Boekverslag De Tweeling – Lise Hund
Amsterdam, 30/12/2016
Boek: De Tweeling
Auteur: Tessa de Loo
Literaire stroming: Moderne Nederlandse Literatuur
Genre: Oorlogsroman
Samenvatting (sujet) Deel 1: Interbellum Lotte Rockanje (dan 67) is voor een artrose behandeling in een super-de-luxe, Belgische spa. Ze ontmoet daar haar tweeling zusje, Anna Grosalie (dan 76), na haar jaren niet gezien te hebben. Beiden bevinden zich in een helingsritueel als Lotte haar vraagt of je het bronwater kunt drinken en Anna in het Duits antwoord. Lotte vindt het erg lastig om Anna weer te zien, ze heeft immers veel negatieve herinneringen aan haar door de oorlog. Anna daarentegen vindt het geweldig om Lotte weer te zien, haar “Lottchen” die ze zo lang heeft moeten missen. Desondanks Lotte’s onwil, besluiten ze toch te praten over vroeger. Het ene moment voelen ze zich weer familie, maar het andere moment merken ze beiden dat ze toch erg verschillend zijn geworden door de oorlog.
 De tweeling groeiden op als Anna en Lotte Bamberg in een oud casino in Keulen. Beiden waren ze gek op hun ouders maar helaas overleed hun moeder en later ook hun vader. Korte herinneringen uit hun jeugd met hun ouders worden besproken. Wanneer hun vader overlijdt wordt er bij Lotte ook dezelfde ziekte geconstateerd: tuberculose. De tweeling wordt van de één op de andere dag, ruw uitelkaar gehaald. Lotte gaat mee naar een liefdevol gezin in Nederland: de familie Rockanje, terwijl Anna, omdat zij wél gezond is, meegenomen wordt door haar oom Heinrich en tante Liesl, ook wel “de barbaren” genoemd.

 Lotte wordt liefdevol behandeld in Holland. Haar ouders zorgen goed voor haar en omdat ze ziek is krijgt ze een speciaal gebouwtje dat met de zon meedraait. Wanneer Lotte beter is en haar zussen en ouders als echte familie beschouwd, zakt ze op een dag in het ijs. Deze bijna-doodervaring zorgt ervoor dat ze haar passie voor zingen ontdekt. Lotte’s adoptie vader heeft een ontzettende liefde voor klassieke muziek en hierdoor krijg Lotte alle ruimte om aan haar stem te werken.
 Anna groeit tijdens de economische crisis als katholieke op in een varkensstal, waar geen normaal toilet is en geen warme douche. De adoptieouders van Anna beschouwen haar als een stalknecht en vinden het vreemd dat Anna eens per week in bad wil. Om Anna langer te kunnen laten werken en haar niet naar school te hoeven laten gaan, verteld haar vader aan instanties dat Anna zwakzinnig is.   Deel ll – De oorlog Anna raakt bevriend met een aanhanger van de Hitler terwijl haar oom Heinrich daar een zware tegenstander van is. Tante Liesl denkt dat Anna een affaire heeft met de jongen en verteld dit aan oom Heinrich. Oom Heinrich slaat Anna in elkaar en Anna wordt door haar leraar meegenomen naar een klooster. Anna ontdekt dat door de aanval van oom Heinrich haar baarmoeder is gekanteld, hierdoor wordt ze ook niet ongesteld. Na een bescheiden huishoudster opleiding, vertrekt Anna terug naar huis. Ze blijkt erg goed te zijn in schrijven en wordt lid bij de Hitler-jugend. Nadat ze zich beseft dat het allemaal erg rommelig en dat Hitler aan de macht komt, besluit ze te gaan werken bij Frau von Garlitz, met wie ze goed bevriend raakt en helpt als een rechterhand. Plotseling ontvangt Anna een brief van Lotte, ze wilt graag langskomen. Tijdens het bezoek van Lotte is Anna erg druk om de officieren het naar hun zin te maken. Lotte probeert zich hieraan aan te passen maar besluit toch spoedig weg te gaan. Het bezoek verloopt minder innig dat de tweeling hoopte.
Op een feestelijke avond vertrekt Anna met een andere huishoudster naar een feestje. Ze ontmoet daar SS-officier Martin Grosalie, op wie ze ontzettend verliefd wordt. Martin heeft helemaal niets met de oorlog of met Hitler en hij komt uit Wenen. Het stel is innig verliefd en hopen snel te kunnen gaan trouwen en samenwonen. Helaas zit de oorlog tegen de Russen nog in de weg. Wanneer Martin op verlof kan, trouwen ze samen in Wenen. Anna is nog nooit zo gelukkig geweest maar dit blijkt helaas van korte duur: Martin moet helaas weer terug om te vechten. Een korte tijd later blijkt hij toch wat rust te krijgen en gaan ze samen leuke dingen doen. Het voelt voor Anna aan als wittebroodsweken en ze hoop zo snel mogelijk zwanger te worden. Op een avond gaat Anna en Martin samen zwemmen maar raken zij verdwaald. Anna verdrinkt bijna en vindt dit ergens ook fijn. Martin reanimeert haar.
 Wanneer Martin voor zijn laatste slag vertrokken is, hoort Anna ineens heel erg weinig van hem. Ze ontvangt een brief waarin staat dat Martin door granaatvuur overleden is. Anna zet haar verdriet om in hulp als Rodekruiszuster. De tijden en momenten die ze meemaakt om gewonden soldaten te helpen is een ware hel. Het laat vreselijke beelden zien over hoe de soldaten werden behandeld tijdens de tweede wereldoorlog. Langzamer hand vergeet Anna Martin een klein beetje, maar dit komt ook door het tekort aan slaap en voedsel. Lotte groeide op in een communistisch gezin met een redelijke egoïstische vader en een lieve moeder. Lotte blijkt een prachtige stem te bezitten en zo ontmoet ze David Goudriaan, de joodse zoon van een beroemde liedjeszanger. Lotte en David raken erg verliefd en vrijen met elkaar, fantaserend over de toekomst. Wanneer David, Lotte ten huwelijk vraagt, schrikt Lotte. Ze wilt er graag toch nog even over nadenken. Op een zaterdag wordt David opgepakt door de Duitse politie tijdens het uitgaan. Eerst werd David afgevoerd naar Buchenwald en later naar Mauthausen. Eerst denken de familie Rockanje en Goudriaan dat het nog wel goed zal komen maar later blijkt hij te zijn overleden.
 Bij Lotte worden veel onderduikers verstopt en er heerst een gedrukte sfeer. Wanneer er op een dag de politie langskomt om te controleren of er onderduikers aanwezig zijn, weten ze zich allemaal te verstoppen. Behalve Ernst Goudriaan: Hij is het zat om zich nog te moeten verstoppen en wil zich helemaal richten op zijn violen spel en bouw. Ernst lijdt de politie af door te doen alsof er niets aan de hand is er gewoonweg een mooi lied te spelen op zijn viool. De politie trapt hierin en Lotte krijgt bewondering voor Ernst. De tijden zijn zwaar en erg is veelte weinig eten in Nederland. Lotte probeert in de ijskou eten te verzamelen voor de onderduikers en het gezin. Niet zonder slag of stoten lukt dit uiteindelijk. Lotte ontdekt dat haar vader stiekem voedselbonnen heeft verzameld en alles in zijn eentje op eet. Ze wordt voor het eerst écht kwaad.   Deel lll - Vrede Na de capitulatie besluit Anna bij de kinderbescherming te gaan werken. Lotte besluit na de oorlog met Ernst te trouwen en ze krijgen een baby. Wanneer Anna op bezoek komt om Lotte weer te zien, negeert Lotte haar. Ze wilt niet in met een moffin praten, en al helemaal niet in het Duits. Helaas spreekt Anna alleen maar Duits. Zwaar gedeprimeerd vertrekt Anna uit Holland, waarna ze zich echt beseft hoe erg ze wordt behandeld als Duitse.
 Anna en Lotte zien elkaar nooit meer tot in de Spa. Na dagenlange wandelingen en verhalen over hun verleden besluit Lotte, Anna niet echt meer over de oorlog te willen spreken. De continue discussies drijven Lotte tot wanhoop en als ze de eerst ochtend van de laatste week in een koolzuur bad zit hoort ze allemaal gegil. Een vrouw van de Spa komt haar halen. Lotte vindt Anna dood in een turfbad.

 Had ze nou maar naar Anna geluisterd en was ze maar niet zo koppig geweest. Had ze maar gezegd dat ze haar begreep. Nu is het te laat. Wanneer er een medewerkster naar Lotte gaat om te vertellen dat Anna niet meer gered kan worden, zegt Lotte dat Anna haar zusje was.
Personages Anna Bamberg/Grosalie – Round character
Anna is een zachtaardige maar mondige meid en is het hoofdpersonage. Ze groeit op als tweeling zus van Anna in Keulen en blijft daarna in Duitsland wonen bij haar oom Heinrich en tante Liesl/Martha. Lotte Bamberg/Goudriaan – Round character
Lotte is zachtaardig, nooit boos en zeer musikaal. Ze is het tweelingzusje van Anna en groeit op in Nederland bij een liefdevol gezin. Lotte is de andere hoofdrolspeelster. Lotte heeft een hekel aan de Duitsers en aan hun excuses. David Goudriaan – Flat character
David was de Joodse vriend van Lotte waar zij mee zou gaan trouwen als David zou zijn teruggekomen uit het strafkamp. Helaas werd David vermoedelijk vergast. Ernst Goudriaan – Flat character
Familie van David. Een vioolbouwer waar Lotte uiteindelijk mee trouwt en kinderen krijgt. Pastoor Jacobsmeyer – Flat character
De pastoor die Anna redt van de barbaren en haar naar een klooster laat brengen. De pastoor steunt Anna en gelooft in haar. Hierdoor is hij een belangrijk personage in Anna’s leven. Oom Heinrich – Flat character
Heinrich is de adoptievader van Anna en heeft een slappe mening. Als hij hertrouwd met Martha kan hij niets anders dan zijn jaloerse vrouw gehoorzamen en daarmee Anna kwellen. Tante Martha – Flat character
De jaloerse tante die er alles aan doet om Anna zwart te maken en Heinrich voor zichzelf te winnen. Martin Grosalie – Flat character

De jonge, Weense SS-officier waar Anna mee trouwt. Hij is zachtaardig en wilt graag anderen helpen (zo heeft ook zijn dood kunnen plaatsvinden). Vader Rockanje – Flat character
Een egoïstische man die geobsedeerd is door muziek en de aandacht die hij krijgt van anderen. Moeder Rockanje – Flat character
Een lieve, zachtaardige vrouw die erg veel van haar kinderen houdt. Gedurende het verhaal wordt ze ziek maar ook weer beter. De familie Stolz – Type
Ze zijn aardig maar streng naar Anna toe die hier het huishouden doet. De familie von Garlitz – Types
Vriendelijk en zachtaardig maar erg druk en gestrest. De onderduikers, officieren, patiënten, en overig - Types   Verteller en perspectief Het verhaal is geschreven door de auctoriale verteller want de verteller weet alles over de personages. Je krijgt niet perse alles te weten over alle personen maar je weet wel meerdere dingen over de meeste personages.   Tijd Het verhaal speelt zich af ongeveer tussen 1923-1990. Vanaf de jeugd van Anna en Lotte Bamberg tot aan het weerzien in de Spa op hun 67 jarige leeftijd. De vertelde tijd is dus ongeveer 60 jaar (aangezien ze oud genoeg waren om te kunnen lopen en praten). Het boek bevat 416 pagina’s waarvan ongeveer 394 pagina’s het verhaal vertellen. Om het te lezen heb ik er persoonlijk een week over gedaan. Het lezen zelf zou ongeveer in 24 uur kunnen als je snel leest en in 48 uur als je normaal leest. Vooruitwijzing/terugverwijzing
In het boek worden soms korte spannende vooruitwijzingen gedaan, zoals: “Toen wist Anna nog niet wat er zou gaan gebeuren.” Ook terugverwijzingen worden wel vaker gemaakt gedurende het hele boek.  
Ruimte De belangrijkste ruimten in de Tweeling is het Casino in Keulen waar Anna en Lotte opgroeiden; de boerderij en het dorp waar Anna komt te wonen; Het mooie grote huis en de tuin bij de Gooise bossen waar Lotte woont; Het huis van de familie Stolz en von Garlitz; De Belgische Spa en haar natuurgebied; Het huis van Lotte en Ernst in Amsterdam; Het huis van Anna en Martin in Wenen; Het lazarus waar Anna de gewonden soldaten helpt.   Thematiek Het thema van het boek is de psychologische ontwikkelingen en veranderingen door de Tweede Wereldoorlog en de relatie tussen de zussen.   Motto “Die Welt ist weit, die welt ist schön, wer weiss ob wir uns wiedersehen.”
Vertaling: De wereld is groot, de wereld is groot, wie weet of wij elkaar eens terugzien. Het Motto verwijst naar de gedachten van de zusjes die grof uit elkaar worden gehaald. De brieven werden onderschept en het was dus niet duidelijk of ze elkaar ooit nog terug zouden zien. Aan de andere kant zou het motto ook op het weerzien in de Spa kunnen duiden. Ze waren vroeger onafscheidelijk en staan nu zo ver uit elkaar. Zouden zij ooit nog op één lijn kunnen komen?   Motieven Jodenvervolging
De Jodenvervolging laat de ene kant van het boek zien: Hoe Lotte en haar familie de Joden lieten onderduiken en David niet wordt vervolgd door dat hij een Jood is. Dit maakte voor Nederland een grote indruk en heeft voor een groot deel de haat tegen het Duitse volk veroorzaakt. Het oorlogsperspectief vanuit Duitsland
In het verhaal wordt min of meer benadrukt hoe erg het was om een Duitse te zijn, voor, tijdens en na de oorlog. De verteller laat zien hoe heftig de reacties van de Nederlanders op een Duitse waren en hoe naar een Duitse de oorlog zelf heeft ervaren. Dat het niet alleen maar de Nederlanders waren die het zwaar hadden. Dit is één van de belangrijkste motieven van het boek. WO 2: De nasleep en verwarring
Lotte wil na de oorlog een soort wraak nemen op Anna en stopt het liefst haar kop in het zand, terwijl Anna juist de realiteit onder ogen durft te komen en het bespreekbaar wil maken. Voor beiden heeft de oorlog diepe littekens achtergelaten en beiden hebben dit niet (volledig) kunnen verwerken.  
Vooroordelen De vooroordelen zijn een hoofdsleutel van het boek. Telkens zijn er verschillende vooroordelen. Aan het begin wanneer Lotte wordt geweigerd door haar zieke tot aan de laatste vooroordelen dat alle Duitsers de Joden dood wilde hebben en er daarom geen gunst wordt verleend aan een Duits sprekende vrouw door de Nederlanders. De vooroordelen over de Amerikanen, “moffen”, “de barbaren”. “Wir haben es nicht gewusst”. Lotte en Anna stuitten steeds tegen elkaars onbegrip. Geweld
Beiden wordt veel geweld aangedaan, zowel fysiek als mentaal. Armoede
In beide situaties komt er veel armoede voor. De economische crisis in Duitsland en de hongersnood in Nederland. Wantrouwen
Beide vrouwen worden vaak bedrogen door de gene waarvan zij houden. Geliefden gaan dood, familieleden blijken egoïstisch of gewelddadig te zijn. De twee zussen hebben zoveel wantrouwen dat het lastig is om weder tot elkaar te keren waardoor het te laat is in het einde van het verhaal.   De titel De Tweeling slaat op Anna en Lotte Bamberg.   De Auteur Tessa de Loo wordt geboren op 15 oktober, 1946 te Bussum (T’ Gooi). Haar echte naam is Johanna Martina Tineke Duyvené de Wit. Na haar middelbare school in Oss studeerde Tessa aan de Universiteit Utrecht Nederlandse taal- en letterkunde. De verhuisde naar de achterhoek en ging als lerares Nederlands werken. Na een tussenstop in Amsterdam verhuisde Tessa naar Portugal, waar ze tot op heden woont. In 1993 bracht Tessa de Tweeling uit en deze werd verfilmt.   De film De film is erg anders dan het boek. Veel scenes zijn als vanzelfsprekend overgeslagen en aangepast. In het boek overlijdt Anna in een veenturfbad, terwijl ze in de film overlijdt wanneer ze lepeltje lepeltje slaapt in het bos met Lotte. De film laat zien dat de tijden dat zij elkaar wederzien maar een enkele dag duren, terwijl dit in het boek zeker 1 a 2 weken heeft geduurd. In het boek werd de tweeling kort met elkaar herenigd tijdens hun korte logeerpartij in Duitsland. Hierin als erg afstandelijk omschreven, terwijl in de film ze erg blij waren om elkaar weer te zien en ze weer net zo onafscheidelijk waren als vroeger. In de film is het de vader van Lotte die de brieven naar Anna tegenhield, terwijl dit helemaal nooit wordt verteld in het boek. In de film zijn Ernst en David broers en gek genoeg wordt dit in het boek niet verteld. Veel elementen zijn overgeslagen. Toch is zowel het boek als de film erg indrukwekkend. Ik zou daarom zeggen dat de film gebaseerd is op het boek en niet verfilmt als het boek.  
Mening Ik vond het boek prachtig. Het is wonderbaarlijk hoe goed Tessa de Loo het perspectief van iemand die uit Duitsland komt heeft kunnen vertalen, alsof het haar eigen verhaal is. Af en toe moest ik een traan wegpinken en af en toe moest ik erg lachen om de humor. Ik wist niet dat de oorlog zo erg was als een Duitse burger, en vooral de ervaringen in de dienst van Anna voor het Rode Kruis hebben me ontzettend laten schrikken. Het stuk waarin ze verteld dat ze een deur opende en daar tientallen soldaten zonder ledematen aantrof, die zich moesten voortbewegen door te rollen, net als baby’s.
Als ik de film vergelijk met het boek vond ik de film toch veel aangrijpender, omdat hierin de emoties veel meer worden getoond: De prille liefde tussen David en Lotte en Martin en Anna, is daarin veel groter. Hierdoor worden bepaalde stukken uit het boek een beetje langdradig. Ik vind het al met al vreselijk knap hoe goed Tessa de oorlog heeft kunnen vertellen, zonder er zelf bij te zijn geweest. Alles komt erg realistisch op mij over. Het boek zou ik zeker aan iedereen aanraden.