De Tornado door Bé Nijenhuis

 
DE TORNADO
Boekverslag 6   1. Complete titelbeschrijving: auteur, titel, ondertitel, plaatsnaam, jaar van ver¬schijning (+ eventueel jaar van eerste druk), druk.
Auteur: Dhr. B. Nijenhuis
Titel: de Tornado
Plaatsnaam: Kampen
Jaar van verschijning: 1956
Druk:4e druk   2. Motivatie boekkeuze en verwachtingen (vóór het lezen): (¼-½ A-4) hierin schrijf je waarom je dit boek hebt gekozen en vertel je wat je ervan verwacht.
Ik heb voor dit boek gekozen omdat ik per se nog een boek van vier punten op mijn persoonlijke literatuurlijst moest hebben en dit boek was vier punten waard. Ook had ik er positieve verhalen over gehoord en wel eens een boekpresentatie, dat sprak me dus wel aan. Vandaar dat ik dit boek heb gekozen. Ik verwacht dat het boek best spannend is en ook een echt literatuur boek. Het zal misschien een beetje pittig zijn af en toe maar het lijkt me wel een leuk boek waar je echt wel doorheen komt!

3. Samenvatting van het verhaal. (± 1-1½ A-4)
Samenvatting: Vergy Maulveau koopt ergens in een klein dorp een grote boerderij, de pesthoeve genoemd, want het spookt er. Dat komt doordat de vorige bewoners allemaal iets dramatisch hebben meegemaakt. Sommigen van hen zijn omgekomen door de pest en weer anderen opgehangen in het bos. Het is moeilijk personeel voor de boerderij te vinden. Men is bang voor de pesthoeve. Maar Vergy dwingt Saren, een gevaarlijk sujet, bij hem te komen werken door hem knock-out te slaan en hem zijn geweer af te nemen. Dit was niet zo slim van hem, want sindsdien zint Saren op wraak. De verzekering weet dit en weigert de hoeve in de brandverzekering te doen.
De tweede die komt werken is Ezen, een 56-jarige ‘zindelijke, tengere buitenman met God in zijn ogen’. Ezen is een gelovig man met een sterk verlangen naar de nieuwe aarde, waar hij geen last meer zal hebben van zijn zwakke lichaam. Daar zal hij spitten en niet moe worden. Ezen bezit een bepaalde mate van helderziendheid.
Ook de tweede hoofdpersoon, Jakob Kladak, heeft iets meegemaakt wat hem voor de rest van zijn leven heeft beschadigd. Kladak is de dorpsdominee, een verbitterd man die niet van zijn boeren houdt. Ezen doorziet ook hem: ‘Als hij preekt is hij helemaal hulpeloos. Hij moet het geloof met zijn nagels van de Bijbel afkrabben.’ Op een nacht hoort Vergy het spook schreeuwen. Hij gaat er met zijn geweer op af en ontdekt bij de ruïne van het kasteel een krankzinnige soldaat, achter gebleven uit de oorlog. Vergy neemt hem mee, maar het grijpt hem zo aan dat hij zich bedrinkt. In een gesprek met Kladak noemt hij de naam ‘Majade’.
De hoeve gaat nu bloeien. Het spookverhaal is opgelost, zodat men de boerderij niet meer schuwt. De ongure Saren vertrekt en wordt brandwacht op een groot landgoed.
Enige tijd later krijgt Vergy bezoek van een jonge vrouw die zich voorstelt als Ilze Zarmut. Ze is de zuster van de krankzinnige soldaat en ze wil weten waar haar broer geleefd heeft. Vergy schrikt hevig als hij haar ziet. Nadat ze door een voorbijrijdende auto is aangereden, wordt ze gewond de hoeve binnengedragen. ‘’Majade’, fluisterde Vergy, ‘Majade.’’ Ilze word op de hoeve verpleegd omdat ze vanwege haar ernstige verwondingen niet weg mag. Op een dag haalt Vergy een lieve, witte merrie naar de hoeve. Kosja heet ze. Ezen voelt aan dat het een gevaarlijk dier is, hoewel het de zachtheid zelve is. Vergy is woedend als Ilze – die inmiddels aan het opknappen is – een ritje op Kosja maakt. Hij wordt daardoor opnieuw wreed herinnerd aan Majade.
De zaak wordt nog ingewikkelder als Ilze verliefd raakt op Vergy. Maar ook dominee Kladak blijkt verliefd op haar te zijn. Die liefde is voor Kladak een teken van hoop dat hij het ‘na de ramp’ niet bij God verbruid heeft. Als hij echter merkt dat Ilzes liefde op een ander gericht is, verliest hij zijn hoop weer. De ramp die hij meemaakte – hij zag vanaf een kansel de vleugel van een gevulde kerk instorten – stempelt opnieuw zijn leven negatief. In abstracte schilderijen getuigt hij van ‘een boodschap van verdriet en verderf’. ‘Van dit doek naar de preekstoel – dat lijkt me een lange weg,’ zegt Ilze.
Intussen wordt Ilze geplaagd door nieuwsgierigheid en liefde. Ze wil weten welk geheim Vergy verbergt. Op een nacht dringt ze zijn kamer binnen en vindt in een koffer vele herinneringen aan Majade, waaronder een foto van Majade op Kosja. Majade blijkt heel veel op Ilze zelf te lijken. Daar schrikt ze erg van. Als ze weer op weg is naar haar eigen kamer, tuimelt Vergy bebloed binnen. Hij heeft Saren gedood, die terug is gekomen om de boerderij in brand te steken.
Een tijdje later vertelt Ezen aan Ilze dat hij zeer binnenkort gaat sterven. Een dag later komt hij onder een gekantelde tractor. Zijn dood brengt veel verdriet met zich mee voor de bewoners van de boerderij. Zijn laatste gefluisterde woorden tegen Ilze zijn: ‘Dood de witte merrie.’ Ilze is vastberaden deze belofte te houden; ze gaat naar de stad, koopt een pistool en schiet Kosja neer. Daarna wil ze de boerderij verlaten. Maar op het laatste moment keert ze terug, want Vergy is gearresteerd op beschuldiging van moord op Saren.

Tijdens de rechtszaak wordt Vergy’s verleden uit de doeken gedaan. Vlak voordat de tornado, zeven jaar geleden, toesloeg, haalde hij de witte merrie van Majade uit zijn hoeve. Daarna ging hij terug om samen met Majade onder de instortende muren te sterven. De reden van dit besluit: röntgenfoto’s hadden uitgewezen dat Majade ongeneeslijk ziek was. In het instortende gebouw kwam alleen zij om het leven, hij stierf niet. Veroordeeld tot bestaan leefde hij verder. Toen hoorde hij van de specialist dat er röntgenfoto’s verwisseld waren; Majades ziekte was niet ongeneeslijk geweest. Vanaf die tijd voelde hij zich haar moordenaar.
Tijdens de rechtszaak komt Vergy tot de overtuiging dat God hem wil straffen. Hoewel hij Saren niet met opzet gedood heeft, verdedigt hij zich niet. Hij wil opgehangen worden, om te boeten voor Majades dood. Maar Ilze voorkomt dit. Zij weet door haar getuigenis voor de rechtbank vrijspraak voor Vergy te krijgen. Maar haar getuigenis houdt wel in dat ze moet vertellen dat ze uit nieuwsgierigheid naar Vergy’s verleden tussen zijn spullen heeft gesnuffeld en dat ze van hem houdt. Tegenover Kladak bekent Vergy dat hij van Ilze is gaan houden, maar hij wil het niet. Hij wacht op het oordeel. Hij wil God niet nog eens de kans geven een geliefde te vernietigen.
Kort daarna komt de tweede tornado. Vergy ziet daarin Gods vernietigende toorn. Zo ondergaat ook Jakob Kladak het natuurgeweld: hij vlucht de hoeve binnen om God te ontmoeten in de vernietiging, zoals eerder bij het instorten van de kerkvleugel. Hij is moe van alle ellende op de wereld en vervloekt als Job zijn geboortedag. Maar dan wordt hij bang, hij bidt om vergeving, smeekt om de bekering van Vergy en om het bezit van Ilze.
Terwijl de tornado langs de hoeve trekt zonder haar te vernietigen, barst Ilze tergen Vergy uit en verwijt hem dat hij zeven jaar lang een dode heeft vertroeteld en dat de pest niet in de hoeve zit maar in hem zelf. ‘En toen God je een andere vrouw stuurde, haalde jij Kosja. En op Kosja dacht je mij te vergeten.’ Het is de inleiding op hun wederzijdse liefdesverklaring.
Daarop gaat Kladak weg uit het dorp. Hij kreeg Ilze niet, nu ontvlucht hij voor de tweede keer als een Elia zijn werk. Ongelovig zit hij in de trein te overwegen dat het behoud van de hoeve toeval is geweest. Toch keert hij, door een wonderlijke symbolische gebeurtenis, het zien van een raaf, terug naar zijn dorp.
4. Verdieping. Zie voor dit gedeelte de voorgaande bladzijdes. Je beschrijft tenminste de vetgedrukte begrippen behorend bij de volgende onderdelen:
Structuur:
Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel heeft acht hoofdstukken, het tweede deel heeft dertien hoofdstukken en het derde deel heeft er vijf. Door heel het boek heen worden vrij veel witregels gebruikt. Er komt in het boek één verhaallijn voor.
Perspectief:
 Het verhaal wordt verteld vanuit het hij/zij perspectief. Je ziet het verhaal door de ogen van de verteller.
Tijd:
 Volgorde: Het boek is niet helemaal chronologisch. Over de gebeurtenis met Majade en ook andere gebeurtenissen uit het verleden kom je al lezende steeds meer te weten.
Verteltijd/vertelde tijd: De verteltijd is 311 pagina's. Je doet er ongeveer 2,5 uur over om het te lezen. De vertelde tijd is heel moeilijk uit het boek op te maken.

Historische tijd: Het verhaal speelt zich een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog af.
Ruimte:
Het is nogal onduidelijk waar de roman speelt. De plaats of het land wordt niet genoemd. Het dorp ligt in heuvelachtig terrein, in een land dat de juryrechtspraak, de eed op de bijbel en de doodstraf door ophanging kent, en er leven raven in het wild. Misschien ligt het dorp in Frankrijk. De naam van Maulveau wijst en die richting, maar er zijn ook Engelse en Oost-Europese namen: Woolky, Kladak, Zarmut. Waarschijnlijk heeft Nijenhuis de plaats vaag willen laten om aan te geven dat de problemen die hij aansnijdt, overal voorkomen. Het gaat om het probleem: de angst van de mens die van God vervreemd raakt, de eenzaamheid van de mens die gekneusd is door lijden.
Personages
Hoofdpersonen:
*De hoofdpersonen zijn Vergy Maulveau en Jakob Kladak.
- Bijfiguren:
*Ilze Zarmut en haar broer het 'spook'
*De burgemeester en Woolky de kruidenier, elkaars tegenstanders
*Ezen, Saren, Vaderis en Juffrouw Radek, die op de boerderij werkten
*Majade, de vorige vrouw van Vergy.
Verklaring titel, ondertitel, motto, opdracht
De twee boerderijen die Vergy bezat zijn beide geheel of gedeeltelijk verwoest door een tornado. Vandaar de titel. Het boek heeft geen ondertitel.
Thema en motieven

Thema: Het thema in het boek is het probleem van het lijden.
 Motieven: Vergy en Kladak lijden onder de gebeurtenissen die ze in het verleden meegemaakt hebben.
Genre, stroming en belang van het boek bin¬nen de litera¬tuur¬ge¬schiedenis
'De tornado' is een spookverhaal, een oorlogsroman, een liefdesroman en een satire over dorpspolitiek. B. Nijenhuis heeft meerdere boeken geschreven en de Tornado is een van de betere boeken in de literatuurgeschiedenis. Het boek is geschreven volgens het existentialisme, een stroming die de vrijheid en verantwoordelijkheid van het individu vooropstelt en mensen binnen die stroming geloofden dat het leven vol onheil en dreiging zat en dat je zelf maar moest proberen er iets van te maken. Dat is terug te vinden in elementen zoals de tornado (onheilsmotief) en de liefde van Ilze voor Vergy tegenover die van Jacob voor Ilze (motief van de onmogelijke liefde). Toch is één element van deze stroming, namelijk dat God niet zou bestaan, niet in het boek inbegrepen. God speelt namelijk in het hele verhaal een hoofdrol.
Schrijfstijl
Nijenhuis is sterk in zijn dialogen. De gesprekken zijn levendig en humoristisch. De dialoog tussen de aanklager en de baron is een voorbeeld van Nijenhuis’ geestige taalkracht. Hij houdt ervan iets plechtigs te vergelijken met iets banaals. ‘op het groene laken van het biljart dreef zijn hoge hoed als een pan in een eenden sloot.’
Spanning
Het boek is zo geschreven dat je wel verder móet lezen. Vooral de dialogen die in het boek staan zijn heel goed geschreven. De gesprekken zijn levendig en humoristisch. De dialoog tussen de aanklager en de baron is een voorbeeld van Nijenhuis' geestige taalkracht. Hij houdt ervan iets plechtigs te vergelijken met iets banaals. 'Op het groene laken van het biljart dreef zijn hoge hoed als een pan in een eendensloot.' Nijenhuis heeft in 'De tornado' kwistig gestrooid met bijfiguren, vaak prachtige types doe het hoofdgegeven ondersteunen. De kruidenier Woolky en de burgemeester van het dorp zijn onvergetelijke figuren. De figuur van Ezen is haast iets te mystiek. Zijn paranormale begaafdheid is volledig acceptabel, maar hij fungeert te veel als een soort bovennatuurlijke beschermer.
Ik vond dat je vooral aan het eind van het boek de spanning voelde. De spanning bereikt zijn hoogtepunt als de tweede tornado de boerderij verwoest.

Biografische gegevens over de auteur (niet meer dan ½  A-4)
Berend Nijenhuis is op 16 november 1914 geboren. Hij heeft een tijd in het concentratiekamp in Amersfoort gezeten, waardoor er veel oorlog in zijn boeken zit. Waarschijnlijk heeft hij zijn hele leven een oorlogsprobleem meegedragen.
Hij heeft in veel plaatsen gewoond, waaronder Heerenveen, Vught, Den Bosch, Arnhem en Overveen.
Nijenhuis was een man met veel plannen. Waren ze allemaal doorgegaan, dan zou hij een plank vol romans hebben nagelaten in plaats van in 20 jaar het sobere aantal van zeven. De laatste tien jaren van zijn leven studeerde hij in de bibliotheek te Arnhem om daarmee zijn gebrek aan scholing te vergoeden. Hij was vrijgezel. Hij voelde zich een fundamenteel eenzame, die niet aarde in de maatschappij. Op zijn grafsteen staat Ps. 23 gebeiteld. Nijenhuis verraadt zich in een of meer van de figuren in zijn boeken. Hij heeft veel romans geschreven al stierf hij al op 57-jarige leeftijd en kwam hij pas laat tot schrijven. In 1925 verscheen zijn eerste roman: 'Dossier 333'. Daarna verschenen nog: 'De laatste wagon', 'De tornado', 'Tok, tok, tok, alweer geen ei' en 'Inspecteur Reijnoldi en zijn arrestante'. Op nieuwjaarsdag 1972 is hij overleden.
5. Mening over het boek;
Janneke: Ik vond het boek zelf heel leuk om te lezen! Je las het zo uit! Het was erg boeiend en je wilt gewoon per se weten hoe het afloopt! Zeker een aanrader voor je literatuurlijst.
Rosanne: Ik vond het een leuk boek om te lezen. Sommige literatuurboeken zijn heel moeilijk om te lezen maar dit boek viel reuze mee. Ik ben blij dat we deze gekozen hebben.
 
Een tornado als Godsoordeel J.J. Lakerveld �Wat is nu een goede christelijke roman?� wordt mij vele malen gevraagd. �Die ik ook voor mijn lijst kan lezen�, voegen middelbare scholieren er aan toe.
Een boek dat binnen die termen valt is De Tornado van B. Nijenhuis. De zojuist verschenen vijfde druk vormt een mooie aanleiding er aandacht aan te besteden. Temeer daar er, voor zo ver ik kan nagaan, in Opbouw niet eerder over geschreven is.(1) Een goede christelijke roman, zei ik, maar verwacht nu niet een vriendelijk verhaal over overtuigde gelovigen of twijfelaars die tot bekering komen. U krijgt te lezen over sterke karakters die de confrontatie met God aangaan; die door wat ze meegemaakt hebben het vertrouwen in God opgezegd hebben.
En uiteindelijk is er toch nog een sprankje hoop.

En daarmee staat het boek veel dichter bij de realiteit van ons dagelijks leven en onze eigen (geloofs)vragen en twijfels dan veel gemakkelijk-christelijke romans. Daardoor is dit boek uit 1956 ook vandaag nog hoogst actueel.
De roman snijdt grote problemen aan, maar is niet zwaar om te lezen. Integendeel, De Tornado is een boeiend verhaal, dat je in ��n keer uitleest.
Over mensen in wie je je kan inleven en met wie je kan meeleven.
Met humoristische momenten en schitterende gesprekken. Kortom een aanrader van de eerste orde. De omgeving waar het zich afspeelt is niet direct Nederlands, maar wel herkenbaar.
Het landschap is heuvelachtig en uitgestrekt; er is juryrechtsspraak en de doodsstraf is gangbaar; de dorpelingen kiezen zelf hun burgemeester. Ik ben het met de recensent eens, ik herken namelijk heel veel dingen wat hij zegt in het boek terug. Hij denkt er echt over na, dat merk je en dat is heel belangrijk bij het lezen van de Tornado.   6. Maak een opdracht uit de keuzelijst die je hieronder vindt. Wat was het spannendste fragment van dit boek en waarom?
Het spannendste stuk vind ik waar het over dat ‘spook’ gaat. Ik weet wel dat het nep is, maar het is toch een heel spannend stuk omdat Nijenhuis het op zo’n manier schrijft dat het super spannend overkomt. Ik geloof niet in spoken of zo, maar ik ben wel altijd bang in het donker en in dit fragment kwam de ruimte ook best duidelijk naar voren, dat was heel knap beschreven waardoor het het verhaal nog spannender maakt.   7.  Bibliografie: chronologische lijst van titels die je voor het maken van dit verslag hebt gebruikt. Denk om de regels voor de bronvermelding.
• https://www.google.nl/#safe=strict&q=de+tornado+plaatsnaam
• http://www.scholieren.com/boekverslag/60747
• http://www.scholieren.com/boekverslag/46476
• http://www.scholieren.com/boekverslag/67078
• http://www.opbouwonline.nl/artikel.php?id=7050