelijk dat deze trage, oude dametjes uiteindelijk tot elkaar zouden komen. Ik vind André Matthijsse zijn schrijfstijl lelijk. Hij gebruikt onnodig sjieke woorden. Ik kan mij dan ook goed voorstellen dat hij bewondering heeft voor Tessa de Loo. Ik ben het helemaal niet met hem eens dat Tessa de Loo een mooi gevoel voor detail heeft. Ik heb niks tegen lange beschrijvingen, maar Tessa de Loo dwaalt af en toe gewoon af van haar onderwerp. Arjan Peters “Twee taarten in een patisserie” De Volkskrant
12 November 1993
Ik vind dat Arjan Peters inhoudelijk vrij goede argumenten heeft, maar hij weet deze goed te verstoppen in zijn onduidelijke taalgebruik. Ik vond deze recensie niet erg helder. Ik weet bijvoorbeeld nog niet wie Haasse is, laat staan hoe hij schrijft. Een recensie hoort duidelijk te zijn voor iedereen die hem leest en niet alleen voor mensen met een grote culturele bagage. Ik vind de titel een slechte woordspeling en het stukje lelijk geschreven. Aleid Truijens “Het ongelijk van het gelijk” Elsevier
20 November 1993
Dit is de beste recensie die ertussen zit, het taalgebruik is goed te volgen. Aleid Truijens heeft duidelijk goed nagedacht over wat ze op heeft geschreven. Ze laat heel duidelijk zien waarom “de Tweelingen” bestaansrecht heeft: “Tessa de Loo laat zien dat ook eenvoudige a-politieke Duitsers slachtoffer zijn van het nazi-regime, misschien wel meer dan niet Joodse Nederlanders die na de oorlog tenminste de smaak van het morele gelijk mochten proeven.” Maar ik vind persoonlijk dan een echt boek toch iets meer moet bereiken en eigenlijk gewoon iets meer moet bereiken en eigenlijk gewoon een mooier verhaal zou moeten vertellen.