De ruimte van Sokolov door Leon de Winter

Samenvatting (fabel)

Sasja Sokolov zit als jongen op een school voor hoogbegaafden (no. 79) in Moskou en leert daar Lezjawa, kortweg Lev, kennen. Dit is op school eerst zijn grote concurrent, maar later zijn allerbeste vriend. Samen gaan ze de ruimtevaartkunde in en ze komen te werken aan dezelfde raket. Helaas ontploft de raket (de Oktjabr) en is hun stijgende carrière ten einde. Vanaf dat moment takelt Sokolovs leven af. Zijn vrouw en kind verlaten hem nadat hij erachter is gekomen dat ze vreemd is gegaan met nota bene Lev, hij krijgt alleen nog rotbaantjes en uiteindelijk raakt hij aan de drank. Ook verliest hij contact met Lev.

Op een gegeven moment ziet Sokolov het in Rusland niet meer zitten en emigreert hij naar Israël om hier zijn Joodse aard te volgen. Hij wordt daar straatveger, omdat hij bij twee eerdere sollicitaties niet werd aangenomen of het zelf niet een goede baan vond. Lev redt hem uit het uitzichtloze bestaan als alcoholistische straatveger en biedt hem een baan aan. Lev is nu een rijke zakenman, al vertrouwt Sokolov Levs zaakjes niet helemaal. Sokolov krijgt een nieuwe buurvrouw, Tanja, waarmee hij een aantal keer afspreekt. Hierdoor komt hij er weer bijna helemaal bovenop.

Dan worden Lev en Sokolov gechanteerd, hierdoor geeft Lev Sokolov de opdracht om deze man te vermoorden. Eerst wil Sokolov dit niet, maar Lev kan hem overhalen het wel te doen. Hierbij moet hij ook een bom plaatsen in het huis van de man, zodat alle sporen zouden zijn verwijderd. Alleen Sokolov ontdekt net op tijd dat Lev hem had willen vermoorden met deze bom. Hij ziet dat Lev nu ook vreemd gaat met Tanja en met dezelfde bom vermoordt Sokolov Lev. Zo wordt Sokolov een rijk man, omdat Lev en hij een wederzijdse levensverzekering hadden afgesloten. Hij laat zijn Irina en Natasja uit Rusland emigreren en trouwt met Tanja. Zo leeft hij nog lang en gelukkig.

Bron: http://huiswerk.leerlingen.com/bekijken.php?id=35420

Ik heb een aantal aanpassingen, en toevoegingen, gemaakt in de samenvatting die hier (op de bovengenoemde site) op internet te vinden is, omdat ik de samenvatting op internet niet helemaal compleet vond.

Mijn eerste reactie

Het lezen van het boek vond ik leuk, ik wilde vaak verder lezen, maar soms liet ik het boek ook wel eens links liggen. Ik kon me goed identificeren met de persoon Sasja Sokolov, omdat hij een aantal interesses heeft die ik ook heb, zoals bijvoorbeeld de ruimtevaarttechniek. Het plot was niet al te ingewikkeld, de personen maakten het verhaal spannend. Ik denk dat ik het boek wel eens links liet liggen omdat ik het plot niet erg pakkend vond, het ging vaak hetzelfde met de drank.

Mijn mening

Gevoelens:

Verraad. Wanneer ik er achter kwam dat Lev met Irina vreemd was gegaan kreeg ik het gevoel van ‘verradenheid’. Vooral de tweede keer kon ik begrijpen hoe Sokolov zich voelde, toen Lev vreemd was gegaan met Tanja, dit is ook een reden waarom Sokolov Lev heeft vermoord.

Medelijden. Sokolov werd straatveger, dit had niet hoeven gebeuren, hij was goed opgeleid en een nette man. Hij kon niet aan een baan komen, na vroeger altijd de beste leerling te zijn, zelfs op school no. 79 in Moskou.

Ik heb ook een paar keer gedacht: ‘Wat is die Sokolov toch stom bezig.’ Hij dronk steeds weer, soms begreep ik dat niet. Zoals hier:

‘De vorige avond had Sokolov zich bedronken. Hij had zich ook de nacht daarvoor bedronken en de nacht die daaraan voorafging: alle ruim tweehonderd nachten die hij in Israël had doorgebracht, had hij in wodka ondergedompeld. De Eerste Halve liter werkte verwikkend en verhelderend. Maar die Eerste Halve maakte ook een verterende dorst bij hem wakker die alleen met de Tweede Halve gelest kon worden. En die Tweede Halve bracht terug wat met de Eerste was beneveld. Hij was dan niet meer in staat om de dop op de fles te draaien en zich te verdiepen in de cursus Ivriet voor gevorderden, die in zijn kamer rondslingerde. Hij moest dan op zoek naar een tweede fles en zich naar zwarte vergetelheid toe drinken.’

Belangrijkste zin:

‘Geen drank meer, Sasjka.’ (Sasjka moet Sasja zijn, dit is een drukfout) (blz. 182)

Deze zin vind ik belangrijk omdat eigenlijk het hele boek over het drankprobleem van Sasja gaat. En dat hij er vanaf probeert te komen. Ook het feit dat zijn ‘vriend’ Lev dit zegt maakt deze zin belangrijk. Lev was eerst zijn vriend, in deze zin zie je waarom, maar later komt Sokolov erachter dat Lev hem wil vermoorden.

Belangrijkste woord:

‘Bedronken’ (blz. 9 en nog vele bladzijden meer)

Dit woord verwijst er na dat hij zich vele malen heeft bedronken in het boek. Honderden keren, dit is één van de problemen die moesten worden opgelost.

Gedrag van de Sasja Sokolov (de hoofdpersoon)

Ik vind dat de hoofdpersoon vaak goed heeft gehandeld, hij heeft grenzen welke hij goed aangeeft. Maar hij dronk veel te veel, elke dag. Hier had hij wel eens over mogen nadenken. Het feit dat hij de leugendetector weigerde bij het eerste bedrijf waar hij solliciteerde vind ik ook niet slim. Hierdoor kon hij de baan niet meer krijgen en werd hij straatveger. Ook het feit dat hij op het einde besloot om toch een moord te plegen vind ik apart, en dit ben ik niet met hem eens. Al begrijp ik wel waarom hij dit wilde doen.

Over het algemeen vind ik zijn gedrag wel goed, op het drankgebruik en een aantal kleine puntjes na.

Personages

Aleksandr Iwanowitsj Sokolov, kortweg: Sasja Sokolov (round character, protagonist)

Sokolov is in het heden van het verhaal (1990) 43 jaar. Hij is geboren in de Sovjet Unie. In zijn jonge jaren was hij altijd de beste leerling op school. Zelfs op een speciale school, genaamd no. 79, die voor de allerbeste leerlingen was bestemd. Toen hij nog in de Sovjet Unie woonde was hij metallurgisch ingenieur en was hij cum laude gepromoveerd op ‘metaalmoeheid in vacuüm-ruimten’. Nu (1990) is zijn beroep straatveger, in Tel Aviv, waar hij ook woont. Ook is hij alcoholist, elke dag drinkt hij wel een paar flessen Wodka:

‘In Tomsk, het hart van Siberië, was hij alcoholist geworden. Hij had matig gedronken voordat hij uit Kaliningrad gedeporteerd werd (in gedachten gebruikte hij dat woord, ook al was er in technische en juridische zin geen sprake geweest van deportatie: hij was gewoon overgeplaatst naar een andere werkplaats van de constructiefabriek, drieduizend kilometer naar het oosten). Achteraf gezien had hij zich altijd een zekere beperking opgelegd bij het nuttigen van wijn en wodka, alsof hij instinctief wist dat hij in hart en nieren een drinker was. Het was een kwestie van wachten op de catastrofe die zijn ware aard zou vrijmaken.’ (blz. 15)

Sokolov werkte hard, hij was ambitieus:

‘Zelf had Sasja nachten wakker gelegen van de gedachte dat hij dit jaar niet de beste van de klas zou zijn. Hij was eerzuchtig. Hij eiste van zichzelf dat hij alles zou begrijpen wat ook voor een ander begrijpelijk was, en zodra hij thuiskwam van school opende hij zijn boeken en studeerde hij tot de feiten en inzichten een plaats in zijn geheugen hadden gevonden.’ (blz. 23)

Hij kwam altijd op voor zijn vriend Lev, toen hij zag dat Lev een moord had gepleegd heeft hij er over gezwegen. Lev en Sokolov hadden ook samen gewerkt aan de ‘Oktjabr’ die bij de lancering ontplofte. De vriendschap met Lev was heel erg belangrijk voor Sokolov, maar uiteindelijk was het ook iets wat negatief uitpakte. Lev wilde Sokolov vermoorden en heeft hem eigenlijk een beetje gebruikt. Dit was mede mogelijk omdat Sokolov een beetje onzeker is. Dit kun je al zien aan het feit dat Sokolov niet aan de leugendetector wilde bij zijn eerste sollicitatie in Israël.

Lev Lezjawa (round character, antagonist)

Lev is ongeveer even oud als Sokolov. Hij is verhuisd naar Moskou op z’n vijftiende, waar hij bij Sokolov in de klas kwam. Lev is een tegenpool van Sokolov, maar toch z’n beste vriend.

In dit gesprek kun je zien dat Lev heel erg avontuurlijk en nieuwsgierig is, dit citaat geeft bijna meteen een totaalbeeld van Lev:

Als jongens van ongeveer 15 jaar zijn ze bij Lev thuis waar Lev hem wat seksuele blaadjes laat zien…

‘‘Sommige dingen doe ik gewoon niet,’ zei Sasja, luider dan nodig was, alsof hij zichzelf wilde overtuigen van de juistheid van zijn begrensde behoefte aan sexuele fantasieën.

‘Ben jij soms niet normaal of zo?’ vroeg Lev uitdagend.

‘Misschien niet. Maar, is dat een probleem?’

‘Jij bent zo gruwelijk brááf.’

‘Ik ben niet braaf. Jij bent alleen zo… zo nieuwsgierig.’ Sasja had geen beter woord tot zijn beschikking, maar het dekte wel wat hij bedoelde.

‘Nieuwsgierig,’ herhaalde Lev nadenkend. ‘Die kwalificatie bevalt me wel. Ja, ik ben nieuwsgierig. Ik wil alles weten en ik wil ook alles doen. Jij hoeft niets te doen, hè?’

‘Jawel. Maar niet alles.’ Sasja bleef ernstig ook al zag hij de spot in Levs ogen. Hij voelde zich niet beledigd of vernederd, zo was Lev nu eenmaal.

‘Ik wel,’ antwoordde Lev met een superieur lachje, ‘ik wel.’

‘Alles?’

‘Absoluut.’

“Ook een moord?’

‘In principe? Ja. Waarom niet?’

‘Wil je dat echt weten?’

‘Ja,’ daagde Lev hem uit.

‘Omdat je de bak in draait. Misschien de kogel krijgt.’

‘Mijn moord is perfect. In gedachten althans. Als idee. Ik zou wel willen weten hoe dat voelt, ja.’

‘En je geweten?’

‘Als iemand jou van kant wil maken en je bent hem te slim af? Ik denk dat er dan met je geweten te leven valt.’

‘Er zijn grenzen.’

‘Net als de ruimte kent het menselijk gedrag geen grenzen,’ oreerde Lev.

‘Voor mij wel,’ antwoordde Sasja koppig. ‘Zonder grenzen weet ik niet wat ik moet doen. Ik heb behoefte aan principes…’

‘Axioma’s,’ viel Lev in, ‘maar axioma’s zijn hulpmiddelen. Ik wil alles meemaken wat je kunt meemaken in deze wereld.’

‘Ik niet.’

‘Daarom ben jij braaf.’

‘Dan ben ik maar braaf.’‘ (blz. 50-51)

In deze passage kon je ook lezen dat Lev avontuurlijk is en dat hij ook bereid is om de slechte kant op te gaan. Hij gaat later vreemd met Irina én Tanja, de liefdes van zijn beste vriend, en echte rokkenjager dus. Lev had wel een grote liefde gevonden, Olga, maar ze was getrouwd. Hij heeft Oktjabr opgeblazen, omdat de man van Olga hier in meeging als kosmonaut.

Lev wilde veroveren, hij was slim, maar niet zo slim om voor het ´goede´ te gaan, hij heeft uiteindelijk de verkeerde weg gekozen en dat heeft hem zijn leven gekost.

Isaäk Berenstein (Sasja’s vader) later: wan Sokolov

Isaäk was de jongste uit zijn joodse geziIn. Hij was geboren in 1918, een jaar daarvoor was z’n familie gevlucht vanuit Odessa naar Roemenië. Hij deed opleiding tot Rabbijn, maar wanneer er in 1940 een staatsgreep plaatsvindt, stopt hij hiermee en wordt hij leraar en lid van een communistische partij. In 1939 ontmoet hij zijn vrouw (Anna Beneviste) en ze veranderen hun identiteit (Isaäk Berenstein wordt Iwan Sokolov) en vluchten naar Rusland. Hier wordt hij lid van het rode leger en in 1947 krijt hij zijn zoon: Sasja. Na de demobilisatie van het leger gaat hij Zware Machinebouw studeren en wordt hij apparattsjik. In 1980 overlijdt hij aan een hartaanval.

Anna Beneviste (Sasja’s moeder)

Anna komt uit een welvarend, traditioneel joods gezin. In 1939 ontmoet ze Isaäk (haar man) en ze vluchten naar Rusland. Hier gaat ze in een wapenfabriek in Nowosibirsk werken en wordt, net als haar man, lid van een communistische partij.

‘‘Je moeder was een goede Russin,’ zei de buurvrouw, ‘ze stond klaar voor een ander. Gewoon om te helpen. We missen haar. En dat ze een jodin was, dat wisten we niet. Maar dat maakt niet uit. Ze was een goed mens, jood of niet.’‘(blz. 122-123)

In het citaat hierboven kun je lezen dat Anna Beneviste een goede vrouw was.

Op zeventigjarige leeftijd overlijdt ze aan een nierziekte, omdat ze geen plek meer hadden in het ziekenhuis en omdat de apotheker geen medicijnen meer op voorraad had.

Irina (toen ze getrouwd was met Sasja Sokolov was haar volledige naam: Irina Sokolov)

Irina de eerste vrouw van Sasja en de moeder van hun dochtertje Natasja. Ze werkte in het rekencentrum van de vluchtleiding als baanmechanicus. Na vijf jaar te zijn getrouwd met Sasja ging ze vreemd met Lev, hierdoor werd het scheidingsproces versneld. Na de scheiding verhuist ze, met Natasja, naar Leningrad waar haar ouders wonen. Ze trouwt hier voor de tweede keer, maar dit levert nogmaals een scheiding op.

Tanja Hirschberg

Geboren in Kiëv als Jood en ze is daar als lerares begonnen. Ze was getrouwd met Dmitri, maar hij overlijdt bij het leger. Met hem had ze een dochtertje: Natasja, 6 jaar oud. Na haar man z’n dood is ze verslaafd geraakt aan alcohol, maar van deze verslaving is ze ook weer afgekomen. Ze emigreert naar Tel Aviv waar ze van het leven wil genieten en zich wil richten op het Jodendom.

‘‘..en ik wil leven voordat het te laat is.’’ (blz. 217)

Hieruit kun je opmaken dat ze van het leven houdt, en dat ze er wat van wil maken. Dit wil ze uiteindelijk samen met Sasja doen, waarmee ze een vast relatie krijgt.

Perspectief

Het verhaal is geschreven in het personaal perspectief je volgt eigenlijk het hele verhaal lang Sokolov. Je krijgt te weten wat hij denkt, en je voelt hierdoor met hem mee.

Structuur

De fabel is niet gelijk aan het sujet, er komen veel flashbacks in voor en het verhaal begint in medias res. Vooral in het eerste deel van het verhaal komen veel flashbacks voor. Deze flashbacks zijn erg belangrijk, hierdoor krijg je dingen over het verleden van Sokolov en andere personages te weten die er toe doen.

Het verhaal is opgedeeld in vijf delen:

‘Deel 1’, ‘Deel 2’, ‘Deel 3’, ‘Deel 4’ en ‘Later…’

De verteltijd is 349 pagina’s, de vertelde tijd daarentegen is een stuk langer, bijna een jaar volgens mij. Maar met de vele flashbacks wordt er ook veel uit het verleden verteld.

In het verhaal komen veel versnellingen voor, maar geen uitzonderlijk grote versnellingen. De langste versnellingen zijn één à twee weken.

Intrige

Het verhaal heeft eigenlijk maar één echt intrige, er zijn niet veel verhalen naast Sokolovs verhaal.

Sokolov emigreert naar Tel Aviv en wordt daar straatveger en is alcoholist. Hier komt hij zijn oude schoolvriend (Lev) weer tegen en deze probeert hem van zijn alcohol af te houden, en helpt hem aan een goede baan. Maar uiteindelijk verraadt hij Sokolov en in plaats van dat hij Sokolov vermoordt, vermoordt Sokolov hem.

Het verhaal heeft een gesloten einde, de hoofdpersoon (Sokolov) eindigt als een gelukkig man. Er zou wel een vervolg van dit boek kunnen komen, omdat het niet het einde van Sokolovs leven is.

Ruimte

In dit boek is de ruimte niet erg belangrijk, het speelt wel een rol, maar niet een dominante rol. De ruimtes worden niet erg gedetailleerd beschreven, het meest uitgebreid wordt er beschreven wie er in de ruimte is. Wel speelt het een belangrijke rol dat joods zijn in de Sovjet Unie in die tijd eigenlijk niet kon. Hierdoor is het gehele verhaal ontstaan, want hierdoor is Sokolov naar Israël geëmigreerd. Over de weersomstandigheden wordt niet vaak iets verteld. Het verhaal speelt zich af in ongeveer 1990, waar het boek begint.

Spanning

Het boek begint zo: ‘Op zondag 23 september 1990 werd in de wijk Shekunat Hatikva in het zuiden van Tel Aviv een moord gepleegd.’ Hierbij komen meteen vragen om hoog, maar dezen worden pas een bladzijde of wat later beantwoordt, want na deze zin wordt de straatvegende hoofdpersoon geïntroduceerd. Deze vragen blijven steeds maar aanhouden en het boek heeft ook een aantal cliffhangers aan het eind van een hoofdstuk, waarbij het volgende hoofdstuk weer over iets anders gaat.

Het plot wordt geloofwaardig in beeld gebracht, Sokolovs jeugdvriend verraadt hem én Sokolov is ook nog eens aan de drank. Lost hij dit op, en zo ja, hoe? Dit houdt de spanning goed vast. Ook de personages worden levensecht aan het licht gebracht en ook hierdoor wordt het plot nog realistischer in beeld gebracht. Dit boek kan je aandacht goed vasthouden, over het algemeen.

Stijl

Het boek leest over het algemeen lekker door. Het leest vlot, maar toch is het wat uitgebreid omschreven allemaal. Dit uitgebreide omschrijven wordt volgens mij vaak gebruikt als spanningsverhoger, zodat het antwoord op een vraag wordt uitgesteld. De toon van het verhaal is over het algemeen bedachtzaam. Het taalgebruik is, soms met wat wetenschappelijke of Russische namen, erg standaard. Maar door die wetenschappelijke namen wordt het wel bedachtzaam, hij denkt werkelijk over alles na. Er wordt weinig beeldspraak gebruikt in dit verhaal.

Het verhaal wordt beschreven vanuit een soms dronken wetenschapper. Hij is slim, denkt veel na, maar soms is het allemaal niet zo duidelijk meer, als hij weer eens dronken is.

Motief en Thema

Het verhaal gaat om vriendschap tussen tegenpolen en verraad (Sokolovs beste vriend Lev verraadt hem meerdere malen).

Er zijn twee hele belangrijke motieven in dit verhaal: de handschoenen die Lev oneerlijk gewonnen heeft van Sokolov en het drankgebruik van Sokolov.

De handschoenen staan voor verraad en vriendschap, want Lev heeft ze oneerlijk gewonnen van zijn beste vriend Sokolov en wil ze later terug geven.

Het drankgebruik van Sokolov is ook belangrijk, hij drinkt elke dag minimaal twee flessen Wodka, hierdoor is Sokolov niet altijd betrouwbaar en bereikbaar.

De wetenschap is nog een ander motief, samen met de Oktjabr wat hieronder hoort. Sokolov is een slimme wetenschapper, maar in Tel Aviv krijgt hij geen baan meer. Bij zijn vroegere baan werkte hij aan de Oktjabr raket, deze explodeerde bij de lancering, aan het eind van het verhaal komt Sokolov er achter dat Lev de schuldige hier aan was. Dit heeft weer te maken met het verraad.

Het Jodendom is ook iets wat steeds terugkeert, Sokolov verhuisd naar Israël omdat hij Jood is, waar hij ook Tanja ontmoet die om dezelfde reden naar Israël is verhuisd.

Titelverklaring

‘De ruimte van Sokolov’. Deze titel is uit te leggen als de ruimte die Sokolov (de hoofdpersoon) zichzelf geeft om dingen te doen. Deze ruimte is erg beperkt, hij is namelijk heel principieel.

Je zou de titel ook kunnen uitleggen als de ruimte in de zin van ruimtevaart, want Sokolov is ruimtevaartdeskundige. Hij helpt in Rusland als metallurgisch ingenieur mee om de ruimte te veroveren met raketten.

Een ondertitel en motto zijn niet aanwezig.

Schrijver (Leon de Winter)

Leon de Winter werd als jood geboren in 1954 te ’s-Hertogenbosch en deed de filmacademie in Amsterdam. Zijn eerste literaire werk werd in 1976 uitgegeven. De ruimte van Sokolov gaat ook over de joodse Sokolov en dat Leon de Winter zelf joods is heeft hem hiertoe overgehaald: ‘In mijn eerste romans kwam geen jood voor,’ vertelde Leon de Winter in een interview. ‘Toen ik achtentwintig werd, dacht ik: Zo oud was mijn vader, toen de oorlog begon. Wat zou ik gedaan hebben? Wat zou ik geweten hebben? Wat zou ik gezien hebben? Hoe bang zou ik geweest zijn? Hoe zou ik overleefd hebben? Dat was een groot moment voor me, in 1982. Vervolgens heb ik vier jaar lang, tot Kaplan, geen letter geschreven.’ Hierna heeft hij nog meerder literaire werken geschreven, maar dit doet er niet toe met betrekking tot De ruimte van Sokolov.